اطلاع رسانی از حقوق زنان
هدف از این تحقیق بررسی نقش دو نشریه تخصصی زن روز و دنیای زنان (منتشر شده در سال ١٣٨٨) در آگاه سازی زنان از حقوقشان است. در این تحقیق از نظریه‌های فمینیستی، نابرابری جنسیتی، پدر سالاری، اشاعه نوآوری‌ها، شکاف آگاهی، برجسته‌سازی و کارکرد رسانهها استفاده شده است. مقوله‌های این تحقیق شامل ارزش خبری، نوع مطلب، اندازه تیتر، کاربرد عکس، محل رویداد می‌باشد. این تحقیق با روش تحلیل محتوا و تکنیک پرسشنامه معکوس صورت گرفته، روش نمونه‌گیری برای به دست آوردن حجم نمونه نشریه زن روز روش تصادفی سیستماتیک و برای نشریه دنیای زنان سرشماری است.
حجم نمونه برابر با ١٥٣ مطلب در ٢٤ شماره در مجموع از این دو نشریه است. اعتبار تحقیق صوری و روایی آن طبق ضریب اسکات برابر ١ است. مهم‌ترین نتایج تحقیق به شرح زیر است: نشریه زن روز به میزان قابل توجهی بالاتر از نشریه دنیای زنان مسئله حقوق زنان را پوشش داده است. به لحاظ محتوایی دو نشریه زن روز و دنیای زنان تفاوت قابل توجهی با همدیگر ندارند. بیشتر مطالب حقوقی فرایندمدار و تنش‌زدا و مطالب خارجی رویداد مدار و تنشزا هستند. مطالب فرآیندمدار و تنش زدا با کاربرد عکس و طرح و تیترهای بزرگتر و حجم بیشتر زیر چاپ برجسته شده‌اند.
 | |
| الگوی جعبه اطلاعات مقالات | |
|---|---|
| نویسندگان | مجیدی قهرودی، نسیم ؛ درستانی، مریم |
| عنوان مقاله | تحلیل محتوای نقش دو نشریه زن روز و دنیای زنان در اشاعه و اطلاع رسانی از حقوق زنان |
| نام مجله | اندیشمندان حقوق |
| سال چاپ | بهار 1392 |
| شماره مجله | 3 (15 صفحه - از 63 تا 77 ) |
| امتیاز مقاله | علمی_ پژوهشی |
واژه‌های کلیدی
تاریخچه حقوق زنان در ایران، نظریه‌های مربوط به حقوق زنان (فمینیست، تفاوت جنسیتی، نابرابری جنسیتی و نظریه پدرسالار)، نظریه‌هایی ارتباطات در این حوزه.
مقدمه
بررسی‌های تاریخی زندگی زنان ایرانی موید این واقعیت است که کلیه فعالیت‌های زنـان این مرز و بوم که در راه "نهضت بیداریی زنان ایران" انجـام می گرفت، در اوج خود به فعالیت‌های روزنامه نویسی آنان ختم می‌شد. چنان‌که تـا انقلاب مشروطه، زنان نقش مهم و قابل توجهی در امور اجتماعی و سیاسی کشور نداشتند. نگرش تحقیرآمیز به زن در طول سال‌ها، فرهنگی را شکل داده بود کـه حتی این عقیده را ترویج می‌کرد که زن نباید چیزی بداند، سـواد داشته باشد و فعالیتی بکند، اما پس از مشروطه رشد فکری بخشی از جامعه امکان فعالیت زنان را در حل مسائل خانواده و اجتماع بـیش از گذشته فراهم کرد.
نشریات جـزء اولین رسانه‌های ارتباط جمعی محسوب می‌شوند و کماکان نقش اساسی در حیات اجتماعی و سیاسی بشر دارند. در طول تاریخ مطبوعات نقش بسیار خطیری در بیدارسازی زنان ایفا کرده‌اند، پس با توجه به اهمیت آن، این تحقیق نه تنها به شناخت موضوع حقوق زنان و نقش رسانهها در آگاه‌سازی زنان کمک می‌کند، بلکه راه‌گشای تحقیقات دیگر نـیز است.
گزارش مقاله
نظریه‌های مربوط به حقوق زنان
نظریه فمینیسم معاصر: ٤ پاسخ اصلی به این پرسش که "درباره زنـان چـه تصوری داریم ؟" بیشتر به نظریه جامعه شناختی فمینیستی مربوط‌اند ظهور کرد:
- جایگاه زنان در بیشتر موقعیتها، و تجربه آنان از آن موقعیتها با آنچه از مردان در آن موقعیت‌هاست متفاوت اسـت.
- جایگاه زنان در بیشتر موقعیتها، نه تنها متفاوت با جایگاه مردان است بلکه دارای امتیازی کمتر یا نابرابر با جایگاه مردان است.
