بررسی مباحث خانوادگی زنان در آیه 187 سوره بقره
متن آیه
أُحِلَّ لَکُمْ لَيْلَةَ الصِّيامِ الرَّفَثُ إِلى نِسائِکُمْ هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّکُمْ کُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَکُممْ فَتابَ عَلَيْکُمْ وَ عَفا عَنْکُمْ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَ ابْتَغُوا ما کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَکُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَى اللَّيْلِ وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاکِفُونَ فِي الْمَساجِدِ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَقْرَبُوها کَذلِکَ يُبَيِّنُ اللَّهُ آياتِهِ لِلنَّاسِ لَعَللَّهُمْ يَتَّقُون
ترجمه آیه
درآمیزش جنسی با همسرانتان، در شب روزهای که روزه میگیرید، حلال است. آنها لباس شما هستند و شما لباس آنها؛ (هردو زینت هم وسبب حفظ یکدیگرید). خدا مىدانست که شما بهخود خیانت مىکرديد؛ (واین کار ممنوع را انجام میدادید؛) پس توبه شما را پذيرفت و شما را بخشید. اکنون [در شبهاى ماه رمضان مىتوانيد] با آنان همخوابگى کنيد، و آنچه را خدا براى شما مقرر داشته طلب کنيد. و بخوريد و بياشاميد تا رشته سپيد بامداد از رشته سياه [شب] بر شما آشکار شود سپس روزه را تا [فرا رسيدن] شب به اتمام رسانيد. و درحالىکه در مساجد به اعتکاف پرداختهاید، [با زنان] درنياميزيد. اين است حدود احکام الهى! پس [زنهار به قصد گناه] بدان نزديک نشويد. اينگونه، خداوند آيات خود را براى مردم بيان مىکند، باشد که پرهیزگار گردید.[۱]
تفسیر آیه
آیه در مقام امتنان است. منت بر کسانی که است که خیانت سیرۀ مستمر آنها است به دلیل آنکه خویشتندار نیستند. توبۀ خداوند نسبت به چنین افرادی طبق آیه، اتم بوده است زیرا علاوه براینکه گناهان گذشته آنان را میبخشد و هم کار را برای آنان در آینده آسان میکند. جواز مباشرت شبانه صرفاً برای اطفای شهوت نیست بلکه برای وصول به مهمترین هدف ازدواج که همان طلب ذریه طیبه از مسیر مباشرت مشروع است.[۲]
تعبیر کنایهآمیز رفث از مسائل زناشویی در آیه مذکور حاکی از رعایت حیا و الگوی عفیفانه در سخن گفتن است.[۳] آیه بعد از رفع منع حکم آمیزش در شبهای ماه رمضان با تشبیهای زیبا و جامع در مقام بیان نقش زوجین نسبت به یکدیگر برمیآید. زن و شوهر بهمنزلۀ لباس برای یکدیگر میباشند؛ پس خصوصیاتی که در لباس و جهات کاربردی آن دیده میشود بایستی در رابطه زناشویی تبلور یابد.
از اهداف مهم ازدواج و همسرگزینی جلوگیری از آسیب است. ازدواج باید مانند سدی مانع از گناه و هرزگی زن و مرد باشد، بهعبارت دقیقتر زن و شوهر باید نسبت به یکدیگر حالت بازدارندگی داشته باشند؛ همانند لباسی که مانع از آسیب است. بههمین جهت کسی که ازدواج میکند طبق فرمودۀ پیامبر (ص) دین خود را کامل کرده است. گفتنی است زن و شوهر در سایهسار دینداری خود، راههای توجیه، بهانه و وسوسههای شیطانی و نفسانی را بهروی هم میبندند.[۴] همسران باید ساتر عیبهای یکدیگر باشند و در حفظ آبروی اجتماعی همدیگر کوشا باشند همانگونه که لباس ستر عیب میکند و زشتی ها را میپوشاند.[۵]
خداوند هیچ کس را در زندگی مشترک مهمتر از همسر قرار نداده؛ پس همسران باید بهگونهای محرم اسرار باشند که هیچ وسواس خناسی نتواند بین آنها فتنه ایجاد نماید بهگونهای که سکینهای را که خدا در قرآن با آنها بشارت داده است را مشاهده نمایند؛ همانند لباس که پوشاننده انسان است و این پوشانندگی لباس مایه آرامش انسان است.[۶] زنان و مردان باید در انتخاب همسرکمال دقت و توجه را لحاظ کنند. همانگونه که افراد در پوشیدن و انتخاب لباس کثیف وصلهدار اکراه دارند.[۷]
در انتخاب همسر، توجه به شأنیت و کفویت لازم است؛ زیرا زن و شوهر باید متناسب و برازندۀ هم باشند. مثل لباسی که در طرح، رنگ ،جنس، کیفیت و ارزش و بهایش باید متناسب شأن انسان باشد.[۸] همسر شایسته زندگی زناشویی را سرشار از شکوه، نشاط، لطافت و آرامش میکند؛ همانگون که پوشیدن لباس زیبا به انسان جلوه و آرامش میدهد.[۹]
زن و شوهر باید به بهترین شکل تأمین کنندۀ نیازهای غریزی یکدیگر باشند و اینگونه از ورود بیگانه برای تأمین این نیاز جلوگیری کنند و نیز خودشان خواستار تأمین این نیاز در بیرون از خانه نباشند، همانطور که لباس انسان را محدود میکند. بهترین نکتهای که از تشبیه همسر به لباس در ذهن متبادر میشود و جامع تمام ویژگیهای آن خواهد بود، زینتبخش بودن و برازندگی لباس است. هم کفو بودن زن و مرد، باعث زینت و برازندگی آنان خواهد بود؛ زیرا وجود همسران ایدهآل و همسو باعث ایجاد آرامش خواهد بود و در سایۀ چنین آرامشی، فرزندان مطلوب به جامعه تحویل داده خواهد شد.
