بررسی مباحث خانوادگی زنان در آیه 75 مائده و 87 بقره

ترجمه آیه

مَا الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ وَ أُمُّهُ صِدِّيقَةٌ كانا يَأْكُلانِ الطَّعامَ انْظُرْ كَيْفَ نُبَيِّنُ لَهُمُ الْآياتِ ثُمَّ انْظُرْ أَنَّى يُؤْفَكُونَ (75) وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ وَ قَفَّيْنا مِنْ بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَ آتَيْنا عيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّناتِ وَ أَيَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَفَكُلَّما جاءَكُمْ رَسُولٌ بِما لا تَهْوى‏ أَنْفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ فَفَريقاً كَذَّبْتُمْ وَ فَريقاً تَقْتُلُونَ‏ (87)

ترجمه آیه

مسیح فرزند مریم، فقط فرستاده (خدا) بود؛ پیش از وی نیز، فرستادگان دیگری بودند، مادرش، زن بسیار راستگویی بود؛ هر دو غذا می‌خوردند (با این حال چگونه دعوی الوهیّت مسیح و پرستش مریم را دارید؟!) بنگر چگونه نشانه را برای آن‌ها آشکار می‌سازیم! سپس بنگر چگونه از حق بازگردانده می‌شوند! (75) یقیناً ما به موسی كتاب دادیم و پس از او پیامبرانی به دنبال هم فرستادیم، و به عیسی بن مریم دلایل روشن عطا نمودیم، و او را به وسیله روح القدس توانایی بخشیدیم؛ پس چرا هرگاه پیامبری آیین خدا را كه مطابق هوا و هوستان نبود برای شما آورد، سركشی كردید؟ نهایتاً [نبوّتِ‌] گروهی را تكذیب نمودید وگروهی را می‌كشتید.(87)

تفسیر آیه

در تبیین و تشریح گزاره‌های غیر مستقیم قرآن که ناظر به نقش خانوادگی زنان است، لازم است این گزاره‌ها را به گزاره‌های مستقیم بازگرداند تا بتوان نقطۀ اتصال مطالب قرآنی را با مسئلۀ پیش‌رو (مباحث خانوادگی زنان) به روشنی نشان داد. انتساب حضرت عیسی به حضرت مریم سلام الله در اکثر خطابات قرآن علاوه برآن‌که تداعی‌گر معجزه الهی در خلقت انسانی بدون پدر است، نشان از آن نیز دارد که زنی در مقام مادری می‌تواند تصدیق کنندۀآیات الهی باشد.^[۱]از طرف دیگر طبق آیه 87 بقره اگر مراد از تأیید روح القدس، آن روح قدسی باشد که در تکوّن و پیدایش حضرت مسیح علیه السلام سهم داشته است، این تأیید اختصاص به ایشان دارد و در وصف دیگر پیامبران نیامده است؛^[۲]اما اگر مراد از تأیید روح القدس، محدَّثْ و با عالم غیب در ارتباط بودن، باشد، همه انبیاء و اوصیاء از این تایید برخوردارند.^[۳]از برخی آیات استفاده می‌شود که غیر انبیاء و اوصیاء نیز می‌توانند مؤید به روح القدس و محدَّث بوده و با عالم غیب ارتباط داشته باشند؛ از جمله آنان زنانی مانند ساره همسر حضرت ابراهیم، مادر حضرت موسی و حضرت مریم علیهن السلام است.^[۴]

تشریح چنین گزاره‌های غیرمستقیمی با ارجاع به آیه 42 سوره آل‌عمران ^[۵]که گزاره‌ای مستقیم است، امکان‌پذیر است. از آیه هم‌صحبتی فرشتگان و به تعبیری محدَّثه بودنِ حضرت مریم سلام الله علیها استنباط می‌شود.^[۶]گفتگو با فرشتگان از کرامات ایشان است و نشان می‌دهد که حضرت مریم علیها السلام به مقام ولایت رسیده،^[۷]و دارای مقام نبوت اِنبائی بودند. نبوت انبائی به معنای دریافت اخبار غیبی، غیر از نبوت تشریعی است.^[۸]

