خشونت علیه بانوان
خشـونت علیـه زنـان در خانـواده و اجتمـاع، یکـی از بحران‌هـای کنونـی اجتمـاع بشـری است که سلامت روحـی و جسـمی زنـان را بـه مخاطـره می‌اندازد. نتایج بسـیاری از پژوهش‌هـا بیانگر این است کـه خشـونت علیـه زنـان در خانـواده و اجتمـاع، سـبب تشـویش، حـس حقـارت و در نهایـت خودکشـی می‌گـردد. نـوع تقسـیم و توجـه بـه نقش‌هـای جنسـیتی و نـوع جامعه‌پذیـری را بسیاری از روان‌شناسان به عنوان علل بروز پدیده خشونت علیه زنان ذکر کرده‌اند. رخـداد ناگـوار خشـونت و جرائم جنسـی علیه زنان از مسائلی است که در کشـورهای پیشـرفته غربی که مدعـی اجرای قوانین سـودآور برای زنان هسـتند در حال گسترش است و از جمله مصادیق آن می‌توان به خشـونت خانگـی، تجـاوز به عنف، خشـونت جنسـی، خشـونت جسـمی، خشـونت در محل کار، بردگی جنسـی و ارعـاب اشاره کرد.
 | |
| الگوی جعبه اطلاعات مقالات | |
|---|---|
| نویسندگان | مهدیه شادمانی |
| عنوان مقاله | تحلیل و بررسی خشونت علیه زنان |
| نام مجله | پژوهش‌نامه حقوق بشری |
| سال چاپ | پاییز 1396 |
| شماره مجله | 9 |
| امتیاز مقاله | پژوهشی-علمی |
کلیدواژه
زنان، حقوق، جرائم، مجامع، تضییع، ارعاب.
مقدمه
امـروزه علی‌رغـم پیشرفت‌های عــلمی هــنوز معضـل خشـونت، وجدان‌هـا را مـی‌آزارد و بـه عنـوان یـک مسـئله حـاد اجتماعی خشـونت مـدرن بـا مصادیـق جدیدی مطرح گــردیده اســت. حــدود نیمی از جمعیت کره زمین را زنان تشکیل می‌دهنـد کـه در طـول تاریخ مــورد بـی‌مـهری قـرار گرفته‌اند. خشـونت علیه زنان از قدیـم تـا به حال نه تنها کمتر نــشده اســت، بــلکه با بررسـی‌های بـه عمل آمده آمارهایی به دسـت رسـیده که حاکی از نــقض حــقوق بشـر در مورد زنان اسـت.
خشـونت ممکن اسـت جنبه روانی، جسمی و مالی و جنسی داشــته بــاشد کــه در اسلام بـه عوامـل فرهنگی زمینه‌ساز خشـونت علیه زنان بیشـتر توجه شـده و با آن بــه مــقابله برخاسته است. خشــونت علیه زنان، پدیده‌ای اســت کــه در آن زن بـه خاطر جنــسیت خود و صرفاً بــه عــلت زن بــودن مورد اعمال زور و تضییع حق از سـوی جنس مخالف مـرد قـرار می‌گیـرد. چنانچـــه خشـونت در چــارچوب خــانواده و بیـن زن و شـوهر باشـد، از آن بـه خشـونت خانگی تــعبیر می‌شود و بــه هر نـوع عمل و یا احتمـال رفتاری که بــه آســیب جــسمی، جنسـی، روانی یـا محرومیت و عذاب منجر شـود، خشـونت علیـه زنـان گفتـه می‌شـود. ایـن تعریف، تهدیـد بـه چنیـن اعــمال و رفــتاری، مــحرومیت از آزادی بـه اجبـار یا بـه اختیار، اعـم از اینکه در زندگـی شـخصی یـا جمعی رخ دهـد، را نیـز در بر می‌گیرد.
امـا نکتـه مهـم در ایـن مقالـه، رشـد فزاینده خشـونت علیـه زنان در کشـورهای پیشـرفته و غربی می‌باشـد. بسـیاری از کشـورهای اروپایی در پشـت پرده شـعارهای رنگارنـگ دفـاع از زنـان و گسـترش تئوری‌های فمینیسـتی، با ایجاد و افزایش ظلم علیـه زنـان در قالـب بردگـی جنسـی، تجـاوز و بهره‌کشـی اجبـاری زمینـه تضییـع حقـوق ایـن بخـش مهـم از اجتمـاع بشـری را بـه وجـود آورده‌اند.