نکات تقسیری
- حق انتخاب همسر؛ زنان قبل از اسلام در انتخاب همسر کمترین حقی نداشتند. اما با ظهور اسلام رضایت زنان در انتخاب همسر شرط صحت ازدواج خوانده شد. بیشک یکی از افتخارات نظام حقوقی اسلام، دادن حق انتخاب و تصمیمگیری به زنان است.
- انتخاب برتر و شکوفایی کمالات؛ همانگونه که انسان در انتخاب لباس خود حساسیتهای زیادی به خرج میدهد تا آن چیزی باشد که باب میل و رضایتش باشد تا به طور شایسته او را آراسته و زینت دهد؛ اسلام هم تاکید بسیاری به لزوم دقت در انتخاب همسر داشته و با بیان این تشبیه جامع، همسران را در انتخاب شریک زندگی یاری کرده است و فرصت انتخاب برتر را به آنها داده است؛ تا درسایهسار رأفت و مهربانی عاقلانه به اوج بهرهوری مجدّانه اارتقاء پیدا کنند و با شکوفایی کمالات نهفتۀ خود به عمق خوشبختی و لذت مطلوب برسند.
- وصول به غایت ازدواج؛ بدون شک حکم و فعل خداوند معطوف به هدفی است زیرا عدم آن با حکمت خداوند ناسازگار است و مستلزم کار لغو و عبث خواهد بود. تخفیف در حکم مسائل زناشویی در شبهای ماه رمضان برای وصول به هدف ازدواج (بقاءنسل) است و نیز رأفت الهی در برابر برخی تکالیف است.
- ارکان اصلی ازدواج؛ ارکان اصلی ازدواج، مودتِ عاقلانه و رحمت مهربانانه است، این ارکان اگر در خدمت هدف ازدواج قرار بگیرند نتیجۀ آنها ایجاد نسل طیب و مبارک خواهد بود.
- ترویج حیا؛ عفتِ کلام از جمله مهارتها و فضایل اخلاقی است. از طرف دیگر دین با حیا ارتباط مستقیم دارد بهطوری که در روایت آمده است کل دین در حیا خلاصه شده است. حیا در سخن گفتن الگویی است که زنان و مردان باید با تأسی از پروردگار خویش، آن را دریافت کنند، مخصوصا در بیان مسائل زناشویی.
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، ص29
- ↑ جوادی آملی، تفسیرتسنیم،1385ش، ج 9، ص446، ص454، ص464ـ 465؛ طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، مترجم موسوی،همدانی، 1374ش، ج2، ص68 و69؛ قرایتی، تفسیرنور، 1374ش، ج1، ص381.
- ↑ جوادی آملی، تفسیرتسنیم، 1385ش، ج9، ص480و488
- ↑ جوادی آملی، تفسیرتسنیم، 1385 ش، ج9، ص460
- ↑ جوادی آملی، تفسیرتسنیم، 1385ش، ج9، ،ص460
- ↑ جوادی آملی، تفسیرتسنیم، 1385ش، ج9، ،ص460
- ↑ جوادی آملی، تفسیرتسنیم، 1385ش، ج9،ص460
- ↑ قرایتی، تفسیرنور، 1374ش، ج1، ص382
- ↑ جوادی آملی، تفسیرتسنیم، 1385ش، ج9، ص461
منابع
قرآن کریم
- جوادی آملی، عبدالله، تفسیرتسنیم، قم ، مرکزنشر اسرا، ج9، چ اول، خرداد1385ش.
- طباطبایی، محمد حسین، موسوی، محمد باقر، ترجمه تفسیر ، دفتر انتشارات اسلامی ، ج2، چ5، 1374ش.
- قرایتی، محسن، تفسیر نور، قم، انتشارات راه حق، ج1،چ چهارم، 1374ش
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه ، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج 1، چ 60، 1391ش.