حجاب در تفسیر تسنیم
با جستجوی واژه «حجاب» در 24 جلد از نسخه الکترونیکی تفسیر تسنیم [۱] 112 صفحه یافت شد که اکثریت در معنای ظلمت و گناه و... به کار رفته بودند. به جز 7 مورد که در آنها به این نکات اشاره شده است:
- لزوم وضع قانون حجاب: از مطلبی که ذیل مبحث اشارات و روایات به آن اشاره شدهاست میتوان لزوم وضع قانون برای حجاب را برداشت نمود. آیت الله جوادی آملی میفرمایند: . به نظر معتقدان به جهانبینی الهی، چون اختلافات بین مردم ریشه طبیعی دارد، باید از ماورای طبیعت قانون و قدرتی به نام «وحی و نبوّت» ظهور كند و به همه اختلافات خاتمه دهد. حال گاهی مردم حجاب را می پسندند و گاهی نه... لذا باید برای آن قانون وضع شود. [۲] همچنین ذیل مبحث اشارات و لطایف آوردهشد: در جوامع غیراسلامی همانند برخی از مناطق دورافتاده كنونی، هیچ یك از این سه اصل (حفاظت خانواده از آسیبهای برونی و درونی و صیانت نسب و جامعه) محفوظ نماند و شیرازه اصول خانوادگی از هم پاشید و درون خانواده آلوده شد تا جایی كه تجاوز میان محارم رواج یافت؛ كاری كه برخی حیوانات از آن ابا دارند. آری وقتی حجاب و عفت رخت بربندد، بلكه (از طرف قانون) ممنوع و جرم اعلام شود، گسیختگی اصول خانوادگی و نسب، امری طبیعی است. [۳]
- تدریجی بودن حکم حجاب: ذیل بحث روایی گفته شده که حکم حرمت ازدواج با محارم هم مانند حکم وجوب حجاب و... به شکل تدریجی مطرح شد.[۴]
- لزوم رعایت حجاب: ذیل مبحث اشارات و لطایف میخوانیم که برخی آیات آغازین سوره «نساء» و سوره «نور» با بیان احكام روابط زن و مرد صیانت «جامعه» را ضمانت میكند و اكیداً زن و مرد را به رعایت عفّت و حجاب وادار میسازد؛ مانند (قُل لِلمُؤمِنینَ یغُضّوا مِن اَبصارِهِم ویحفَظوا فروجَهُم ذلِكَ اَزكی لَهُم... وقُل لِلمُؤمِناتِ یغضُضنَ مِن اَبصارِهِم ویحفَظنَ فُروجَهُنَّ ولایبدینَ زینَتَهُنَّ اِلاّما ظَهَرَ مِنها ولیضرِبنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیوبِهِنَّ و... ) [۵] به مردان با ایمان بگو: دیده فرو نهند و پاكدامنى ورزند، كه این براى آنان پاكیزهتر است... و به زنان با ایمان بگو: دیدگان خود را [از هر نامحرمى] فرو بندند و پاكدامنى ورزند و زیورهاى خود را آشكار نگردانند مگر آنچه كه [طبعاً] از آن پیداست. و باید روسرى خود را بر گردنِ خویش [فرو] اندازند و...». برای تأمین سلامت جامعه، حجاب و روابط سالم زن و مرد، اهمیت فراوانی دارد. [۶] خِمار(مفرد خُمُر) به معنای چیزی است برای پوشاندن [۷] که زنها با آن سر خود را میپوشاندند [۸] در این آیه خداوند متعال تبیین کرده است که به خانمهایی که مومن هستند بگو روسریهای (خُمُر) خود که با آن سر خود را پوشاندهاند را بر گردن خود بیندازند و همزمان سر و سینه خود را بپوشانند. [۹] می بینیم که چون حجاب مانند حج از امورات مهم است لذا خداوند جزئیات آن را در قرآن بیان کرده است. [۱۰]
