الگوی مصرف زنانه

الگوی مصرف زنانه: نظام ارزشی و هنجاری زنان برای مصرف.

زنان به عنوان رکن اصلی خانواده نقشی مهم در اجرای الگوی مصرف در خانواده دارند.امروزه زنان الگوی مصرف متنوعی را برای به روز نشان دادن خود انتخاب می‌کنند، این انتخاب به دلایل مختلف از جمله وضعیت اقتصادی، چشم‌و‌هم‌چشمی، مشکلات خانوادگی، اختلالات روحی و روانی، استرس و اضطراب اتفاق می‌افتد. با گسترش رسانه‌های دیجیتال این مصرف‌گرایی در سطح جامعه به نمایش گذاشته می‌شود و آنچه که روزی برای افراد خاص مجاز بود امروز برای تمام افراد مجاز می‌شود.این دیدگاه‌ها و طرز تفکرات افراد مصرف کننده بر طیف گسترده‌ای از افراد جامعه تأثیر گذار می‌باشد.جهت ایجاد تغییر در الگوی مصرف در حوزه‌های کلان جامعه، باید در این زمینه فرهنگ سازی کرده، و دیدگاه افراد را به سمت الگوی مصرف ‌واقعی با توجه ویژه به نقش زنان سوق داد.

پیشینه

انسان جامعه سنتی، موجوی قناعت پیشیه و مکلف بود. با شروع عصر رنسانس و تغییرات حوزه‌های ایدئولوژی و جهان بینی انسان مکلف قناعت پیشه قرون وسطی تبدیل به انسان محق مصرف‌گرا شد.مصرف‌گرایی پس از انقلاب صنعتی رواج بیشتر و ملموس‌تری یافت.تغییر مبانی اخلاقی، فکری، دینی و فرهنگی در رواج مصرف‌گرایی بعد از قرن 18 تاثیر به‌سزایی داشت.در این میان زنان به عنوان کسانی که بیشترین نظرات را بر مصرف در خانواده دارند مورد توجه نظام سرمایه‌داری قرار گرفتند.

دولت و صاحبان صنایع ابتدا در کشورهای صنعتی و بعد در کشورهای در حال توسعه، انسان را به عنوان یک ماشین مصرف کننده مد نظر قرار دادند تا از این رهگذر به اهداف اقتصادی که همانا افزایش مداوم سود است نائل شوند. بنابراین مصرف گرایی، ضامن چیزی جز نیاز‌های کاذبی نیست که در خدمت صنایع و کشورهای صنعتی قرار گیرد. البته انسان نیز خود از لحاظ روانی آمادگی برای راحت طلبی، تجمل پرستی و حتی متمایز کردن خویش از افراد دیگر با در اختیار گرفتن کالاها و خدمات بیشتر دارد تا بدین وسیله شکاف بین خود و سایر گروه‌های جامعه به وجود آورد و از این شکاف برای تثبیت وضعیت اجتماعی خود استفاده کند.

مصرف‌گرایی در دنیای امروز

حرکت به سمت منافع شخصی به طور خاص، در اثر گرایش روزافزون به مادی‌گرایی شکل گرفته است. مصرف‌گرایی به دو صورت، پرورش کودکان را تحت تأثیر قرار داده است. اول اینکه تأمین حداقل ضروریات دوران کودکی آنقدر مشکل شده که آغاز زندگی مشترک را با چشم‌انداز مالی ترسناکی همراه کرده است. پیامد دیگر مادی گرایی روزافزون این است که بسیاری از جوانان به این سطح بالای زندگی مادی که شامل مسافرت‌های خارجی، غذا خوردن در رستوران، استفاده از کارت‌های اعتباری و غیره می‌شود عادت کرده‌اند. مصرف‌گرایی شدید، به شکل وقیحانه‌ای توسط دلالان اتومبیل‌های پیشرفته و گران‌قیمت، مجلات محبوبی که در تبلیغات خود خوانندگان را ترغیب به خرید کالاهای مختلف می‌کنند و تمام فروشندگانی که شاغل بودن زن و شوهر برایشان منبع درآمد اقتصادی محسوب می‌شود، ترویج می‌یابد. عضویت در باشگاه‌های سلامت،اجاره کردن خانه‌های ییلاقی تابستانی، رفتن به سلمانی‌های گران قیمت ، و کارهای مشابه، به سرعت در حال تبدیل شدن به خواسته‌های عادی طبقه متوسط جامعه است.

فرهنگ مصرفي موفق شده است تصويري از زيبايي و جذابيت را در ذهن زنان خلق كند كه آنها در هر سن و سالي كه باشند، براي تحقق آن تصوير پوشالي، ناگزير از مصرف محصولات آرايشي و زيبايي بي‌پايان و گرفتار نوعي وسواس و اعتياد نسبت به ظاهر خود مي‌شوند.بر اساس گزارش‌هاي موجود، محصولات ضد پيري پوست، صنعتي سه و نيم ميليارد دلاري را تشكيل مي‌دهند. اين محصولات براي رفع 33 درصد چين و چروك‌ها طراحي شده‌اند.

