ازدواج در آیین یهودیت

ازدواج در آیین یهودیت؛ راهی برای سعادت‌مندی و تکامل زن و مرد.

ازدواج در آیین یهودیت؛ امر مقدس و فریضه‌ای مهم محسوب می‌شود. هدف از ازدواج در آیین یهود تنها ازدیاد نسل نیست بلکه، پاکدامنی، حفظ عفت و وفاداری بین زن و مرد از اهداف دیگر ازدواج به حساب می‌آید. در فرمان هفتم ازدواج پایه و بنیان خانواده است.

منزلت ازدواج در یهودیت

ازدواج، فرمان و تدبیری الهی برای کامل شدن زن و مرد و شبیه خدا گردیدن است. یگانه راه برقراری ارتباط جنسی، ازدواج دو غیرهمجنس است. ازدواج، امری مقدس و اولین فریضه شریعت یهودی است. در این دین، تنوع‌طلبی در روابط جنسی و همجنس‌بازی جزء انحراف جنسی محسوب می‌شود و در زمره گناهان به حساب می‌آیند. در متون دینی یهودی، تردیدی نیست که ازدواج، ارزشی بی‌همتا و غیر قابل قیاس با تجرد دارد و رهبانیت، مذموم محسوب می‌شود؛ در سنت یهودی بیان شده که هرکس زن ندارد، از شادمانی و برکت و نیکی محروم است.

ویژگی همسر خوب در کتاب مقدس

ویژگی همسر خوب در آیین یهودیت، عبارتند از؛

1. مورد اعتماد شوهر بودن
2. اهل خوبی به شوهر
3. قوی و پرکار
4. دست و دل باز
5. باوقار و حکمت‌آمیز
6. شب‌ها تا دیر وقت در خانه کار کردن
7. انجام خرید و فروش‌های مربوط به خانه
8. ریسیدن پشم و کتان با دستان خود و بافتن پارچه و.... را انجام دهد.

بر عهده زن است که از امکاناتی که شوهر به خانه می‌آورد، به طور صحیح استفاده کرده، رضایت خاطر او را فراهم کند. مرد هرگونه استمتاع جنسی که صلاح بداند، می‌تواند ببرد و زن ملزم به تمکین است.

آداب‌ ازدواج در آیین یهود

سن ازدواج

در یهودیت بر ازدواج در سنین پایین توصیه شده است. دختران از پانزده سالگی شرعی می‌توانند به صورت مستقل برای ازدواج خود تصمیم بگیرند. اگر فردی پس از بیست سالگی ازدواج نکند مورد نفرین الهی قرار می‌گیرد. تنها سببی که مورد پذیرش برای مجرد ماندن در تمام عمر هست، این که شوق فرد به این که زندگی‌اش را برای آموختن تورات وقف کند، مشاهده شود؛ البته این کار باید با اطمینان همراه باشد که فرد قادر به تسلط بر هوس‌های جنسی‌اش باشد.

رضایت زن و مرد در ازدواج

ازدواج اجباری و بدون رضایت طرفین ممنوع هست؛ البته بر ضرورت رضایت‌مندی پدر در ازدواج و ولایت او بر دختر به صورت صریح تأکید شده است؛ اما از سوی دیگر، هنگامی که دختر به سن بلوغ می‌رسید، در صورت تمایل می‌تواند عقدی را که پیش از این بدون تمایل او منعقد شده بود، لغو کند.

معیارهای انتخاب همسر در یهود؛ شامل ایمان، کفویت، شرافت و اصالت خانوادگی، زیبایی و حسن جمال می‌باشد.

مهریه زنان

هنگام ازدواج، مبلغی به عنوان مهریه در سند کتوبا - صیغه‌نامه ازدواج شرعی یهودیان- ذکر می‌شود که مرد متعهد می‌شود آن را به همسر خویش اعطا کند. مهریه در یهودیت یک دِین به حساب می‌آید که عندالمطالبه نیست و صرفا در هنگام طلاق یا پس از وفات شوهر به زن پرداخت می‌گردد. حداقل مهریه تعیین شده برای باکره یک کیلو نقره و برای غیرباکره نیم کیلو نقره، ولی حداکثری برای مهریه مشخص نشده است.

هدیه نامزدی به خانواده عروس

از رسوم‌هایی که پیش از ازدواج، خانواده داماد به آن اقدام می‌کنند، پرداخت مبلغی به خانواده عروس به عنوان هدیه دوران نامزدی است. این رسم با انتقاداتی مواجه شده و از آن به پرداخت مبلغی برای خرید دختر از خانواده‌اش و انتقال مالکیت از پدر به داماد تعبیر شده است. در سنت یهودی این هدیه را جبران خسارت حذف دختر از سیستم اقتصادی خانواده می‌دانند، به ویژه در جامعه کشاورزی که نیروی انسانی بسیار حائز اهمیت است.

