جلوه نمایی زن
جلوه‌نمایی زن؛ ظاهرشدن زن در جامعه و مکان‌های عمومی با آرایش و لباس‌های زینتی.
جلوه‌نمایی زن در ادبیات دینی با عنوان تبرّج، از خصلتهاى جاهلى دانسته شده است. فقهای مسلمان، تبرج را در مباحث گوناگون فقه اسلامی مانند طهارت، صلات، نكاح و شهادات، مورد توجه قرار داده‌اند. جلوه‌نمایی زن همواره در جوامع مختلف به شیوه‌های گوناگون مانند پوشیدن لباس‌های نازک و کوتاه، ناز و کرشمه در صحبت‌کردن و شبیه‌شدن به مردان، وجود داشته است.
مفهوم‌شناسی
جلوه‌نمایی، به‌معنای خوش‌نمایاندن خویش در برابر دیگران به کمک آرایش، ناز، کرشمه و دلبری است.[۱] در فرهنگ دینی مسلمانان از جلوه‌نمایی با عنوان «تَبَرُّج» یاد شده است. تبرّج آن است كه زن زيبایيهاى خود را برای دیگران آشکار كند،[۲] همان‌گونه كه برج در ميان ساختمانهاى ديگر جلوۀ خاصّى دارد و برای همه آشکار است.[۳] جلوه‌نمایی با آشکار ساختن زيبايى‌هاى پنهان، خودنمايى در راه رفتن و دلبري‌كردن براي تصاحب قلب ديگري، نمود می‌یابد.[۴]
نهی ادیان آسمانی از جلوه‌نمایی
ادیان آسمانی همواره در آموزه‌های خود، زنان را به پوشیده بودن و پرهیز از جلوه‌گری فراخوانده‌اند.
1. آیین یهود
در تلمود، دربارۀ زنی که با نقض هنجارهای جامعه یهودی، بدون پوشش سر به میان مردم و مکان‌های عمومی برود، با هر سنخی از مردان هم‌سخن شود و یا صدایش فراتر از خانه شنیده شود، چنین حکم شده است که شوهر می‌تواند بدون پرداخت مهریه، او را طلاق دهد.[۵] همچنین از کاربرد لوازم و لباس مردانه توسط زن و بالعکس، نهی شده و چنین کاری نزد خدا، ناپسند معرفی شده است.[۶] رعايت عفت و پرهیز از جلوه‌گری در دين يهود از چنان اهميتی برخوردار است كه در عهد عتيق به زنانی كه حدود الهی را رعايت نكرده و از قوانين شــرعی سرپيچی می‌كنند، هشدار نزول عذاب داده شده است.[۷]
2. آیین مسیحیت
در رساله پطرس رسول، به پرهیز زنان از آشکار ساختن زينت ظاهري و نیز به لزوم بهره گرفتن زنان از پوششی که فسادانگیز نباشد، اشاره شده كه هر دو، مخصوص زنان مقدس و مؤمن است. چنین زنانی زینت خود را تنها بر شوهر خویش عرضه می‌کنند.[۸] زنان در انجیل به خِردورزی، عفت، خانهنشینی و اطاعت شوهر، سفارش شده‌اند. از منظر رهبران دینی کلیسا نیز پوشاندن صورت برای زنان الزامی بوده و تزیین موی سر، سوراخ‌کردن گوشها و آویختن گلوبند، خلخال، طلا و دستبند قیمتی، رنگ‌کردن مو و تغییر صورت ممنوع بوده است.[۹]
جلوه‌نمایی از منظر اسلام
از منظر اندیشمندان مسلمان، دین اسلام برای مقابله با تندرویها و کندرویهایی كه در طول تاريخ برای پوشش زنان وجود داشته است، تلاش کرده تا قلمرو مسئلۀ پوشش را معین کند و آن را بدون افراط و تفریط و متناسب با طبیعت زن و حمیت مرد در حفظ حريم خانواده، عرضه کرده است.[۱۰] اسلام با توجه به غريزه خودنمايي و جلوه‌نمایی زن، برای آن حدود و چارچوب مشخص کرده است.[۱۱]
