ارزیابی روندهای مثبت و منفی موقعیت بانوان پس از انقلاب
مجید جعفریان، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در کرسی آزاداندیشی با عنوان «زنان و موقعیت اجتماعی جدید؛ چالش‌ها و فرصت‌ها» که به همت پژوهشکده الهیات و خانواده وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان ویژه طلاب و دانشجویان و عموم علاقه‌مندان برگزار شد، اظهار کرد: امروزه این پرسش به لحاظ جامعه‌شناختی مطرح است که اساساً چه روندهایی برای ارزیابی موقعیت زنان در جامعه ایرانی قابل تصور است؟.
وی با بررسی روندهای مثبت و منفی موقعیت بانوان پس از انقلاب تاکنون بیان داشت: انقلاب اسلامی نخستین روند مثبت در آگاه کردن زنان به جایگاه و موقعیت خودشان بوده است؛ انقلاب اسلامی اعتماد را در زنان افزایش داد، به آنها احساس امنیت داد و با طرح ایده خواهر- برادر به مردان فهماند که زنان در جامعه اسلامی دارای حرمت‌اند.
مشارکت سیاسی توده‌وار زنان در انقلاب، روندی مثبت در جامعه ایران
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: مشارکت سیاسی توده‌وار زنان در انقلاب، دومین روند مثبتی بوده که در جامعه ایران اتفاق افتاده است. زنان در عرصه سیاسی اگرچه نقشی در رهبری نداشتند اما جنبشی به راه انداختند که هم خاندان پهلوی را سرنگون کرد و هم بعد از انقلاب در خط مقدم جبهه مبارزه با صدام و منافقین و استکبار جهانی بوده و با گذشت چهار دهه از انقلاب ایران زنان هنوز در دو عرصه برگزاری مناسبت‌های انقلابی و انتخابات حضور حداکثری نسبت به مردان داشته‌اند.
این پژوهشگر جامعه‌شناسی دین با اشاره به رشد فزاینده آموزش در میان زنان به عنوان روند مثبت سوم به آمار ناشران، نویسندگان و مترجمان زن در سال‌های اخیر اشاره کرد و اذعان داشت: اگرچه آمار دانش‌افزایی زنان به واسطه شیوه‌های غیر رسمی نظیر تلویزیون، مجلات و سینما بسیار بیشتر از مردان است اما آمارها از آموزش‌های رسمی نشان می‌دهند که بیش از ۶۰ درصد زنان ما به دنبال کسب دانش و توسعه دانش هستند و این چیزی نیست که کسی بتواند انکار کند.
حضور زنان در عرصه‌های اقتصادی کلان و خرد
وی حضور زنان در عرصه‌های اقتصادی کلان و خرد را روند مثبت چهارم بیان کرد و گفت: با وجود آمار ۱۵ درصدی زنان شاغل در ایران، ما با رشد اقتصادی خرد و غیررسمی زنان در بازار بورس، ارز، بیت‌کوین و ارز دیجیتال مواجه‌ایم و این یعنی آنها در روند اقتصاد اندیشی صورت‌بندی جدیدی به خود گرفته و وارد یک کارگزار جهانی در حوزه‌های کسب و کار و درآمد شده‌اند.
جعفریان با اشاره به روندهای مثبتی همچون رشد فزاینده جذب خدمات بهداشتی و درمانی، رشد تفریحات و استفاده از ساعات فراغت، رسیدن به خود، رشد فردیت و عهده‌داری تربیت فرزند در تمام مقاطع سنی، تصریح کرد: زنان در این سال‌ها بیش از مردان به مراکز پزشکی مراجعه کرده و مراقب سلامت جسمی خودشان بوده‌اند. همچنین داشتن اوقات فراغت و وجود امکانات لازم در نظرسنجی‌ها دومین خواست زنان در شهرهای بزرگ بعد از وجود امنیت بوده است؛ زنان بیش از پیش به آراستگی خودشان اهمیت داده و با وجود این، زنان نسبت به انتخاب همسر، مشارکتی‌کردن کارهای منزل و برخورد آگاهانه‌تر و انتقادی‌تر با رفتارهای متعصبانه، دچار نوعی فردیت و استقلال رأی شده‌اند.