جهیزیه

جهیزیه از موارد پیش‌نیاز ازدواج، و تأمین آن معمولاً بر عهده دختران است. پسران و خانواده آنها، پرداخت مبلغی را به عنوان هدیه نامزدی، مهریه، تامین مسکن و هزینه‌های زندگی را برعهده می‌گیرند و در قبال آن، دختران وسایل مورد نیاز خانه را فراهم می‌سازند؛ البته پسران و خانواده آنان نیز در تکمیل جهیزیه کمک‌هایی را عهده‌دار می‌شوند.

مراسم نامزدی و عروسی

در ابتدا دوران نامزدی سپری می‌شود و پس از موافقت‌های اولیه، نوبت به مرحله تنظیم مراسم قول و قرار و شرایط ازدواج، مثل جهیزیه می‌رسد؛ مرحله بعد، برپایی عقد و عروسی است.

امروزه در جشن ازدواج یهودیان، نامزدی و عروسی به یک آیین تبدیل شده است و به جای برگزاری دو مراسم، برخی آیین‌ها دو مرتبه تکرار می‌شوند. در مراسم نامزدی، مبلغی به عنوان غرامت به والدین همسر پرداخت می‌شد. سبب پرداخت آن این بود، که چون دختر دیگر در خانواده والدین کار نمی‌کند.

همچنین در مراسم نامزدی، مرد به همسرش هدایایی از قبیل لباس مهمانی، جواهر، عطریات و مبلغی پول می‌دهد. مراسم عروسی معمولا در روز یکشنبه برگزار می‌شود و برپایی آن در شنبه ممنوع است. اجرای مراسم ازدواج در زیر سایه‌بان، قرائت دعاهای مخصوص نامزدی و ازدواج، نوشیدن شراب متبرک ‌شده به دست حاخام، خواندن عبارت مخصوص پیمان زناشویی، شکستن یک لیوان که لابه لای دستمال پیچیده شده (به نشانه یادآوری تخریب معبد)، قراردادن کلاه یهودی بر سر داماد، گذاردن پارچه توری بر چهره عروس به نشانه عفت‌ورزی اوست.

سپس قراردادن لباس نماز بالای سر عروس در هنگام خواندن عبارت عقد، گذاردن حلقه طلا یا نقره در دست یکدیگر، روزه گرفتن عروس و داماد از سحر تا پایان مراسم عروسی، خواندن نماز و اعتراف به گناهان، خواندن شکرانه مخصوص و غسل عروس در میقوه (محل غسل دینی)، از دیگر آداب مراسم ازدواج یهودی است.

قوانین مرتبط با ازدواج

ازدواج زن بیوه با برادرشوهر متوفی خود

در سنت یهودی، به ازدواج زن بیوه با برادرشوهر خویش - در صورتی که آن زن بچه نداشت باشد- حکم شده است. طبق این رسم که «حلیصا» نام دارد، شخصی که برادرش فوت شده و فرزندی به جای نگذاشته، باید زن بیوه او را به تزویج خود درآورد یا او را آزاد کند تا وی دوباره بتواند شوهر بکند.

برای این که زن آزاد شود حتما باید با برادر شوهری که، فوت شده همبستر شود، تا این ارتباط صورت نگیرد، رسم حلیصا رخ نمی‌دهد و زن آزادی نمی‌‌شود. مطابق این آیین، اولین فرزند حاصل از این ازدواج، فرزند شوهر فوت شده محسوب می‌شود.

قانون منع ازدواج با محارم

یکی از قوانینی که یهودیان در هر صورتی نباید آن را نقض کنند، حرمت زنا و ارتباط جنسی با محارم است. علاوه بر حرمت‌های ناشی از روابط خونی (خویشاوندی)، از لحظه‌ای که رابطه زناشویی بین زوجین برقرار می‌شود، هرگونه روابط جنسی با نزدیکان تراز اول همسر، زنای با محارم محسوب می‌شود. از طرف دیگر، در بعضی فرقه‌های یهودی، ازدواج با دایی، عمو و خواهرزاده جایز است، اما با خاله، عمه و دو خواهر به صورت هم زمان ممنوع اعلام شده است. لکن ازدواج با خواهر ناتنی با آن مخالفتی نشده است.

منع ازدواج با غیرهم‌کیش

در آموزه‌های دینی یهودیت بر هم‌کیش بودن همسر، تأکید بر ایمان او و لزوم یهودی بودن همسر سفارش شده است. به خصوص در میان یهودیان سنتی با صراحت ازدواج مردان و زنان یهودی با فردی غیریهودی را ممنوع می‌دانند.

