تعدد زوجات پیامبر

بیان شبهه

با اینکخ اسلام تعدد زوجات را تا چهار عدد محدود کرده، اما روایات تا 11 همسر را برای پیامبر ذکر کرده اند. این مساله موجب ایجاد شبهه در خصوص اهداف پیامبر از ازدواج متعدد گردیده است که در این مقاله به آن پاسخ می دهیم.

تعداد همسران پيامبر از اختصاصات حكم الهى براى پيامبرش بوده است. تعداد همسران پيامبر كه «امّهات ‏المؤمنين» به حساب مى ‏آيند، يازده تن مى‏ باشند به اين ترتيب: خديجه عليهاالسلام، سوده، عايشه، حفصه، زينب دختر خزيمه، ام‏سلمه، زينب دختر جحش، جويريه، صفيه، امّ حبيبه و ميمونه.

اهداف پیامبر از ازدواج های متعدد

درباره اهداف پيامبر اسلام از اين ازدواج ‏ها شايسته است به ديدگاه و اظهار نظر بعضى محقّقين توجه شود:

• الف. علامه طباطبايى در اين مورد مى‏ گويد: ازدواج ‏هاى آن حضرت، هر كدام روش خاصى را داشت. نخستين همسر آن حضرت خديجه عليهاالسلام است. پيامبر اولين ‏بار با او ازدواج كرد و بيش از بيست سال با او زندگى كرد و غير از او با كسى ازدواج نكرد. پس از وفات خديجه عليهاالسلام و پس از هجرت به مدينه، زنان ديگرى را به همسرى انتخاب كرد. برخى از اين زنان بيوه بودند، برخى جوان و برخى پير بودند. معلوم است كه اين روش، روش شهوت‏ رانان نيست. آن حضرت با امّ سلمه كهنسال و زينب پنجاه ساله ازدواج كرد، آن حضرت همسران خود را از زيادخواهى و دنياطلبى منع نموده مى ‏فرمود در غير اين صورت طلاق بگيرند. با اين حساب، انسانِ محقّق دورانديش نمى‏ تواند براى آن حضرت، انگيزه ‏هاى شهوانى در نظر بگيرد.

حضرت محمد صلى ‏الله ‏عليه ‏و‏آله برخى از همسران را براى قدرتمند شدن اسلام و مسلمين، بعضى‏ ها را براى دلجويى آنان، بعضى‏ ها را براى حفظ از خطرات جانى، بعضى ‏ها را براى تأمين زندگى آنان و بعضى ‏ها را براى بيان حلال و حرام خدا به همسرى انتخاب كرد. به عنوان مثال، ازدواج حضرت با سوده بود.

سوده از زنان پيشگام در ايمان به رسول خدا صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏آله بود. او به حبشه هجرت كرده بود و شوهرش پس از رجوع از حبشه، مُرد. سوده، زنى بود مؤمن و خويشانش هم كافر بودند. اگر او را به خويشان تحويل مى ‏داد، او را مى‏ كشتند و يا گمراه مى‏ ساختند. براى آنكه اين زن مؤن بيوه بى‏ پناه از اين خطرات محفوظ بماند، پيامبر اسلام صلى ‏الله ‏عليه ‏و‏آله با او ازدواج كرد و با اين ازدواج سوده نجات يافت.

زينب دختر خزيمه، از زنان مؤمن بود. در جنگ احد شوهرش به شهادت رسيد و رسول خدا صلى‏ الله ‏عليه ‏و‏آله با او ازدواج كرد تا بى ‏سرپرست نباشد.

امّ ‏سلمه هم شوهرش درگذشت و داراى چند يتيم بود، پيامبر صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏آله با او ازدواج كرد و به اين ترتيب مشكل امّ ‏سلمه حل شد.

صفيه دختر حُيى بن احطب يهودى بود. شوهرش در جنگ خيبر و پدرش در جنگ بنى ‏قريظه كشته شد و خودش هم اسير شد. پيامبر خدا صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏آله او را براى خود انتخاب كرد و آزاد ساخت و پس از آزاد ساختن به عنوان همسر انتخاب كرد و به اين ترتيب دختر رئيس يهود را از ذلّت رها كرد.