ضعف و عدم پیشرفت در مسائل قانونی زنان
وی گفت: ضعف و عدم پیشرفت در مسائل قانونی زنان به ویژه در مسائل حقوقی مربوط به حضانت، دیه، ارث و کسب اجاره از شوهر، عدم تمرکز مضامین برنامه‌های تلویزیونی به برخورد با فرهنگ مردسالاری متعصبانه و تقویت ایده تفاهم، مدارا و توافق با توجه به اصل مشترک حق و تکلیف بین زن و مرد، عدم وجود فرصت‌های مدیریتی کلان برای زنان و همچنین آمار بالای زنان درگیر با بیماری‌های مقاربتی و رنج‌های حاصل از زندگی و عدم پیگیری برخی سازمان‌ها برای رفع مطالبات زنان، پنج روند منفی را شامل می‌شود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: در این سال‌ها اگرچه در قوانین زنان تعدیل‌های خوب و مناسبی ایجاد شده اما تا رسیدن به تعالی جایگاه زنان در امر حقوقی راه بسیار طولانی داریم. همچنین، باید سازمان‌ها و نهادهای مربوطه تلاش کنند رنج‌های زنان کمتر شود. وظیفه حاکمیت این است که شرایطی را فراهم کند که زنان از جایگاه رفیعی به جامعه اسلامی نگاه کرده و این جامعه را به عنوان سکویی برای پیشرفت‌های فکری و عملی خود البته در چارچوب قانون بدانند و ببینند.
وی افزود: این روندها نشان می‌دهد که زنان در ایران طی دهه‌های اخیر سه موقعیت را از سر گذارنده و ممکن است بگذرانند. نخست اینکه زنان در ایران تبدیل به یک مسئله اجتماعی شده‌اند؛ چون از گذشته آگاه‌تر شده‌اند، رنج‌ها برای آنها ملموس‌تر شده و به دنبال تغییر وضع موجود هستند. دوم اینکه برخی معتقدند حرکت‌های فعلی که توسط زنان انجام شده و مردان نیز آنها را بیش از پیش همراهی می‌کنند تبدیل به یک جنبش در ایران شده است، در حالی که به نظر می‌رسد این حرکات‌ها نشان‌دهنده یک جنبش در سطح کلان اجتماعی نیست؛ چون آنها نظیر جنبش‌های فمینیستی دارای یک ایدئولوژی نیستند و نفوذ جدی در لایه‌های مختلف اجتماعی ندارند.
سمت‌های قوی و مدیریت‌های کلان از آن زنان نیست
جعفریان گفت: همچنین سمت‌های قوی و مدیریت‌های کلان از آن زنان نیست و البته درخواستی هم از سمت عموم زنان ایران وجود نداشته است. اساساً آنچه در حال وقوع است یک حرکت پوپولیستی در قالب نقد حجاب اجباری برای فشار بیشتر به حاکمیت برای لغو آن است و استفاده سودجویانه از زنان تنها به نفع جریان‌های ضد انقلاب بیرونی است.
وی با تکیه بر این نکته که نوعی مقاومت جدید در زنان ایجاد شده است، گفت: به نظر می‌رسد که موقعیت زنان از «مقاومت در خود» به «مقاومت برای خود» تبدیل شده است؛ چرا که آموزش‌های رسمی و غیر رسمی در زنان افزایش یافته و آنها را در کسب استقلال اقتصادی به بیرون از خانه کشانده و شرایط نامطلوب در برخی از خانواده‌ها آنها را تحریک به طلاق کرده و به سمت زندگی مجردی سوق داده است. اینها نشان می‌دهد که برخی زنان مثل گذشته تحمل و صبر ندارند و تلاش می‌کنند وضعیت خود را در هر شرایطی و با هر کوششی که هست تغییر دهند و باید در این زمینه بیش از پیش آگاه باشیم.
منبع
- «ارزیابی روندهای مثبت و منفی موقعیت بانوان پس از انقلاب» مهر، ۱۲ آذر ۱۴۰۱