اشتغال زنان در فمینیسم
اشتغال زنان یکی از مباحثی است که از آغاز زندگی اجتماعی بشر تا به حال دارای اهمیت و به آن توجه شده است. اشتغال زنان به طور مداوم با پیشرفت جوامع صنعتی بیشتر مورد توجه قرار گرفت و روز به روز بر اهمیت آن افزوده شد. زیرا در جوامع امروزی زنان به کار برای رسیدن به استقلال مالی خود، پیدا کردن هویت شخصی و مشارکت اقتصادی در سطح جامعه رغبت بیشتری نسبت به قدیم نشان می‌دهند و کار دارای اهمیت بیشتری شده است. در کنار رغبت بیشتر زنان برای کار خارج از خانه، نیاز جوامع صنعتی هم به نیروی کار زن در حال ترقی است که باعث افزایش میل زنان به کار می‌شود. بنابر این باید برای نحوه استخدام، شرایط کار، میزان دستمزد و کیفیت مرخصی زنان قوانینی وضع و اجرا شود. مقاله حاضر تلاش می‌کند نگاه اسلام و فمینیسم به مسأله اشتغال زنان را بیان کند.
 | |
| الگوی جعبه اطلاعات مقالات | |
|---|---|
| نویسندگان | قدرت الله خسروشاهی، فهمیه مومنی راد |
| عنوان مقاله | بررسی تطبیقی اشتغال زنان در مكتب اسلام و فمینیسم |
| نام مجله | پژوهش های اجتماعی اسلامی |
| سال چاپ | بهار 1394 |
| شماره مجله | 104 |
| امتیاز مقاله | علمی-ترویجی (حوزه علمیه)/ISC |
کلید واژگان
اشتغال زنان، زنان، حقوق، ایران، فمینیسم.
گزارش مقاله
مطالعه این مقاله موجب می‌شود به تفاوت‌های بیشتری و در عین حال، شباهت‌هایی بین دو دیدگاه اسلام و فمینیسم به اشتغال زنان پی ببریم. نویسنده در این مقاله در ابتدا معناشناسی را توضیح داده است. مروری بر تاریخچه اشتغال زنان در بیرون از خانه کرده است؛ و دیدگاه اسلام نسبت به اشتغال زنان و دیدگاه فمینیسم نسبت به اشتغال زنان را بیان کرده است. و در ادامه مبانی نظری فمینیسم‌ها و اشتغال زنان در نظریه فمینیسم را توضیح داده است.
معنا شناسی
واژه اشتغال در زبان فارسی به معنای به كاری پرداختن، مشغول شدن، به كاری در شدن، به كاری سرگرم شدن است. در اصطلاح كار می‌تواند به عنوان انجام وظایفی تعریف شود كه متضمن صرف كوشش‌های فكری و جسمی بوده و هدف‌شان تولید كالاها و خدماتی است كه نیازهای انسانی را برآورده می‌سازد. شغل یا پیشه، كاری است كه در مقابل مزد یا حقوق و به طور منظم انجام می‌شود. كار در همه فرهنگ‌هـا اسـاس نظام اقتصادی یا اقتصاد است كه شامل نهادهایی است كه با تولید و توزیع كالاها و خدمات سروكار دارند.
مروری بر تاریخچه اشتغال زنان در بیرون از خانه
اشتغال زنان در غرب، پس از انقلاب صنعتی، به صورت گسترده شكل گرفت و افزایش زنان در عرصه فعالیت‌های اقتصـادی و اشتغال، به سبب نیاز شدید جوامع صنعتی به نیروی كار ارزان بـود، نه به علت این‌که گسترش مشاركت زنان در جهت رعایت شخصیت و منزلت آنان باشد. پس طرفداری از گسترش فعالیت اقتصادی زنان در غرب، در ابتدا با شعار آزادی و مساوات صورت گرفته، در حالی كه در واقع ناشی از ضرورت و نیاز به نیروی كار ارزان بوده است. در ایران، در دوره‌های قبل و بعد از اسلام تا نیمه قرن دوازدهم در كل جامعه زنان فقط در زمینه خانواده نقش اول را داشتند و فعالیت‌های آنان به طور عمده محدود به كارهای خانه می‌شد و حتی نقش آنان در خارج از خانه در واقع ادامه نقش وی در خانه بود.
دیدگاه اسلام نسبت به اشتغال زنان
دین مبین اسلام هیچگاه زن را از حضور در اجتماع و پذیرش مسـئولیت‌های اجتماعی محروم نساخته است و او را به این امر تشویق و ترغیب می‌نماید، اما همانند سایر امور، آن را بدون قید و شرط رها نكرده و بـرای آن ضـوابط و شرایطی معین نموده است، تا در پرتو رعایت و مداومت بر این ضوابط، هم كانون مستحكم و گرم خانوادگی حفظ شود و هم از رشد فساد و تباهی در جامعه جلوگیری به عمل آید.
