اعظم طالقانی

اعظم طالقانی

اطلاعات شخصی
زاده	10مرداد 1322، ایران؛ تهران
مکتب	ملی -مذهبی
درگذشت	8آبان 1398 تهران
محل سکونت	ایران
فرزندان	4(اکرم،عباس، صادق، کاظم)
همسر	مرتضی اقتصاد
خدمات
دین	اسلام
مذهب	تشیع
محل تحصیل	دانشگاه تربیت دبیر(تربیت معلم فعلی)
حرفه	روزنامه‌نگار، فعال حقوق زنان

اعظم طالقانی ؛ کنشگر حقوق زنان، روزنامه‌نگار و سیاست‌مدار

اعظم طالقانی در دوره نخست مجلس شورای اسلامی، به‌عنوان نماینده تهران در مجلس حضور داشت. طالقانی، از کنشگران ملی-مذهبی بود. او از سال ۱۳۶۳ تا هنگام درگذشت در سال ۱۳۹۸ دبیر کلی جامعه زنان انقلاب اسلامی را برعهده داشت. وی فرزند سید محمود طالقانی بود.

زندگی‌نامه

اعظم طالقانی در سال ۱۳۲۲ از همسر دوم آیت‌الله محمود طالقانی، روحانی برجسته دوران انقلاب اسلامی، زاده شد. پدرش فعال سیاسی و از پایه‌گذاران نهضت آزادی ایران بود؛ بارها بازداشت شد و مدت زمانی را هم در تبعید به سر برد. به همین دلیل، کودکی اعظم طالقانی در نبود پدر گذشت با این همه اما به توصیه یکی از خواهرهایش، دوره‌ای چند، جلسه تفسیر قرآن در خانه برگزار شد و خواهرها و بردارها هر پنج‌شنبه پای صحبت‌های پدر نشستند. اعظم طالقانی در نوجوانی ازدواج کرد و تحصیلات خود را در آموزشگاه‌های آزاد ادامه داد. دو فرزند داشت که دیپلم گرفت. در ۱۷ سالگی یک دوره مدیریت گذراند و به تدریس و مدیریت مدرسه پرداخت. او در سال ۵۲ در کنکور شرکت کرد و در دانشگاه تربیت دبیر (تربیت معلم فعلی) ادبیات فارسی خواند.

فعالیت‌های قبل از انقلاب

اعظم طالقانی در دهه ۱۳۵۰ (خورشیدی) چندین‌بار توسط ساواک دستگیر و دوره‌هایی را بعنوان زندانی سیاسی، در زندان اوین و زندان قصر سپری نمود. او در شهریور سال ۱۳۵۴ همزمان با دستگیری پدرش دستگیر و به حبس ابد محکوم شد. اما پس از دو سال آزاد شد و دوباره به فعالیت سیاسی مخالف شاه پرداخت. در سال ۱۳۵۰ (خورشیدی) همراه با ۲ خواهرش، یک مدرسه دوره راهنمایی به نام "بنیاد علایی" راه‌اندازی کردند. پس از زندان، «جامعه زنان انقلاب اسلامی» را با همراهی تعدادی از زنان فعال در امور اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و با هدف آموزش زنان و حل مشکلات آن‌ها در سال ۵۷ پایه گذاشت. خود او در این باره می‌‌گوید: «زمانی‌که زندان بودم در اندیشه تشکیل یک تشکیلات رسمی برای زنان بودم که بتواند تا حدودی مشکلات مبتلا به زنان را حل کند». شهریور ۱۳۵۶ که از زندان آزاد شد، ۳۰ نفر از زنان همفکرش را گردهم آورد، مؤسسه‌اش در حال پاگرفتن بود که انقلاب پیروز شد و او راه تازه‌ای رفت و درخواست تأسیس حزب داد.

فعالیت‌های پس از انقلاب

جامعه زنان انقلاب اسلامی

اعظم طالقانی پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، جامعه زنان انقلاب اسلامی را به خواست پدرش و با آرمان آموزش زنان و حل مشکلات آنها بنیان گذاشت. سپس نماینده مجلس نخست شورای اسلامی شد و پس از آن دوباره به آموزگاری پرداخت. او از سال ۱۳۶۳ دبیر کل جامعه زنان انقلاب اسلامی نیز بود. «جامعه زنان انقلاب اسلامی» رابطه تنگانگی با نیروهای ملی و مذهبی و نهضت آزادی داشت و اهداف خود را بر این گذاشته بود که با «مشی اصلاح‌طلبانه» و «پیروی از رهنمودهای جهان‌بخش اسلام، قرآن و ولی‌ فقیه» به دفاع از «حقوق مستضعفین و مظلومین و ستمدیدگان به‌طور اعم و زنان به‌طور اخص در سطح میهن اسلامی و در قلمرو بین‌المللی» بپردازد.

