تاثیر افزایش سن فرزندآوری بر کاهش جمعیت
یکی از عوامل موثر در کاهش فرزندآوری زوج‌ها، بالارفتن سن فرزندآوری در جامعه است. بررسی الگوی فرزندآوری زنان ایرانی، از این امر حکایت دارد. بالارفتن سن فرزندآوری از لحاظ پزشکی نیز قدرت فرزندآوری در زنان را کاهش می‌دهد. این موضوع از طرفی ناشی از عوامل متعدد بوده و از طرف دیگر پیامدهای ناگواری را همراه دارد که به گوشه‌ای از آن‌ها اشاره خواهد شد.
آمار باروری نسبت به سن باروری در ایران
طبق گزارشات مرکز آمار ایران، رشد جمعیتی طی سال‌های 1335 تاکنون، افت و خیزهای داشته است که گاهی طبیعی و گاهی براساس برنامه‌ریزی های کشوری جهت کنترل جمعیت بوده است. در پی رشد چشمگیری که از سال 1355 تا 1365 رخ داد، دولت برای کنترل وضعیت معیشتی، اشتغال و... سیاست گذاری‌های کنترلی خود را آغاز کرد و پس از آن تاکنون جمعیت ایران، رشد منفی خود را تجربه کرده است. هر چند که طی سال‌های اخیر تدابیر فراوانی جهت فرزندآوری و برای پیشگیری از پیر شدن کشور به عمل آمده است.
روند تغییرات رشد جمعیتی ایران
میزان باروری کل به عنوان مهم‌ترین شاخص رشد جمعیتی، در کشور ما، تغییرات قابل ملاحظه‌ای را داشته است. در برهه‌هایی از تاریخ، فرزندآوری روندی کاملاً طبیعی را طی نموده و البته در همان زمان‌ها هم نرخ مرگ و میر فرزندان به دلیل پایین بودن وضعیت بهداشتی و درمانی بالا بوده است و در برهه‌هایی دیگر بر اثر عوامل متعدد و با مدد از روش‌های پیشگیری از بارداری، میزان باروری کل روندی کاملاً کنترل شده را به چشم دیده است. طبق آمارهایی که از میانگین سن زنان در سن باروری وجود دارد، این عدد طی سال‌های متمادی روندی صعودی را پیموده و به نظر می‌رسد که بخشی از کاهش تعداد موالید در سال‌های اخیر تحت تاثیر تغییرات ساختمان سنی جمعیت بوده است.
همانطور که در ادامه گفته خواهد شد، رشد جمعیت متاثر از چندین عامل است که یکی از آن‌ها نرخ باروری می‌باشد و نرخ باروری نیز به نوبه خود به عوامل مختلفی بستگی دارد. به عنوان مثال، سطح تحصیلات زنان متاهل در میزان تمایل آنان به فرزندآوری بسیار قابل ملاحظه است. طبق گزارشات مرکز آمار ایران، بالاتر بودن تحصیلات زنان و در نتیجه بالاتر رفتن سن آنان به هنگام تولد اولین فرزند، با فرزندآوری آنان، رابطه معکوسی دارد.
طبق نمودار زیر الگوی سنی باروری در همه سنین، طی سال‌های 1396 تا 1398 روند کاهشی را داشته است؛ اما با نگاهی دقیق‌تر می‌توان دریافت که این کاهش بین زنان در سنین 20 تا 34 سال، شیب تندتری را داشته است. دقت در این امر این نکته را به همراه دارد که طی سال‌های اخیر، سن فرزندآوری در زنان افزایش داشته و متاسفانه با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در عرصه پزشکی و افزایش سطح بهداشت و درمان، تمایل زوجین به داشتن فرزند در سنین پایین‌تر کمرنگ‌تر شده است.
معایب بالا رفتن سن باروری
از لحاظ پزشکی، بهترین دوره برای بارداری زنان، دهه سوم زندگی آنان است. احتمال بارداری در دهه چهارم و مخصوصاً بعد از سن 32 سالگی، روندی نزولی را طی می‌کند. بارداری در سن بالا، احتمال به وجود آمدن نقص‌های کروموزومی و ناهنجاری‌های ژنتیکی، بالا بودن فشار خون و در نتیجه مسمومیت بارداری، دیابت، خونریزی، زایمان زودرس، سقط جنین، مرگ مادر و... را به همراه دارد.
عیوب بارداری مادر در سن بالا، منحصر به مسائل و مشکلات پزشکی نیست. مادری که هنوز سن 30 سالگی را نپیموده، همچنان در اوج جوانی و شور و حرارت و تحرک قرار دارد، سختی‌ها و مشکلات زندگی را کمتر دیده و جهان را از منظری دیگر و سرزنده تر مشاهده می‌کند. فاصله سنی او با کودک نوپایش کمتر است و به مراتب راحت تر می تواند با او ارتباط عاطفی برقرار کند. در بازی‌ها و تحرک‌های کودکانه به همراه او بدود و همچون یک کودک، وارد دنیای کودکانه او شود. در مقابل کودک نیز چنین مادری را بهتر پذیرفته و راحت تر غم‌ها و شادی هایش را با او سهیم می‌شود. همزمان با بالا رفتن سن مادر، صبر و حوصله او کمتر شده و دید منطقی او به جهان اطرافش بیشتر می شود. به همین خاطر اگرچه مادری با سن بالا می‌تواند باتجربه تر باشد، اما چون فاصله روحی او با کودکش بیشتر است، خلاهای عاطفی کودک را کمتر می تواند پر کند. از طرف دیگر هم زمان با دوران جوانی فرزند و نیاز او به همراهی فراوان خانواده، پدر و مادر دوران میانسالی و بعضا پیری خود را گذرانده و اغلب به دلیل وجود کم توانی‌ها و بیماری‌های خاص این دوران، توان همراهی با فرزند خود را ندارند. پس به طور کلی ازدواج و بارداری در سن بالا، سبب ایجاد شکاف و فاصله عمیق نسل‌ها و عدم درک متقابل بین آن‌ها خواهد شد که این معضل اجتماعی، معایب روحی و اجتماعی فراوانی، هم برای فرزندان و هم والدین آن ها خواهد داشت.
منابع
- آخوندی، محمد مهدی، آشنایی با لقاح طبیعی-لقاح خارج رحمی، چاپ اول، نشر سمت، 1384، ص 34.
- شمس، جمال، مروری بر سلامت روانی- اجتماعی فرزندخوانده ها، چاپ اول، نشر سمت، 1384، ص 85.