پزشكان جراحي‌هاي زيبايي برای القای این باور که زن زیبا، زن فهیم است؛ در كنار رسانه‌هاي جمعي، كارگردانان و تبليغاتچي‌ها، تلاش مي‌كنند كه جذاب كردن چهره‌هاي زنان را با مفاهيمي نظير باهوش، فهيم، عاقل و با استعداد بودن پيوند بزنند تا از دغدغه دائمي زنان در مورد چهره شان براي توسعه يك كسب و كار پولساز بهره ببرند. اين صنعت جديد با ارائه عمل‌هاي جراحي و آرايشي براي كم اهميت‌ترين و مخفي‌ترين اندام‌هاي زنان به دنبال مصرف‌گرایی بیشتر زنان هستند.

درآمد بخش جراحی‌های زیبایی، همه ساله با رشدی ده درصدی در انگلستان همراه است و این عدد در سال‌های آتی به سیصد میلیون پوند خواهد رسید. در سال‌های گذشته، هشت و نیم میلیون عمل جراحی زیبایی مختلف در آمریکا انجام شد و مصرف کنندگان یازده میلیارد دلار برای این کار پرداخت کردند. بازار محصولات آرایشی و عطریات، در سال گذشته از بازاری یک و هفت دهم میلیارد پوندی برخوردار بوده است.

اینها تنها بخشی از الگوهای مصرفی زنانه در دنیای امروز است. نظام سرمایه داری برای این‏که از زن، وسیله‌ای برای به ثمر رساندن اهداف خود بسازد محتاج این هستند که دایماً مد درست کرد و چشم‌ها و دل‌ها و ذهن‌ها را به همین چیزهای ظاهری و کوته‏ نظرانه مشغول کند.

عوارض الگوهای مصرف زنانه امروز

افزایش انواع به حاشیه رفتن فرهنگ بومی، گسترش هویت‌های وارداتی، افزایش وابستگی ملیتی به غرب، سرطان، افسردگی، اضطراب، عدم اعتماد به نفس، افزایش طلاق، از هم‌گسیختگی خانوادگی، افزایش سن ازدواج، کاهش جمعیت، از بین رفتن ارزش‌ها، افزایش پرونوگرافی از عوارض الگو‌های مصرف زنان امروز بر اساس معیارهای نظام لیبرال سرمایه‌داری است.

سرطان

با رشد لجام گسیخته نرخ ابتلای زنان انگلیسی به سرطان پوست، عده‌ای از کارشناسان و متخصصان حوزه پزشکی، اعلام کرده‌اند که بین ابتلای سی و هشت هزار زن به این نوع سرطان و مرگ سیزده هزار و صد زن دیگر به دلیل این بیماری با مصرف اسپری های ویژه ضد تعرق و دئودورانت‌های زیر بغل، ارتباط وجود دارد که به دلیل وجود مواد شیمیایی خطرناک در این محصولات و جذب آنها از طریق پوست، به وجود آمدن چنین تومورهایی قابل پیش بینی بوده است. همچنین در تعدادی از این تومورهای مورد بررسی قرار گرفته، مواد شیمیایی موجود در دئودورانت‌ها مشاهده شده است.

همچنین اکثر محصولات مرطوب کننده، لوسیون‌های دست و سایر مواد آرایشی عرضه شده در بازار، حاوی «پروپیلن گلیکول» می‌باشد که از این ماده در ساخت ضد یخ‌ها، روغن ترمز و مواد جلوگیری کننده از یخ زدگی نیز استفاده می شود. از سوی دیگر، به حیوانات زیادی فکر کنید که جان و یا چشم خود را برای زیباتر کردن شما از دست می دهند. آیا شما می دانید که بسیاری از رژهای لب، حاوی اجزایی از وال‌ها بوده و در ساخت تعدادی از کرم‌های صورت عرضه شده در بازار محصولات آرایشی و زیبایی، از ادرار حیوانات (و اغلب الاغ‌های باردار) و یا جنین‌های حیوانات استفاده می‌شود؟.

دردهای پنهان

در سال ۱۹۸۶ فروش سالانه کرم‌های مخصوص پوست در مدت ۵ سال دو برابر شد. جراحان برای تزریق مستقیم سیلیکون به پوست بازاریابی می کردند. هزاران زنی که این امر را امتحان کردند به دردهای شدید صورت، بی حسی، زخم‌های مختلف و ناهنجاری‌های فیزیکی پنهان در صورت مبتلا شدند.

سوءتغدیه

سوء تغذیه از جمله کم‌اشتهایی و پرخوری که در میان زنان درصد بالایی را به خود اختصاص داده است و بیشتر در آغاز سن بلوغ و یا شروع ارتباط با مردان دیده می‌شود.