فرشتگان به حضرت مریم سلام الله علیها خبر می‌دهند که خداوند تو را برگزیده است. (إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ) این برگزیدگی مرتبط با گوهر ذات آن حضرت بوده است و براساسِ این اصطفای نفسی، خدای سبحان ایشان را از میان فرزندان انبیاء برگزید.^[۹]در ادامه آیه از طهارت حضرت مریم علیها السلام (وَ طَهَّرَكِ) خبر می‌دهد. خداوند ایشان را نه تنها از عادت ماهانه بلکه از همه رذایل اخلاقی تطهیر کرد.^[۱۰]این بانو به عصمتِ خدای متعال از گناهان مصون و معصوم بودند،^[۱۱]بدین ترتیب ایشان دارای طهارت ظاهری،^[۱۲]وسیله از مادر خود رفع اتهام کند.ج^[۱۳]در آخر آیه خبر می‌دهد، خداوند از میان همه زنان عالَم، مریم مقدس را انتخاب کرد تا با نفخ روح‌القدس که مجرای فیض الهی است،^[۱۴]بدون داشتن همسر صاحب فرزند شود.^[۱۵]این فضیلت (وَ اصْطَفاكِ عَلى‏ نِساءِ الْعالَمينَ‏)، مخصوص ایشان است و در گذشته و آینده تکرار نشده و بی‌سابقه است.^[۱۶]با توجه به آیه می‌توان این نتیجه را گرفت که زن نیز همانند مرد می‌تواند جز برگزیدگان و اولیاء الهی باشد علاوه بر آن‌که مجرای فیض الهی برای جهانیان باشد.^[۱۷]

نکات تفسیری

مادری و کسب کمالات؛ زن می‌تواند به مقام ولایت کامل برسد^[۱۸]و این امر منافاتی با مادر بودن او ندارد. همچنان که مریم مقدس در عین مادری دارای کمالات عالی و مقام ولایت بود. از نظر اسلام زن می‌تواند در هر نقش خانوادگی به مقامات والای معنوی دست یابد. برخلاف اسلام، مسیحیت معتقدند زن برای رسیدن به مقامات معنوی باید رهبانیت برگزیند و تأهل مانعی برای آن است.^[۱۹]از نظر آنان تجرد راه رسیدن به ملکوت و یکی از عطایای روح‌القدس است که به وسیله آن می‌توانند با ترک خانه و خانواده، خود را وقف خدا، مسیح، کلیسا و انجیل کنند.^[۲۰]

پانویس

↑ ر.ک طباطبائی، ترجمه المیزان، ج6، ص105.
↑ چنانچه مطابق آیه 17 سوره مریم (فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجاباً فَأَرْسَلْنا إِلَيْها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِيًّا.)، آن روح قدسی در پیدایش حضرت مسیح علیه‌السلام سهم داشت و پس از آن، از دوران کودکی تا صعود به آسمان در تأیید و استواری و استقامت آن حضرت، رسالتی خاص ایفا کرد. جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج5، ص456.
↑ جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج5، ص463.
↑ جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج5، ص463 و464.
↑ وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ وَ اصْطَفاكِ عَلى‏ نِساءِ الْعالَمينَ‏. و [یاد كنید] هنگامی كه فرشتگان گفتند: ای مریم! قطعاً خدا تو را برگزیده و پاك ساخته، و بر زنان جهانیان برتری داده است.
↑ جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج14، ص229.
↑ جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج14، ص243.
↑ جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج14، ص242 و 243.
↑ جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج14، ص229 و 231.
↑ جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج14، ص229.
↑ طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه موسوی همدانی، 1378ش، ج3، ص294.
↑ جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج14، ص234.
↑ وادی‌آملی، تفسیر تسنیم، مرکز نشر اسراء، 1383ش، ج5، ص467.
↑ وَ الَّتي‏ أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فيها مِنْ رُوحِنا... و آن [زن را یاد كن‌] كه دامن خود را پاك نگه داشت، پس ما از روح خود در او دمیدیم... سوره انبیاء، آیه ۹۱؛ جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج14، ص229،232 و 234.
↑ جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج14، ص234.
↑ قالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّـهِ، آتانِيَ الْكِتابَ وَ جَعَلَنِي نَبِيًّا، وَ جَعَلَنِي مُبارَك‍اً أَيْنَ ما كُنْتُ سوره مریم، آیات 31 ـ 30.
↑ جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، مرکز نشر اسراء، 1383، ج14، ص241.
↑ زن مجرّد یا یک دوشیزه به امور الهی علاقه دارد و مایل است در جسم و روح مقدّس باشد، امّا زن شوهردار به چیزهای دنیوی دلبستگی دارد، یعنی می‌خواهد شوهر خود را خشنود نماید.. کتاب مقدس، اول قرنتیان 7، آیه 34.
↑ شاگردان عیسی به او گفتند: «با این حساب، ازدواج نکردن بهتر است!» عیسی فرمود: «هر انسانی نمی‌تواند از ازدواج بپرهيزد، بلكه فقط كسانی می‌توانند مجرد بمانند كه از خداوند فيض خاصی يافته باشند... و بعضی نيز به خاطر خدمت خدا ازدواج نمی‌كنند. هر كه قدرت اجرای اين اصل ازدواج را دارد، بگذاريد آن را بپذيرد.» کتاب مقدس، متی 19، آیات 10-12.
↑ پطرس گفت: «ما که خانه و کاشانۀ خود را ترک گفتیم تا از تو پیروی کنیم!» عیسی به ایشان گفت: «آمین، به شما می‌گویم، کسی نیست که خانه یا زن یا برادران یا والدین یا فرزندان را به‌خاطر پادشاهی خدا ترک کند، و در همین عصر چند برابر به دست نیاورد، و در عصر آینده نیز از حیات جاویدان بهره‌مند نگردد.» کتاب مقدس، لوقا 18، آیات 28-30.