بنابراین ازدواج یهودی با غیریهودی شرعی نیست و هر فرزندی که از این پیوند زناشویی متولد شود، نسب و نژاد او را با نسب مادر می‌سنجند؛ زیرا حاخام‌های یهودی معتقدند دین از طریق مادر به فرزند منتقل می‌شود؛ اگر مادرش یهودی باشد، او نیز یهودی است و اگر غیریهودی باشد، او نیز غیریهودی خواهد بود.

بنابراین اگر زن به دین یهودیت درآید، چون از مادر یهودی‌زاده نشده، نمی‌تواند با یک مرد یهودی ازدواج کند. عزرای نبی که به اعتقاد یهودیان گردآورنده کتاب مقدس یهودی است، سه ماه به مردان یهودی وقت داد زنانی را که نمی‌توانند ثابت کنند از بنی‌اسرائیل هستند، طلاق دهند.

ازدواج یهودیان با غیر هم‌کیشان خود همواره تهدیدی برای آینده قوم یهود محسوب شده است. شریعت یهود بر این نکته تأکید فراوان می‌کند که همسر غیریهودی، هرچند از هر لحاظ مناسب باشد، نمی‌تواند به یک فرزند یهودی کمک کند تا نقش خود را که زنده نگه‌داشتن میراث یهودیت است به خوبی ایفا کند.

احکام شرعی مرتبط با ازدواج

1. ممنوعیت ازدواج کاهن با زن مطلقه یا بیوه‌ای که شوهرش کاهن نبوده یا زنانی که قبلاً اسیر سربازان غیریهودی شده‌اند، در شمار این قوانین است. پوشاندن موی سر پس از ازدواج، اجازه ازدواج به زن بیوه پس از گذشت نود روز از مرگ همسر (عده وفات)، اجازه ازدواج با صدور حکم دادگاه در صورت فقدان مرد، حضور دو شاهد در هنگام عقد و... از مواردی است که رعایت آن‌ها در ازدواج ضروری است.
2. زن از سه طریق؛ دریافت پول، تنظیم قباله ازدواج، یا نزدیکی جنسی در اختیار شوهرش قرار می‌گیرد و از دو راه؛ طلاق گرفتن یا مرگ شوهرش مستقل و صاحب اختیار می‌شود. مرد با مبلغ پولی که به زن می‌داد، در برابر آن، زن در اختیار مرد قرار می‌گرفت و همسر قانونی او محسوب می‌شد، با این که پول اندک بود و بیشتر جنبه نمادین داشت تا جنبه واقعی داشته باشد.
3. اگر مرد و زنی قصد ازدواج داشته باشند، تنها کاری که مرد باید انجام دهد، آن است که در حضور دو شاهد، خطاب به زن بگوید که او از اکنون به وسیله یکی از راه‌های پذیرفته شده برای ازدواج؛ یعنی پرداخت نمادین مقداری پول، امضای کتوبا یا انجام نزدیکی جنسی، همسر او شده است. هنگامی که این کار با توافق طرفین انجام شد، ازدواج محقق می‌شود.

پیل‌گش و ازدواج با کنیزان

در کتاب مقدس یهودی گزارش‌هایی از رابطه انبیا و مؤمنان یهودی با کنیزان خود و ازدواجی با تعهدات کمتر (پیل گش) آمده است. پیل گش ازدواجی دائمی با زن درجه دوم که دارای مرتبه پایین‌تر از زن اصلی و با امتیازی کمتر است، شوهر به این زنان مهریه و ارث نمی‌دادند. از طرف دیگر، گزارش‌های بسیاری از ازدواج با کنیزان و فرزندارشدن از آن‌ها در متن مقدس آمده و آن را مشروع دانسته‌است.

منابع

• رفیعی، علی، «ازدواج و جایگاه آن در اسلام و یهودیت»، نشریه مطالعات تاریخ و تمدن ایران و اسلام، دوره چهارم، شماره4، زمستان 1398ش.
• غلامی، علی، زن و خانواده در ادیان (با رویکرد تطبیقی)، قم، جامعة الزهراء، 1398ش.
• کهن، آبراهام، گنجینه‌ای از تلمود، ترجمه: امیر فریدون گرگانی، تهران، اساطیر، 1382ش.
• مظاهری، حبیب، شخصیت زن درقرآن و عهدین، قم، بوستان کتاب، چاپ اول، 1390ش.
• هولم، جین؛ باوکر، جان‌وستردیل؛ زن در ادیان بزرگ جهان، ترجمه: علی غفاری، تهران، نشر بین الملل، چاپ دوم، بهار 1387ش.