- موقعیت زنان را هم‌چنین برحسب رابطه قدرت مستقیم میان مردان و زنان باید فهمید. زنان سرکوب می‌شوند: توسط مردان محدود می‌شوند زیر دست قرار می‌گیرند و از آنها استفاده و سوء استفاده می‌شود.
- تجربه‌های زنان از تفاوت، نابرابری و سـرکوب بـر اساس جایگاه کلی آنان درون تنظیمات سرکوب ساختاری در جوامع یا مسیرهای سرکوب و امتیاز ناشی از طبقـه، نــژاد، قومیت، سن، سلیقه احساسی، وضعیت تاهل و جایگاه جهانی تغییر می‌کند.
تفاوت جنسیتی: چهار تبیین اصـلی تـفـاوت جنسیتی توسـط نظریـه پـردازان و جامعـه شناسان فمینیست شرح و بسط یافته اسـت: زیـست شــناختی، نـهـادی، تـعـاملی و پدیـدار شناختی.
روش شناسان مردم‌نگر فمینیست هم‌چون کندیس و ست‌دان زیمرمن بـر کـار فعالانـه مردم در بازتولید کردن جـنسیت در عـمل‌کردهای تـعاملی زمینه‌مند موجود تاکید مـی‌کننـد، جایی که سنخ‌بندیی‌های فـرهنگی جـنسیت وضع می‌شوند، مورد آزمایش قرار مـی‌گیرنـد و حتی دگرگون می‌شوند. آنها مردم را در تمام تـعاملات یا کـنش‌های متقابل گوناگون زندگی روزمره لحاظ کننده جنسیت می‌دانند، به این نـحو کـه به خود و دیگران اثبات می‌کننـد کــه آنـها مـوجوداتی جنسیت‌دار هستند.
نابربرای جـنسیتی: نـظریه پردازان فمینیست نابرابری جنسیتی می‌گـویند کـه نه تنها مردان و زنان به طرزی متفاوت بلکه به طور نابرابر نیز در جـامعه جـای گرفته‌انـد. اینـان در مقابـل نـظریه پردازان تـفاوت جـنسیتی قرار می‌گـیرند کـه تصویری از زندگی اجتماعی ارائه مـی‌دهـنـد که در آن تفاوت‌های جنسیتی هر علتی ذداشته باشـد، مانـدگارتر و در شخـصیت مـؤثرتر است و به آسـانی تـغییرنمی‌کند.
فمینیست به مثابه نـظریه جـنسیت و تحـول آن: فـمینیـسم در بـعـد اثـبـاتی آن بـه عنـوان نظریه‌ای دربـاره جنسیت نیز مطرح است. سوژه اصلی نظریه فمینیسم جنسیت است یا نقطه عزیمت فمینیسم را رابطه مـیان جـنس و جنسیت تشکیل می‌دهد.
فمینیسم لیبرال: حکم بر این است که خردورزی ما را از موجودات دیگـر متمایز مـی‌کنـد بنابراین لیبرال‌ها کوشیده‌اند از راه‌های گونـاگون تعریفـی بـرای خـردورزی بـا تاکیـد بـر جنبه‌های اخلاقی یا جنبه‌های مصلحت جویانه آن به دست دهند. هر گاه عـقل بــه توانـایی درک اصول عقلانی اخلاق تعبیر شود تاکید بر ارزش آزادی عمل فـردی اسـت. در مقابـل هرگاه عقل به توانایی محاسبه بهترین راه برای نیـل بـه هـدفی دلخـواه تعبیـر شـود ارزش خودشکوفایی مورد تاکید قـرار مـی‌گیرد.
لیبرال‌ها معتقدند "حق" را همواره بایـد برتـر از "مصلحت" دانست. فمینیسم اسلامی: در درون طیف فمینیسم اسلامی سه گروه قابـل شناسـایی اسـت: اول بخش انگشت شماری از زنان مـذهبی کـه از مـیـان نیروهـای غیرخـودی برخاسـته‌انـد و هیچ‌گونه وابستگی به ساخت حکومت ندارند. شیرین عبادی از این دست اسـت. گروهـی دیگر زنانی هستند که وابستگی نزدیک با ساخت حاکمیت دارنـد. البتـه ایـن گـروه بـه آن بخش از نظام وابـسته‌انـد که دارای نگرش کلان‌‌نگر در مدیریت جامعه است. فائزه هاشـمی مثال روشن ایـن بخـش از فمینیـست‌هـای اسـلامی اسـت.
نظریه پدرسالار: پدرسالاری به سلطه مرد بر زنان اطلاق می‌شـود. هـمه جوامـع شـناخته شده پدر سالار هستند، اگر چه میزان خصلت نابرابری‌ها میان زن و مرد در فرهنـگهـای گوناگون و میان فرهنگ‌ها به طور قابل ملاحظه فرق می‌کند. برای اطلاع از دیگر شاخه‌های فمینیسم به مقاله رجوع کنید.