1. جلوه‌نمایی در خانواده و نزد همسر
با توجه به غریزی بودن جلوه‌گری زنان، اسلام برای آن چارچوبی تعریف کرده و آن را محدود به خانواده دانسته است. آموزه‌های اسلام، تبرج زن در خانواده و در مقابل محارم را توصیه کرده و جلوه‌نمایی و تبرّج زن براى همسر را از صفات پسنديده بهشمار آورده است.[۱۲] آرایش‌کردن، پوشیدن لباس‌های زیبا و متنوع و خوشبوکردن، از جمله موارد تبرج برای همسر است. توجه زن به آرايش و زيبايي ظاهري نزد همسر، پاسخی به غريزه او در جلوه‌نمایی و جلب توجه ديگران است و او با جلب توجه همسر، از جلوه‌گري براي مردان نامحرم بي‌نياز می‌شود.[۱۳]
2. پرهیز از جلوه‌نمایی برای عموم
بر اساس آموزه‌های اسلام، زن در عرصه اجتماع باید بدن خود را به‌جز صورت و دست‌ها، بپوشاند و از نشان‌دادن جذابيت‌ها، زينت‌ها و نیز جلب توجه مردان بپرهیزد.[۱۴] بر این اساس، زن مسلمان از تبرّج، خودنمايي و به نمايش گذاشتن جاذبه‌هاي جنسي خود در برابر نامحرم نهي شده است.[۱۵]
جلوه‌نمایی از دیدگاه شخصیتهای برجسته
برخی ارباب کلیسا با تحسین پوشش زنان مسلمان، از زنان مسیحی می‌خواهند که ذهن خود را از اسارت آرایش‌ها و زیورها برهانند. آنها با اشاره به حکم خدا دربارۀ پوشیدگی زن، به زنان مسیحی یادآوری می‌کنند که جلوه‌گری و آشکار ساختن زیبایی‌ها و زینت‌ها در جامعه، از خصوصیات زنان بی‌شرم و حیا است. چارلی چاپلین، کارگردان و بازیگر معروف سینمای کمدی جهان در نامه‌ای که به او منسوب است به دخترش یادآوری کرده است که هیچ‌کس و هیچ‌چیز در این جهان، شایستۀ آن نیست که دختری ناخن پای خود را به‌خاطر آن عریان کند مگر شوهری که روح عریانش از آن زن باشد. خانم گاندی، از رهبران جامعه هند نیز آرایش و جلوه‌گری زن به‌منظور جلب نظر مردان را گونه‌ای از خفّت و خواری دانسته که شایسته هیچ زنی نیست.[۱۶]
جلوه‌نمایی زنانه در ایران
نمونه ها و مصادیق جلوه‌نمایی و تبرج زنان در جامعه امروزی شامل هرگونه پوشش و رفتاری می‌شود که توجه مردان بیگانه را جلب کند. این کنش‌ها به‌تناسب فرهنگ و سبک زندگی، متغیر است.[۱۷] پژوهشگران در بررسی خودنمایی و تبرج زنان ایرانی به موارد زیر توجه کرده‌اند: ظاهر شدن با آرایش و لباس‌های زینتی در مجامع عمومی؛ پوشیدن لباس‌های نازک و بدن‌نما، پاره یا جذب و چسبان كه حجم بدن را نمايان مى‌سازد؛ پریشان‌کردن مو نزد مردان بیگانه؛ کاشت ناخن و پیرسینگ بینی و گوش و نمایش آن نزد نامحرمان؛ حضور در محل کار با آرایش‌های غلیظ و پوشش نامناسب؛ پوشيدن لباس‌هايى با رنگ خاص که باعث جلب توجه نامحرم شود؛ استفاده از مدل‌های خاص مو و برجسته كردن آن؛ صحبت‌کردن با نامحرمان با حالت ناز و کرشمه؛ شبیه شدن به مردان.[۱۸]
پانویس
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه جلوه‌گری.