دیدگاه فمینیسم نسبت به اشتغال زنان
فمینیسم اصطلاحی است كه از واژه Femme در زبان فرانسه مشتق شـده و به مبارزه علیه فرودستی زنان نسبت به مردان در خانه، استثمار آن‌ها در خانواده و جایگاه نازل ایشان در محیط كار، جامعه، فرهنگ و باورها اطلاق می‌شود. علاوه بر این، فمینیسم به فشار مضاعفی كه زنان در امر تولید اقتصادی و تولید مثل متحمل می‌شوند، معترض است. فمینیسم زنانگی و مردانگی را به عنوان مقولاتی انحصاری، زیست‌شناختی و از پیش تعیین شده به چالش می‌كشد و در پی ایجاد جنبشی در بین زنان به منظور احقاق حقوق خود است.
مبانی نظری فمینیسم‌ها
فمینیسم با تكیه بر اصل برابری زن و مرد و به داعیه دفاع از حقوق زن، در همه زمینه‌های اقتصادی با زمینه‌ها و جریاناتی كه سبب نابرابری در مشاغل، رده‌بندی شغلی، حقوق نابرابر و هر نوع تبعیض كاری می‌شود، مبارزه می‌كند و تفاوت‌های جنسی و فیزیولوژی و نوع علایق و سلایق و توانمندی‌های مردانه و زنانه را نادیده می‌گیرد.
اصول كلی كه می‌توان از میان آراء فمینیست‌ها به دست آورد، حاوی مطالبی به شرح زیر است:
- اصالت دادن به انسانیت افراد بدون در نظر گرفتن جنسیت آن‌ها.
- اعطای استقلال مالی و عملی به زنان و رها كردن آن‌ها از قید وابستگی و نظارت مردان.
- مبارزه با عقیده ناقص بودن زنان در زمینه‌های مختلف.
- ارائه بینش جدید از علوم و مسائل جامعه بر اساس تفكر فمینیستی و زنانه.
- برابری زن و مرد در نظریه و عمل.
اشتغال زنان در نظریه فمینیسم
تمام فمینیست‌ها، اعم از لیبرال موج اول تا فمینیست‌های ماركسیست، سوسیالیست و رادیكال در موج دوم، بر این نكته اتفاق نظر دارند كه تبعیض جنسیتی در مورد زنان محكوم است و ریشه‌های آن را در پندارهای مرد سالارانه جوامع سنتی می‌دانند. در این رویكرد، فمینیست‌ها تأكید خاص بر مشاركت اقتصادی و برابری زنان با مردان داشته، حتی گاهی اوقات ارزش كم‌تری برای كار خانگی قائل می‌شوند. به نظر آنان، زنان ظرفیت‌های مورد نیاز را برای دسترسی برابر بـه فرصت‌های اجتماعی و اقتصادی و فكری در اختیار دارند و از این لحاظ، هیچ نقصانی را نسبت به مردان بر نمی‌تابند.
نتیجه
با توجه به مطالب مطرح شده درباره اشتغال زنان، می‌توان نتیجه گرفت كـه انسان در هر وضع و موقعیت و صرف‌نظر از جنس، نژاد، رنگ و مانند آن‌ها از یک سلسله حقوق برخوردار است. یكی از این حقوق، حق اشتغال و كار است. بخشی از ماده 23 اعلامیه جهانی حقوق بشر در این مورد مقرر داشته است كه هر كسی حق دارد كار كند و كار خود را آزادانه انتخاب نماید. نیمی از افراد هر جامعه، زنان هستند كه می‌توانند در عرصه‌های مختلف جامعه مشارکت فعال داشته باشند. اشتغال زنان به شكل امروزی مسأله‌ای جدید است. تحولات بسیاری طی دو سده اخیر در جهان رخ داد كه موجب گرایش فزاینده زنان به اشتغال شد.
اما در اسلام، زن و مرد از حقوق برابر اما غیر مشابه برخوردارند. نقش مادری و تربیت فرزند از ارزش والایی برخوردار است، ولی در عین حال، حضور زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی با رعایت موازین شرعی و اخلاقی و تناسب شغل، مطلوب، بلكه گاهی اوقات واجب بوده و فقها و حقوق‌دانان ما نیز باید با روشن‌بینی و در نظر گرفتن عنصر زمان و مكان البته بـا رعایت معیارها و اصول صحیح ضابطه‌مند استنباط، در فهم متون دینی با استمداد از حقایق و واقعیات روز تلاش بیشتری نموده و راهكارهای عملی و بـه روز ارائـه كنند و در جهت جلوگیری از ستم بر زنان و بد رفتاری با آن‌ها و نیز در تضمین حقوق مشروع اجتماعی و فردی آن‌ها بکوشند.
منبع
- نویسندگان: قدرت الله خسروشاهی، فهمیه مومنی راد؛ پژوهش های اجتماعی اسلامی بهار 1394 - شماره 104رتبه علمی-ترویجی (حوزه علمیه)/ISC(18 صفحه - از 117 تا 134 )
- لینک نورمگز
- لینک سیویلیکا