کارکرد رسانه‌هـا
هـارولد لاسول و چارلز رایت از پژوهش‌گرانی هستند که به طور جدی بـه نقش و کارکرد وسـایل ارتـباط جمعی در جامعه توجه کردند. رایـت ارتبـاط جمعـی را بــر حـسب مـاهیت مخاطبان، ماهیت رویدادهای ارتباطی و ماهیت ارتباط گـر تـعریـف مـی‌کنـد. لاسول (١٩٦٠) سه کارکرد را برای مطبوعات (نظارت بر محیط، هم‌بـستگی اجتمـاعی در واکـنش بـه محیط و انتقال میراث اجتماعی از یک نـسل بـه نسل دیگـر) در نـظر مـی‌گیرد.
فرضیه‌های پژوهش
- بین کـاربرد عـکس در مطالب مربوط به حقوق زنان در دو نشریه دنیای زنـان و زن روز تفاوت معناداری وجود دارد؟
- بـین انـدازه تیتر مطالب مربوط به حقوق زنـان در دو نشریه دنیای زنان و زن روز تـفـاوت مـعناداری وجود دارد؟
- بین محل رویداد اخبار در دو نـشریه دنـیـایی زنـان و زن روز تفـاوت معنـاداری وجـود دارد؟
- بین ساختار موضوعی مطالب و اندازه تیتر آن در نـشریه هــای دنـیـای زنـان و زن روز تفاوت معناداری وجود دارد؟
- بـین نـوع مـطالب و کاربرد عکس در نـشریه‌هـای دنیای زنان و زن روز تفاوت مـعنـاداری وجــود دارد؟
- بین ماهیت مطالب و کـاربرد عکـس در نـشریه‌هـای دنیـای زنـان و زن روز تفـاوت معناداری وجود دارد؟
توضیحات مربوط به این فرضیه‌ها در مقاله موجود است.
نتیجه
رسانه‌های جمعی در هر جامعه‌‌‌ای وظیفه اطلاع رسانی و آموزش را بر عـهده دارنـد یکــی از مسائلی که با گسترش رسانهها توسعه پیدا کرده است. مسئله آگاهی سازی زنان از حقـوق خـودشان است.
در جوامعیی مانند جوامع ما که تقریبا همه امور قوای سه گانه مـملکتی در دست مـردان است. حـرکت بـالا به پایین اصلاحات در رابطه با حقوق جنسیتی برای کار دشوار است. تـا آنجا که در بعضی مواقع که قانونی اصلاح می‌شود، خود زنان ناآگاه نیز در زمـره مخالفـان هستند. با توجه به این مـسئله این شکاف آگاهی که موجب ستمگری بیشتر زنان می‌شـود، رسانهها با اشاعه آگاهی در رابطه با حقوق برابر بین زن و مرد، زنان را نـسبت بـه گـرفتن حقوق خود بیدار کنند.
طبق نتایج مطالب فرایندمدار داخلی و فرایندمدار تنش‌زدا از طریق بکارگیری عکس و طرح، حجم بیشتر مطلب و اندازه تیتر برجسته شده‌اند. از طرفی نیز بـا بـرجـسته کــردن مـطالب فرایندمدار به سمت روزنـامه نـگاری تـوسعه پیش می‌رود و از سوی دیگر با مهم‌تـر ساختن مطالب تنش‌زدا مربوط به کشور جامعه را به سوی آرامش بیشتر هدایت مـی‌کنـد.
در این دو نـشریه خـبررسانی در مـورد اشـتغال، امنیـت اجتمـاعی، خـدمات بیمـه و تـامین اجتماعی و آمـوزش بـه نسبت دیگر مطالب بیشتر صورت می‌گیرد، اما در زمینـه مـشارکت سیاسی و بهداشت جسمی و روحی فعالیت چشم‌گیری ندارند و باید آگـاه سـازی بـیشتری در این زمینه داشته باشند.
بیشترین ارزش خبری نشریه‌ها ارزش در برگـیری است که کمتر به حاشیه رفتن عموم زنان می‌شود و کمتر سبب دامن زدن به شکاف آگاهی می‌شـود. ســبک اکـثـر مطالـب خبـر است اما بهتر این است که مطالب به سبک گـزارش و مـقاله تنظیم شوند که در ایـن صـورت مـحدودیت پژوهـش دسـترس به آرشیو نشریه دنیای زنان و یافتن شماره‌های مورد نیاز برای ایـن پـژوهش بــا دشـواری‌هایی روبرو بود.
منبع
- نویسندگان: مجیدی قهرودی، نسیم ؛ درستانی، مریم؛ اندیشمندان حقوق بهار 1392 - شماره 3 (15 صفحه - از 63 تا 77 )
- نورمگز