آشنایی با بانوان مدفون در جوار حضرت معصومه (س)
در حرم مطهر حضرت معصومه (س) و زیر گنبد آن حضرت چند تن دیگر از امامزادگان و سایر بانوان مدفون هستند.
حضرت فاطمه معصومه(س) در اول ذی‌قعده سال ۱۷۳ هجری قمری در مدینه به دنیا آمد و در سن ۲۸ سالگی در دهم ماه ربیع‌الثانی سال ۲۰۱ در قم وفات یافت. القاب این بانوی بزرگوار طاهره، حمیده، رشیده، تقیّه، کریمه اهل بیت و عالمه آل طه و... است.
در زیر گنبد حضرت معصومه(س) و در جوار آن حضرت، برخی از امامزادگان و همراهان این بانو در سفر قم مدفون هستند، که شاید برای بسیاری از مشتاقان این حضرت ناآشنا باشند.
مشخصات این افراد به شرح زیر است:
زینب: برخى ایشان را دختر امام جواد (ع) دانسته‌‌اند. او بعد از وفات حضرت معصومه(س) به قم آمد و گنبدى بر مزار ایشان ساخت. از احوالات و زندگى ایشان اطلاعى چندان در دست نیست.
او را دختر «موسى مُبرقَع» نیز مى‌‌دانند. همان شخصی که بعد از تصرف در اموال برادر مرحومش قدرت مالى یافت و دست به مرمت مزار فاطمه معصومه(س) زد. البته وی در سال ۳۲۵ رحلت کرد و در کنار قبر برادرش محمد بن موسى، در چهل اختران قم به خاک سپرده شد.
ام محمد: در تاریخ قم از وى به‌عنوان دختر امام جواد (ع) نام برده شده است.
میمونه: این بانوى محترمه دختر امام کاظم (ع) است. برخی نیز از وی و دو خواهر دیگرش (زینب و ام محمد) به عنوان دختران امام جواد (ع) نام برده‌اند. او از زنان عفیف و پرهیزکار بود. از اموال برادرش محمد، نیمى به ارث به او رسید و بنا بر وصیتش بعد از وفات در بیرون بقعه حضرت معصومه (س) دفن شد و بر مزارش گنبدى مانند گنبد اول ساختند.
ام اسحاق: او از بانوان ممتاز شیعه شمرده می‌شود که نزد محمد بن موسى بن محمد بن على بن موسى الرضا (ع) به خدمت اشتغال داشت. محمد بن موسى از نخستین کسانى است که از کوفه به جوار حضرت معصومه (س) مهاجرت کرد. او که از سادات رضوى بود در سال ۲۵۶ قمری در قم ساکن شد و در سال ۲۹۶ نیز وفات یافت.
ام حبیب: او خدمت‌گزار ابوعلى محمد اعرج بن احمد بن موسى بود و بعد از وفات میمونه چشم از جهان فرو بست.
ام قاسم: او دختر «على کوکبى» است و بعد از میمونه و ام حبیب وفات یافت.
ام احمد: او دختر احمد بن موسى بن محمد جواد بن على بن موسى بن جعفر (ع) است. به همراه فرزندان برادرش (محمد اعرج) از کوفه به قم آمد. آن بانوى پرهیزکار، بعد از وفات در مشهد محمد بن موسى مبرقع یا «بابلان» دفن شد.
در قرن سوم هجری دو قبّه به جای گنبد بود که در یکی از قبّه‌ها حضرت معصومه (س) و ام محمد و ام اسحاق مدفون بودند و در قبّه دومی ام حبیب، ام قاسم، و میمونه مدفون بودند که بعداً به صورت یک گنبد درآمده و همه این بزرگواران در زیر گنبد فعلی مدفون هستند.
محدث قمی میگوید: زینب و ام محمد و میمونه دختران امام نهم حضرت جواد (ع) در بقعه حضرت معصومه (س) مدفون هستند.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اشرف عبدی، درباره بانوان برجسته مدفون در حرم کریمه اهل بیت(س) گفت: متأسفانه در این زمینه اطلاعات دقیقی و مستندی وجود ندارد.
وی با بیان اینکه خانم پروین اعتصامی از معروف‌ترین مشاهیر مدفون در جوار کریمه اهل بیت هستند، ادامه داد: به جز آرامگاه دختران و کنیزان امام جواد (ع) که به قولی هفت یا به قولی دیگر هشت نفر هستند. بانوی مشهور دیگری در جوار حضرت معصومه (س) وجود ندارد.
منبع
- «آشنایی با بانوان مکرمه مدفون در جوار حضرت معصومه (س)» خبرگزاری برنا، 14 آبان 1401