جويريه دختر رئيس طايفه بنى‏ مصطلق بود. رئيس، دخترش و تعداد زيادى از افرادش اسير شدند. پيامبر صلى ‏الله ‏عليه ‏و‏آله جويريه را به همسرى انتخاب كرد و مسلمانان گفتند: حال كه اين طايفه، فاميل پيامبر ما شدند، ما همه ‏شان را آزاد مى‏ كنيم و بنى ‏مصطلق هم كه چنين ديدند، همه مسلمان شدند.

ميمونه، ام‏ حبيبه و حفصه هم شوهرانشان مرده بودند و پيامبر با ازدواج با اين‏ها، آنان را نجات مى ‏داد. فقط عايشه در ميان اين‏ها شوهر نداشت.

با توجّه به اين خصوصيات و با توجّه به خصوصيات روحى پيامبر اسلام صلى ‏الله‏ عليه ‏و‏آله به هيچ عنوان نمى‏ توان گفت كه ازدواج‏ هاى پيامبر اسلام صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏آله مانند ازدواج‏ هاى متعارف بوده است.

• ب. در نظر عدّه‏ اى از پژوهشگران ازدواج ‏هاى پيامبر اسلام صلى ‏الله‏ عليه ‏و‏آله براى چند هدف بوده است:

1. محافظت از يتيمان، درماندگان و حفظ آبروى آنان مانند ازدواج با سوده.

2. وضع قانون و شكستنِ سنّت غلط جاهلى مانند ازدواج با زينب دختر جحش كه رسول خدا صلى ‏الله ‏عليه ‏و‏آله به فرمان خدا پس از آنكه زيد او را طلاق داد، او را به همسرى انتخاب كرد تا مردم بدانند كه زن پسرخوانده، مانند زن پسر نيست، و مى ‏توان با زنِ پسرخوانده ازدواج كرد، گرچه در زمان جاهليت، ازدواج با زنِ پسر خوانده ممنوع بود.

3. آزادسازى اسيران و بردگان مانند ازدواج با جويريه، كه مسلمانان به خاطر خويشاوندى بنى مصطلق با پيامبر، همه اسيران را آزاد كردند و بنى‏ مصطلق هم با مشاهده اين وضعيت، مسلمان شدند.

4. برقرارى پيوند با قبايل و طوايف بزرگ عرب و حفظ اسلام و مسلمين مانند ازدواج با عايشه، حفصه، امّ حبيبه، صفيه و ميمونه.

نظرات اندیشمندان دیگر

• جان ديون پورت انگليسى مى ‏گويد: با اينكه در آن زمان، زياد زن گرفتن كار بدى نبود، ولى با اين حال حضرت محمد صلى ‏الله عليه ‏و‏آله تا پنجاه سالگى با يك زن زندگى كرد و تا خديجه عليهاالسلام زنده بود، زن ديگرى نگرفت. آيا ممكن است كسى شهوت‏ران باشد و هيچ مانعى هم براى زن گرفتن در كار نباشد، با اين حال با يك زن زندگى كند آن هم با زنى كه سنّ بالايى داشته باشد؟!

• توماس كارلايل مى‏ گويد: به رغم اظهار نظر دشمنان، حضرت محمد صلى ‏الله‏ عليه ‏و‏آله هرگز شهوت‏ پرست نبود و اين تهمت، بى ‏انصافى است .

گيورگيو مى‏ گويد: محمد صلى ‏الله ‏عليه ‏و‏آله در سال 595 ميلادى ازدواج كرد و زندگى خانوادگى او نمونه زهد، تقوى و پاكى بود. او همانند ابراهيم، نوح و يعقوب عليهم‏ السلام در محيطى ساده و بى‏ آلايش زندگى مى‏ كرد .

جستارهای وابسته

• تعدد زوجات
• استحباب تعدد زوجات از منظر فقهی