گزارش مقاله
نویسـنده در ایـن مقالـه بـا بررسـی ابعـاد خشـونت، میزان جرائـم جنسـی و تضییع حقـوق زنان را در کشـورهای غربـی تحلیـل کرده اسـت. همچنین سـعی کرده تا ضمن بررسـی خشـونت علیـه زنان، به ایـن سـوال پاسـخ دهد که خشـونت علیـه زنـان در اروپا در چـه میزان و گسـتره‌ای اسـت و چـه تأثیـری این خشـونت بر ابعـاد مختلـف زندگی بشـری دارد؟
مفهوم‌شناسی
- خشونت: از نظـر لغـوی بـه معنای غضب، درشـتی، تنـدی کردن و ضد نرمی است. از نظر برخـی دیگر، خشـونت هـر نـوع رفتار خشـنی اسـت کـه از روی قصد و بـه منظور آسـیب بر فرد دیگر انجام می‌شـود.
- قاچاق زن: قاچاق زنـان عنوانـی اسـت کـه بـر پایه جنسـیت بـه کار مـی‌رود و گرنه پیونــد آن بـا قاچـاق انسـان، عمـوم خصـوص و مطلق اسـت و قاچـاق زن در زیر قاچاق انسـان قرار گرفته و بـرجسته‌تــرین مــصداق آن به شـمار می‌رود، ولی سوداگری انسـان، بـه خریـد و فـروش و مبادلـه کـردن می‌پـردازد کـه یـا بزه‌دیده بــر انــجام کار، خشـنودی نـدارد یـا اینکه از چیستی یـا عاقبت کار آگاه نیسـت؛ از این رو تجارت انسـان را بــیشتر بــر مــحوریت زنان و کودکان بررسـی می‌کــنند.
انواع خشونت علیه زنان
- خشونت خانگی: خانـواده، نهـادی اسـت که شـدت، عمـق و گستردگی روابـط و تعاملات در آنجـا از هـر جایـی دیگری بیشـتر اسـت. پس نهـاد خانـواده زمانی می‌تواند مــکان پـر از امــن و عطوفـت باشـد کـه دچـار آشـفتگی و نابسامانی نباشـد. خشـونت از عواملی اسـت که سلامت و امنیت خانـواده را تهدیـد می‌کند. خشـونت خانوادگی یا خشـونت علیه زنان در خانواده، شـایع‌ترین شـکل خشـونت علیه زنان اسـت. حقیقـت خشـونت خانوادگی به نوعی پرخاشگری اشـاره دارد کـه عضـوی از خانـواده بـه عضو دیگـر اعمال کنـد. اگر چـه گاهی ادعا می‌شـود که زنـان بـه انـدازه مـردان بـا هــمسر یـا کــودک‌های خود خشـن هسـتند، امـا واضح اسـت کـه خشـونت زنان محدودتر اسـت.
- خشونت‌های عمومی: مــجمع عــمومی سازمان ملل دراعلامیه خود، به احصای اعمال و اشـکالی از خشـونت می‌پردازد که منجر به خشـونت علیه زنــان مــی‌شود کـه در ذیـل خشـونت‌های عمومـی و خارج از خانه نام برده شـده اسـت:
- خشونت‌های غـیرزناشویی
- خـشونت‌های مـربوط بـه بـهره‌کشی
- آزارجنسی در محل کار یا سازمان‌های دولتی و غیردولتی یا هر محل دیگری.
حقوق زنان از منظر قوانین بین‌المللی
از سـده بیسـتم جامعـه بــین المللی بــا احتـرام بـه اصـل حاکمیـت ملـی، مجموعـه گسـترده‌ای از قوانین بین‌المللی حقوق بشـر تــوسعه یافــت کـه تا حدود زیـادی اجـازه اظهارنظـر و تأثیرگذاری در مــورد وضــعیت حــقوق بشـر در دیگر دولت‌ها محقـق گشـت. بــرای نمونـه جامعـه بین‌المللی تلاش‌های گسترده‌ای رابـرای جلوگیـری از خشـونت علیه زنان و شـامل سـاختن حقوق زنان در عرصه حقوق بشـر انجام داده اســت.
از ســال 1980 به تــدریج پیشــگیری از ارتــکاب خشـونت خانگـی به عنـوان یکی از مــوضوعات مــهم در عرصـه بین‌المللی مطرح شـده و یکـی از موضوعـات مهـم در برنامه‌هـا و سیاست‌های مقابلـه بـا ارتــکاب خــشونت خانگـی و جنسـی ، جرم‌انـگاری ایـن اقدامـات و مسـئولیت پذیری و پاســخگو بودن مـردان مرتکب خشـونت عــلیه زنــان و دختران اسـت. بـه گونه‌ای کــه شــورای عمومی سـازمان ملل متحد از سـال 1981، 25 نوامبر هر سـال را بـه عنـوان روز جهانی رفــع خــشونت علیه زنان نام‌گذاری كرده است.