- نکاتی در باب نحوه برخورد با خانمها: ذیل مبحث اشارات و روایات به آیات 53 و 33 از سوره احزاب اشاره شده و راجع به نحوه برخورد با خانمها دو نکته ذکر شد: یكی آنكه خداوند مستقیماً آنها را مخاطب قرار نداد، بلكه مستور و غایب كرد: (وإذا سَألتُموهُنَّ مَتعاً فَسئلوهُنَّ مِن وراءِ حِجابٍ ذلِكُم أطهَرُ لِقُلوبِكُم وقُلوبِهِنّ)[۱۱]: و چون از زنان [پیامبر] چیزى خواستید از پشت پرده از آنان بخواهید؛ این براى دلهاى شما و دلهاى آنان پاكیزهتر است. دوم آنكه دستور داد اگر خواستید با آنها سخن بگویید در پشت پرده باشد. البته گاهی مصلحت اقتضا میكند كه با آنان به صراحت سخن گفته شود تا موجب فتنه نشوند؛ مانند (وقَرنَ فی بُیوتِكُنّ)[۱۲]: و در خانههایتان قرار گیرید. سنّت و سیره پیامبرصلی الله علیه و آله و سلم و امامان معصوم علیهم السلام نیز این بود كه نام همسر و محارم خود را در انظار مردم نمیبردند، مگر آنكه ضرورتی اقتضا میكرد [۱۳]
- سختی ارتباط مردان با خانمها: ذیل عنوان «ولایت در جامعه»؛ مطرح شد که به خاطر حجاب خانمها، ارتباط مردان با ایشان دشوار است: در زعامت جامعه و كارهایی كه همواره مرتبط با مردان نامحرم است به دو دلیل مرد اصلح است: 1. توانمندی طبیعی و بدنی وی. 2. سهولت ارتباط او با مردم. از سوی دیگر چون زن از نظر جسمی ظریفتر است و نیز به جهت حفظ حریم پاكدامنی و رعایت حجاب؛ ارتباط مردان با او دشوارتر است [۱۴]:(واِذا سَاَلتُموهُنَّ مَتاعاً فَسألوهُنَّ مِن وراءِ حِجاب [۱۵]: و چون از زنان [پیامبر] چیزى خواستید از پشت پرده از آنان بخواهید).
درنتیجه آیات مربوط به حجاب در این مجلدات آیات 33 و 53 از سوره احزاب و آیات 30 و 31 از سوره نور هستند.
پانویس
- ↑ از ابتدای قرآن تا آیه 24 سوره انعام.
- ↑ رک؛ تسنیم؛ جلد 10؛ مورد «و) ضرورت حل اختلافات و جعل قانون»؛ صفحه 445.
- ↑ تسنیم؛ جلد 18؛ مورد «1. صیانت نسل و نسب»؛ صفحه 265.
- ↑ تسنیم؛ جلد 17؛ عنوان «جمعبندی روایات ازدواج فرزندان آدم»؛ صفحه 205.
- ↑ آیات 30 ـ 31 سوره نور.
- ↑ تسنیم؛ جلد 18؛ مورد «1. صیانت نسل و نسب»؛ صفحه 266.
- ↑ خَمَرْتُ البیتَ أی: سترته؛ كتاب العین؛ ج4؛ ص263.
- ↑ الخمار ما تغطی به المرأَة رأْسها، و جمعه خُمُرٌ و...: لسان العرب؛ ج4؛ ص257.
- ↑ أصل الْخَمْرِ: ستر الشیء، و یقال لما یستر به: خِمَارٌ، لكن الْخِمَارُ صار فی التعارف اسما لما تغطّی به المرأة رأسها، و جمعُهُ خُمُرٌ، قال تعالى: وَ لْیضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَ عَلى جُیوبِهِنَ [النور/ 31]؛ مفردات ألفاظ القرآن؛ ص 298.
- ↑ رک؛ تسنیم؛ جلد 23؛ ذیل عنوان «راز بیان جزئیات حج»؛ صفحه 613.
- ↑ سوره احزاب، آیه 53.
- ↑ سوره احزاب، آیه 33.
- ↑ تسنیم؛ جلد 17؛ مورد «1) تعلیم ادب محاوره»؛ صفحه 582.
- ↑ جلد 18 صفحه 554.
- ↑ سوره احزاب، آیه 53.
منابع
- قرآن کریم؛ ترجمه فولادوند
- جوادی آملی؛ عبدالله؛ تسنیم تفسیر قرآن کریم؛ ج 10 و 17 و 18 و 23؛ تحقیق و تنظیم شهرودی، رزقی و اشرافی، حسین؛ چاپ اوّل؛ مرکز نشر إسراء؛ قم؛ 1396ش.
- ابن منظور، محمّد ابن مکرم؛ لسان العرب؛ ج 4؛ نشر ادب الحوزه؛ قم؛ 1405ق.
- فراهیدی، خلیل ابن احمد؛ کتاب العین؛ ج 4؛ چاپ دوّم؛ انتشارات هجرت؛ قم؛ 1409ق.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمّد؛ مفردات ألفاظ القرآن؛ محقّق / مصحّح داوودى، صفوان عدنان؛ چاپ اوّل؛ دار القلم- الدار الشامیة؛ بیروت- دمشق؛ 1412 ق.