کنشگری حقوق زنان

اعظم طالقانی در دور اول مجلس شورای اسلامی، تلاش زیادی برای جلوگیری از تصویب قوانین به نظر ضد زن در مجلس کرد که در برخی موارد موفق شد. اعظم طالقانی همچنین امتیاز انتشار مجله اصلاح‌طلب «پیام هاجر» را گرفت. این نشریه با دیدگاه منتقدانه و روشمند به نقد ساختار سیاسی حاکم و توسعه ایده‌های محمود طالقانی درباره حقوق زنان در ایران و جامعه و سیاست می‌پرداخت. انتشار نشریه «پیام هاجر» در کنار فعالیت‌هایی چون جلسات سخنرانی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به‌صورت دوره‌ای، تشکیل کلاس‌های آموزشی و شرکت در سمینارهای داخلی و بین‌المللی، انتشار بیانیه و جزوه‌های آموزشی از فعالیت‌های «جامعه زنان انقلاب اسلامی» به دبیر کلی اعظم طالقانی بوده است. اولین شماره «پیام هاجر» در آبان ۵۸ منتشر شد و تا سال‌ها بعد به‌صورت ماهنامه‌ یا فصل‌نامه به کار خود ادامه داد. در میانه دهه هفتاد بود که انتشار نشریه نظم بهتری گرفت و به هفته‌نامه تبدیل شد. اما چندان دوام نیاورد و در فروردین ۷۹ توقیف شد. اعظم طالقانی در تابستان ۹۳ نشریه «پیام ابراهیم» را منتشر کرد و در سرمقاله اولین شماره آن نوشت که «پیام هاجر در این مدت دو بار توقیف شد. بار نخست توسط دادسرای ویژه روحانیت به خاطر انتشار برخی از جلسات درس آیت‌الله منتظری و بار دوم در سال ۱۳۷۹ در شبی که ۱۶ روزنامه و نشریه توقیف شد؛ در حالی که آماده چاپ بودیم نامه توقیف توسط چهار جوان به دفتر پیام هاجر ارائه شد. از آن تاریخ تاکنون حدود ۱۴ سال می‌گذرد. بعد از مدتی به عنوان دبیرکل جامعه زنان مجوز انتشار مجله‌ای با عنوان (رهیابان نور) را درخواست کردم. این مجوز پس از چند ماه که از تشکیل دولت جدید گذشته بود، صادر شد. چون علاقه‌مند بودیم پیام هاجر را به ما برگرداند و مورد قبول واقع نشد نام آن را به "پیام ابراهیم" تغییر دادیم.

نماینده مجلس و نامزد انتخابات ریاست جمهوری

اعظم طالقانی به عنوان نامزد اختصاصی «دفتر همکاری مردم با رئیس‌جمهور» در انتخابات دوره‌ نخست مجلس شورای اسلامی شرکت کرد و توانست به مجلس راه یابد. پس از پایان دوران نمایندگی، تمرکز خود را بر «جامعه زنان انقلاب اسلامی» گذاشت، زیرمجموعه‌های آن را به مرور گسترش داد و مسئولیت آموزش گروهی از زنان سرپرست خانوار را نیز برعهده گرفت. طالقانی نخستین زنی است که خود را نامزد ریاست جمهوری در ایران کرد. او به رغم بیماری، در سال ۱۳۷۶ نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری ایران شده بود. به گفته خودش: برای آزمایش قانون اساسی؛ هیچ دلیلی وجود ندارد که یک زن نتواند نامزد انتخابات شود.

او باور داشت تعبیر رجال در اصل ۱۱۵ قانون اساسی معادل جنس مرد نیست و شماری از متخصصان و سیاسیون در ایران نیز با وی هم دیدگاه بودند. اما شورای نگهبان با تفسیر اصل ۱۱۵ نامزدی او را رد کرد. او در سال ۱۳۸۸ نیز اعلام نامزدی کرد و گفت: «مهمترین چالش پیش رو در قانون انتخابات بحث رجل است، که متأسفانه با تفسیرهای ناصواب، مانع از حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی کلان کشور شده‌است. به همین دلیل برای شکستن چنین تابویی، در عرصه انتخابات حضور خواهم یافت.»

طالقانی در سال ۱۳۹۶ نیز خود را نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری کرد. وی در زمان ورود به ستاد انتخابات کل کشور گفت: «آمده‌ام تا تکلیف رجل سیاسی را مشخص کنم.»

اعظم طالقانی در جریان فتنه پس از انتخابات سال ۸۸، بارها از رهبران جنبش سبز و زندانیان سیاسی دفاع کرد و در چندین نوبت، نامه‌هایی سرگشاده خطاب به روحانیون و نمایندگان مجلس خبرگان، رئیس قوه قضاییه و رهبر جمهوری اسلامی نوشت.

درگذشت

اعظم طالقانی در شامگاه چهارشنبه ۸ آبان ۱۳۹۸ به علت آسیب مغزی، در یکی از بیمارستان‌های تهران درگذشت.

منابع

• پورصالح، بهزاد، «اعظم طالقانی، ترسیم چهره مدرن از زن مسلمان»، رادیو بی بی سی، 8 آبان 1398ش
• «اعظم طالقانی»، سایت تابناک، بازدید 25 بهمن 1401ش
• «گفتگوی خبرنگاران ترک با اعظم طالقانی»، سایت کانون زنان ایرانی، ۹ فروردین ۱۳۸۶ش
• شادآذر، روجا، «اعظم طالقانی زنی که می‌خواست «رجل سیاسی» باشد»، سایت رادیو فردا،8 آبان 1398ش
• «اعظم طالقانی»، در ویکی پدیا، بازدید 24 بهمن 1401ش
• «زندگی نامه اعظم طالقانی»، سایت جماران، بازدید 25 بهمن 1401ش