- ↑ فراهیدی، العین، 1366ش، ج۶، ص۱۱۵؛ قرشی بنابی، قاموس قرآن، 1371ش، ج1، ص174.
- ↑ قرائتى، تفسير نور، 1388ش، ج7، ص360؛ قرشی بنابی، قاموس قرآن، 1371ش، ج1، ص174.
- ↑ طبرسى، مجمع البيان فى تفسيرالقرآن، 1372ش، ج6، ص223؛ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج20، ص108؛ رجبی، «حیا و خودآرایی و نقش آنها در سلامت روانی زن»، 1389ش.
- ↑ دورانت، تاریخ تمدن، 1378ش، ج4، ص461.
- ↑ کتاب مقدس، سفر تثنیه، باب 22، آیه 5.
- ↑ کتاب مقدس ، كتاب اشعياء، باب 18، آیه 16.
- ↑ کتاب مقدس، رساله پطرس، باب 3، آیه 1-6.
- ↑ کتاب مقدس، رساله پطرس، باب 3، آیه 1-6.
- ↑ گروهی از نویسندگان، جوان، هیجان و خویشتنداری، بی‌تا، ج1، ص240.
- ↑ سوره احزاب، آیه 33؛ سوره نور، آیه 60؛ كليني، اصول كافي، 1367ش، ج5، ص324؛ عاملي، وسایل الشیعه، 1386ش، ج4، ص459.
- ↑ بروجردى، العروة الوثقى، 1365ش، ج2، ص799.
- ↑ رجبی، «حیا و خودآرایی و نقش آنها در سلامت روانی زن»، 1389ش.
- ↑ طاهری‌نیا، «زن و کیفیت حضور او در اجتماع از منظر قرآن»، 1389ش.
- ↑ سوره احزاب، آیه 33؛ سوره نور، آیه 60.
- ↑ طاهری‌نیا، «زن و کیفیت حضور او در اجتماع از منظر قرآن»، 1389ش.
- ↑ مصطفوی، التحقیق، 1366ش، ج2، ص190ـ192.
- ↑ «تبرج»، دانشنامه جهان اسلام.
منابع
- قرآن کریم.
- بروجردى، مرتضى، مستند العروة الوثقى، تقرير بحث سيد ابوالقاسم خوئى، قم، لطفى، 1365ش.
- «تبرج»، دانشنامه جهان اسلام، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1402ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 25 اردیبهشت 1402ش.
- دورانت، ويليام جيمز، تاریخ تمدن؛ ترجمه احمد آرام، تهران، اقبال، 1378ش.
- رجبی، «حیا و خودآرایی و نقش آنها در سلامت روانی زن»، نشریه معرفت، سامانه نشریات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، تاریخ بارگذاری: 6 آذر 1389ش.
- طاهری‌نیا، احمد، «زن و کیفیت حضور او در اجتماع از منظر قرآن»، نشریه معرفت، سامانه نشریات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، تاریخ بارگذاری: 27 مرداد 1389ش.
- طبرسى، فضل بن حسن ، مجمع البيان فى تفسيرالقرآن، تهران، ناصر خسرو، 1372ش.
- عاملي، شيخ حرّ ، وسائل‌الشيعه، قم، موسسة آل‌البيت لاحياء التراث، 1409ق.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم، دارالهجره، 1366ش.
- قرائتى، محسن، تفسير نور، تهران، مركز فرهنگى درس‌هايى از قرآن، 1388ش.
- قرشى بنابى، علىاكبر، قاموس قرآن، تهران، دار الكتب الإسلامية، 1371ش.
- كليني، محمد بن يعقوب ، اصول كافي، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 1367ش.
- کتاب مقدس، انگلیس، انجمن پخش کتب مقدسه،1980م.
- گروهی از نويسندگان، جوان، هيجان و خويشتندارى، قم، موسسه علمى فرهنگى دارالحديث، بی‌تا.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360ش.