منابع

1.قرآن کریم

2.طباطبایی، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1378ش.

3.جوادی‌آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ دوم، 1383ش.

4.کتاب مقدس، در وب‌سایت بایبِل، تاریخ بازدید: 21 مهر 1401ش.

[1] ر.ک طباطبائی، ترجمه المیزان، ج6، ص105.

[2] چنانچه مطابق آیه 17 سوره مریم (فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجاباً فَأَرْسَلْنا إِلَيْها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِيًّا.)، آن روح قدسی در پیدایش حضرت مسیح علیه‌السلام سهم داشت و پس از آن، از دوران کودکی تا صعود به آسمان در تأیید و استواری و استقامت آن حضرت، رسالتی خاص ایفا کرد. جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج5، ص456.

[3] جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج5، ص463.

[4] جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج5، ص463 و464.

[5] وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ وَ اصْطَفاكِ عَلى‏ نِساءِ الْعالَمينَ‏. و [یاد كنید] هنگامی كه فرشتگان گفتند: ای مریم! قطعاً خدا تو را برگزیده و پاك ساخته، و بر زنان جهانیان برتری داده است.

[6] جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج14، ص229.

[7] جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج14، ص243.

[8] جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج14، ص242 و 243.

[9] جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج14، ص229 و 231.

[10] جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج14، ص229.

[11] طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه موسوی همدانی، 1378ش، ج3، ص294.

[12] جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج14، ص234.

[13] وادی‌آملی، تفسیر تسنیم، مرکز نشر اسراء، 1383ش، ج5، ص467.

[14] وَ الَّتي‏ أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فيها مِنْ رُوحِنا... و آن [زن را یاد كن‌] كه دامن خود را پاك نگه داشت، پس ما از روح خود در او دمیدیم... سوره انبیاء، آیه ۹۱؛ جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج14، ص229،232 و 234.

[15] جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، 1383ش، ج14، ص234.

[16] قالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّـهِ، آتانِيَ الْكِتابَ وَ جَعَلَنِي نَبِيًّا، وَ جَعَلَنِي مُبارَك‍اً أَيْنَ ما كُنْتُ سوره مریم، آیات 31 ـ 30.

[17] جوادی‌آملی، تفسیر تسنیم، مرکز نشر اسراء، 1383، ج14، ص241.

[18] زن مجرّد یا یک دوشیزه به امور الهی علاقه دارد و مایل است در جسم و روح مقدّس باشد، امّا زن شوهردار به چیزهای دنیوی دلبستگی دارد، یعنی می‌خواهد شوهر خود را خشنود نماید.. کتاب مقدس، اول قرنتیان 7، آیه 34.

[19] شاگردان عیسی به او گفتند: «با این حساب، ازدواج نکردن بهتر است!» عیسی فرمود: «هر انسانی نمی‌تواند از ازدواج بپرهيزد، بلكه فقط كسانی می‌توانند مجرد بمانند كه از خداوند فيض خاصی يافته باشند... و بعضی نيز به خاطر خدمت خدا ازدواج نمی‌كنند. هر كه قدرت اجرای اين اصل ازدواج را دارد، بگذاريد آن را بپذيرد.» کتاب مقدس، متی 19، آیات 10-12.

[20] پطرس گفت: «ما که خانه و کاشانۀ خود را ترک گفتیم تا از تو پیروی کنیم!» عیسی به ایشان گفت: «آمین، به شما می‌گویم، کسی نیست که خانه یا زن یا برادران یا والدین یا فرزندان را به‌خاطر پادشاهی خدا ترک کند، و در همین عصر چند برابر به دست نیاورد، و در عصر آینده نیز از حیات جاویدان بهره‌مند نگردد.» کتاب مقدس، لوقا 18، آیات 28-30.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]