چندگانگی نقش زنان شاغل
چندگانگی نقش زنان شاغل در شهرداری تهران موضوع مورد بررسی مقاله حاضر می‌باشد. زنان همواره در بسیاری از مواقع باید هم نقش‌های داخل خانه مانند خانه‌داری را انجام دهند و هم باید به انجام نقش‌های بیرون از خانه و محل کار مشغول شوند. این چندگانگی نقش‌ها برای زنان در بسیاری از موارد موجب می‌شوند که جسم زن فرسوده شود، و زنان استرس بسیاری را تحمل کنند. همچنین این تعارض‌ها ممکن است به درگیری‌های خانوادگی هم ختم شود. بین تعارض در ایفای نقش‌های چندگانه زنان با حمایت اجتماعی، رضایت از شغل و رضایت از زندگی آن‌ها نیز رابطه معکوس مشاهده شده است. در نهایت شاغل شدن زنان و عدم کمک مردان به آن‌ها در انجام کارهای منزل که پیشینه مرد‌سالاری دارد باعث ایجاد تعارض در نقش‌ها می‌شود که تبعات فردی و اجتماعی متفاوتی بر جای می‌گذارد.
 | |
| الگوی جعبه اطلاعات مقالات | |
|---|---|
| نویسندگان | آدینه ادیب، منصور وثوقی، باقر ساروخانی |
| عنوان مقاله | بررسی جامعه‌شناختی تبعات فردی - اجتماعی چندگانگی نقش زنان شاغل در شهرداری تهران |
| نام مجله | پژوهش‌های جامعه‌شناختی |
| سال چاپ | پاییز 1400، سال پانزدهم |
| شماره مجله | شماره سه، صفحات 69 تا 93 |
| امتیاز مقاله | علمی - پژوهشی |
تحقیقات داخلی
در تحقیقات مشابهی افشانی و هاتفی راد نشان دادند بین حمایت اجتماعی در کار و رضایت شغلی با تعارض شغلی - خانوادگی زنان شاغل، رابطه منفی و معناداری وجود دارد. باللی، محبی و حسینی نیز به این نتیجه رسیدند که فشارهایی که به مادران برای انجام نقش مادری، فرزند پروری و همسری وارد می‌شود، ضعف حمایت خانواده، کاهش حس کنترل بر زندگی، تضعیف صمیمیت زناشویی و فرسودگی تحصیلی همگی از پیامدهای تعارض نقش‌های چندگانه به شمار می‌روند که منجر به بروز درگیری خانوادگی و کاهش رضایت زنان از زندگی‌شان می‌شود. همچنین در تحقیقات دیگر دریافتند؛ هر چه میزان ساعات کار بیشتر باشد، تعارضات محیط شغلی - خانوادگی نیز برای زنان افزایش می‌یابد. همچنین بین عدم حمایت همسر و تعارضات محیط شغلی - خانوادگی نیز رابطه منفی معنی‌داری وجود دارد.
مبانی نظری
در تحقیق حاضر نظریه‌های زیر مورد استفاده قرار گرفت: نظریه گرینهاووس و بیوتل در سه نوع تعارض مبتنی بر زمان( تداخل در انجام نقش‌ها حاصل می‌شود)، فشار( تعدد نقش‌ها موجب خستگی و تنش‌های شغلی و خانوادگی شده و در نتیجه موجب افسردگی زنان می‌گردد)، رفتار( تعارض در رفتار مردان و زنان در محیط کار در مقابل رفتارشان در خانه با سایر اعضای خانواده) می‌باشد. همچنین با توجه به برخی از نظریه‌ها و رویکردهای جامعه‌شناختی؛ تعارض در ایفای نقش‌های چندگانه زنان برخی تبعات فردی نظیر استرس کاری، فرسودگی جسمی، تعجیل و تاخیر در کارها و تبعات اجتماعی نظیر درگیری‌های خانوادگی، عدم حمایت‌های اجتماعی در خانه و محل کار، عدم رضایت شغلی و ساختار قدرت در خانه و نهایتاً عدم رضایت در زندگی خانوادگی به بار می‌آورد.
در همین زمینه؛ در رویکرد کمیابی نقش و بر اساس نظریه ویلیام گود؛ با توجه به انجام نقش‌های زیاد توسط یک فرد؛ تعارض نقش به وجود آمده و هر یک از تبعات منفی بر یکدیگر نیز تاثیر می‌گذارند. در نتیجه رابطه متقارن کار و خانواده تاثیر منفی بر سلامت و روابط اجتماعی زنان می‌گذارد. همچنین طبق نظریه فرسایش؛ زن بعد از بازگشت از محل کار و گذراندن هشت ساعت کار بیرون و گذراندن ترافیک تا رسیدن به خانه؛ بدون استراحت مشغول به انجام کارهای متعدد منزل گشته و چون کارها متعدند، باید با سرعت انجام دهد و فرصتی برای مشاهده نتایج وجود ندارد که این سرعت و نبودن فرصت برای دیدن حاصل کار موجب تعجیل در کار می‌شود که به خستگی و فرسایش زود هنگام زن و فرسودگی جسمی وی می‌انجامد. بویار تبعات فردی و خانوادگی ناشی از تعدد نقش زنان را در نظر می‌گیرد.
با توجه به نظریات فرضیه‌های تحقیق به وجود آمده که عبارت‌اند از:
- بين تعارض در ايفای نقش‌های چندگانه و استرس کاری زنان شاغل رابطه وجود دارد.
- بين تعارض در ايفای نقش‌های چندگانه و تعجيل و تأخير در کارهای زنان شاغل رابطه وجود دارد.
- بين تعارض در ايفای نقش‌های چندگانه و فرسودگی جسمی زنان شاغل رابطه وجود دارد.
- بين تعّدد نقش‌های چندگانه و درگيری خانوادگی زنان شاغل رابطه وجود دارد.
- بين تداخل در ايفای نقش‌های چندگانه و حمايت‌های اجتماعی دريافت شده زنان شاغل رابطه وجود دارد.
- بين تعارض در ايفای نقش‌های چندگانه و رضايت از شغل زنان شاغل رابطه وجود دارد.
- بين عدم‌تعادل در ايفای نقش‌های چندگانه و رضايت از زندگی زنان شاغل رابطه وجود دارد.
روش‌شناسی
این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهيت و شيوه جمع‌آوری اطلاعات از نوع پيمايشی و همبستگی است. جامعه آماری کارکنان زن متاهل شاغل در شهرداری شهر تهران در سال 1397 به تعداد 5600 نفر بودند که با استفاده از فرمول کوکران و روش تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای 360 نفر از آن‌ها انتخاب شده‌اند. برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسش‌نامه محقق ساخته شامل 18 گويه در مقياس 5 گزينه‌ای طيف ليکرت برای تعارض در ايفای نقش‌های چندگانه(تعارض کار - خانواده و تعارض خانواده - کار) و 61 گويه برای تبعات فردی - اجتماعی حاصل از آن استفاده شده است.
واژگان کلیدی
چندگانگی نقش، تعارض، تبعات فردی - اجتماعی، زنان.