از هم‌گسیختگی خانواده

ازدواج که روزی با اعتقادات مذهبی، اخلاقی، تعهد نسبت به خانه و خانواده پرورش فرزندان و نقش مکمل زن و مرد در انجام کارهای تولیدی تعریف می‌شد، با شروع قرن بیست و یکم میلادی به نهادی بی‌ریشه، بسیار فردگرا و مساوات طلبانه تبدیل‌شده بود که دیگر تعهد به خانه، بچه‌داری و وظایف سنتی زن و مرد یا حتی تعهد همیشگی به همسر را تداعی نمی‌کرد. پیوند پربار زن و شوهر که مبتنی بر ازخودگذشتگی و همکاری زوجین بود، ازمیان‌رفته و جای خود را به پیوند دو فرد دوست دارِ کار داده بود که دورنمای زندگی‌شان کسب رضایت فردی و لذت مصرف بود.

راهکار اصلاح الگوهای مصرف زنانه

فرهنگ‌سازی یکی از پیش نیازهای این مسیر برای رسیدن به نتیجه مطلوب، زمینه سازی ذهنی و فرهنگی برای اقشار مختلف جامعه به خصوص زنان است. امروز هر فردی از اعضای جامعه باید بداند که تقلید از الگوهای مصرفی نظام سرمایه‌داری موجب از بین رفتن بعد معنوی انسان، غفلت از مبداء آفرینش و جایگاه والای انسان را به همراه دارد.

توسعه و ترویج فرهنگ بهره‌وری با ارائه و تشویق الگوهای موفق در این زمینه و با تأکید بر شاخص‌های کارآمدی، مسوولیت‌پذیری، انضباط و رضایت‌مندی، مقابله با ترویج فرهنگ مصرف‌گرایی و ابراز حساسیت عملی نسبت به محصولات و مظاهر فرهنگی مروج اسراف و تجمل‌گرایی، آموزش مدیریت قوی و اعتماد به نفس نسبت به داشته‌های طبیعی به زنان در کنار راهکارهای هویتی، ارتقاء جایگاه زنان، تقویت ویژگی ها مثبت زنانه در راستای هویت زنانه می‌تواند الگوهای مصرف زنانه را اصلاح کند.

فرهنگ مصرف در قرآن

اسلام و قرآن برای کیفیت مصرف و الگوسازی، راهنمایی هایی دارد.باید توجه داشت که قرآن در بابا الگوهای مصرف خداوند چه چیزهایی را حلال و پاک و چه چیزهایی را حرام و ناپاک قلمداد کرده تا بتوان الگوهای مصرف را بر اساس آنها تنظیم کرد و در مسائل مستحدثه در در الگوهای مصرف وظیفه درست را انجام داد. مثلا در الگوی مصرف غذایی قرآن بعضی از پرندگان و آبزیان، حلال و بعضی حرام است؛ در الگوی مصرفی درآمدها از قبیل درآمد شراب، قمار و معاملات غیرشرعی، حرام است. در الگوهای مصرف زنانه مثلا در بخش زینت، زینت زن در برابر محرم را حلال و تن‌نمایی، جلوه‌گری و خودنمایی در مقابل نامحرم را حرام شمرده است.علاوه بر این قرآن آنچه را که حلال شمرده شده، در صورتی جایز می‌داند که از حدّ اسراف و تبذیر نگذرد که این دو عنوان(اسراف و تبذیر) مصرف مومن را مقید و محدود می کند.الگوی مصرف باید به گونه‌ای باشد که شانیت انسان به عنوان بنده پروردگار و اشرف مخلوقات را رعایت کند.

منابع

• «اصلاح الگوی مصرف»، وب‌سایت سازمان متخصین و مهندسان ایران، تاریخ بازدید: 8خرداد 1402ش.
• «الگوی مصرف چیست؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 8آبان 1399ش.
• «الگوی اسلامی مصرف»، در ویکی فقه، تاریخ بازدید: 8خرداد 1402ش.
• «اصلاح الگوی مصرف»، وب‌‌سایت بیانات آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ بازدید: 8خرداد 1402ش.
• بیانات آیت‌الله خامنه‌ای در تاریخ: 22 آبان 1370.
• کریستنسن، برایس، مترجم: آزاده وجدانی، تأثیر فمینیسم بر فروپاشی حکومت‌ها، نشر معارف، 1388ش.
• دایانا، پاسنو و دیگران، مترجم: اکبری، معصومه و دیگران، فمینیسم در آمریکا تا سال۲۰۰۳، نشر معارف، 1390ش.
• لیزا هایکی، «اعتياد به زيبايي؟! چگونه دل‌مشغولي نسبت به ظاهرم، زندگي‌ام را تباه كرد،سياحت غرب، ش 100.
• جنيفر كونگارد بلاك، «آيا زيبايي مصنوعي، فمینيسم نوين را شكل خواهد داد؟»، سیاحت غرب، شماره 100.
• جولی کایت، «زیبایی به چه قیمتی؟»، سياحت غرب، ش 66.
• گیلدر و دیگران، چه کسی گهواره را تکان داد؟، 1389ش.
• فمنیست افسانه شکست آزادی زنان، نشر معارف، 1390ش.