خشونت علیه زنان در اروپا
اعمـال خشـونت علیـه انسـان‌ها در تمـام ادوار تاریـخ با شـدت و ضعـف وجود داشـته اسـت، امـا زنـان و دختـران در مقابل خشـونت آسیب پذیرتر می‌باشـند. اثـرات مخـرب ایـن آسیب‌ها بر زنـان، از نظر روحـی و روانی در خانـواده و جامعه کاملاً محسـوس می‌باشـد. در مقاله بـه ابعـاد و آمارهایـی از خشـونت علیه زنان در کشـورهای غربی اشـاره می‌شـود. قاچاق زن موضوع قاچاق انسان در سطح جهان ابـعادی گـسترده یـافته به طوری‌که امروزه تمام کشورهای اروپایی در امر واردات زن بـه صـورت کالا و کارگر جنسی فعالیت دارند. بردگـی جنسـی از پدیده‌های شـدیداً ناهنجـاری اسـت كـه از گذشـته وجـود داشـته این پدیـده، زن یا مرد به بردگـی گرفتـه شـده، توسـط اربـاب خود مورد آزار جنسـی قـرار می‌گیـرد که كتک زدن، آویـزان كـردن از اعضای بدن، شلاق زدن، از مواردی اسـت كـه اربابـان بر سـر قربانیـان خـود می‌آورند.
اسلام و نفی خشونت علیه زنان
اسلام در ضمن آیـات و احادیـث مسـئله خشـونت علیـه زنـان نفـی شـده اسـت. ایـن مسـئله در دو بخـش خشـونت خانگـی و اجتماعی تفسـیر شـده اسـت.
نفی خشونت خانگی در رابطه با صبر و شکیبایی در برابر همسر پیامبر بزرگ اسلام می‌فرماید: آگاه باشـید هرکـس بـر خـوی زن بـد اخلاق خویـش صبـر و تحمـل نماید و از خداونـد انتظـار پـاداش شـکیبایی و تحمـل خویش را داشـته باشـد، خداوند به او پـاداش شـکرگزاران را می‌دهـد.
پیامدهای خشونت علیه زنان
پیامدهای منفی: هرچنـد وضعیـت روحـی زنان قربانـی خشـونت به تبـع ویژگـی‌های شـخصی آنهـا گوناگونـی نشـان می‌دهـد؛ بـا ایـن حـال برخـی نشانه‌های روحـی، روانـی مشـترک بیـن آنهـا دیده مــی‌شود. حالت‌های زیر در زنان آسیب‌دیده قابل مشاهده است مانند: سـرگیجه، فراموشـی، تپش قلب، احسـاس خــستگی افــراطی، افسردگی، سرزنش خـود، تـرس از كنـارزدن پرده‌هـای اتـاق، تـرس از تنها بیـرون رفتن هنگام شــب، نــاتوانی از بــرنامه‌ریزی برای آینده، احسـاس عدم امنیت، تحمل دشواری در ادای درسـت جملات، احسـاس تنهایی و بیچارگی.
تاثیر منفی بر فرزندان خشونت‌های خانوادگی خصوصـاً مشـاجرات و اختلافات میـان همسـران، فرزنـدان را دچـار سـردرگمی، بی‌هویتـی و زمینه‌های بزهـکاری را در آنان مسـتعد می‌نمایـد. هــمچنین مشکلات سـلامت، سـوءتعذیه، کم‌خوابـی یـا پرخوابـی از تاثیرات خشونت خانگی می‌باشد.
نتیجه‌گیری
خشونت علیه زنان یک معضل اجتماعی می‌باشد که دارای آثار طولانی روی زن و فرزندان آن خانواده می‌گذارد و پیامدهای خطرناکی از قبیل از دست دادن عزت نفس و ناتوانی در تصمیم‌گیری و حتی خودکشی ممکن است در فرد رخ بدهد راهکارهایی وجود دارد که می‌تواند خشونت را کاهش دهد، مانند در سـطح خانوادگـی می‌تـوان از راهبـرد توجـه اجتماعـی یعنـی گـوش فـرادادن به مسـائل، تــأکید کــردن، عـلاقمند نمودن، تحسین و تشـویق موجـب تقویـت روحــیه هــمبستگی و دوری از خــشونت‌ورزی گردید. از دیگـر نکاتـی کـه در راه‌کارهـای جهانـی مـورد غفلـت قرار گرفته اسـت، تأثیر رسانه‌هــای جــمعی اســت که در مورد ممنوعیت نمایش تصاویر خشونت بار ماننـد قتـل و کشـتارهای فجیـع و تجـاوزات و نیز صـحنه‌هــایی که بـه نوعی زمینه تحریک رفتارهای خشن و جنسی را فراهم می‌نماید به طور نــمونه پورنــوگرافی و ســکس هیچ توصیه‌ای ارائه نشـده اسـت.
منبع
- نویسنده: مهدیه شادمانی، مجله: پژوهش‌نامه حقوق بشری، پاییز 1396، شماره9 صفحات(61تا76)
- لینک پرتال علوم انسانی