حمایت اجتماعی زنان سرپرست
ارتباط حمایت اجتماعی ادراک شده با کیفیت زندگی در زنان موضوع مهمی است که بررسی آن حایز اهمیت است. بنابراین این مقاله با هدف تبیین ارتباط حمایت اجتماعی ادراک شده با کیفیت زندگی با نقش میانجی استرس ادراک شده زنان سرپرست خانوار شهر سنندج انجام شده است. زنان نیمی از جامعه را تشکیل می‌دهند و به عنوان قشر آسیب‌پذیر شناخته می‌شوند. حمایت اجتماعی از طرف خانواده، دوستان و افراد مهم می‌تواند بر کیفیت زندگی آن‌ها تاثیر بگذارد. در این مقاله از پرسش‌نامه‌های حمایت اجتماعی ادراک شده زیمت و همکاران، استرس ادراک شده کوهن و همکاران و کیفیت زندگی استفاده شده است. و نتیجه نهایی آن این‌گونه بیان کرد که میان رابطه بین ابعاد حمایت اجتماعی ادراک شده خانواده و افراد مهم و ابعاد کیفیت زندگی، کاهش استرس تنها رابطه بین حمایت خانواده و کیفیت زندگی معطوف به سلامت جسمی و روانی را واسطه‌گری می‌کند.
 | |
| الگوی جعبه اطلاعات مقالات | |
|---|---|
| نویسندگان | فخرالسادات نصیری، شوبو عبدالملکی |
| عنوان مقاله | تبیین ارتباط حمایت اجتماعی ادراک شده با کیفیت زندگی با نقش میانجی استرس ادراک شده در زنان سرپرست خانوار شهر سنندج |
| نام مجله | جامعه شناسی کاربردی |
| سال چاپ | زمستان 1395 |
| شماره مجله | 4 |
| امتیاز مقاله | علمی - پژوهشی |
کلیدواژه
حمایت اجتماعی ادراک شده، کیفیت زندگی، استرس، زنان سرپرست خانوار.
گزارش مقاله
نویسنده در این تحقیق در نظر دارد رابطه حمایت اجتماعی ادراک شده با کیفیت زندگی با نقش میانجی استرس ادراک شده در زنان سرپرست را بررسی کند. و تحقیقاتی که در گذشته انجام شده و چارچوب نظری تحقیق و پرسش‌نامه‌های استفاده شده را بیان می‌کند.
تحقیقات پیشین
ربانی خوراسگانی و کیانپور در مدل پیشنهادی برای سنجش کیفیت زندگی مطالعه موردی شهر اصفهان دریافتند که کیفیت زندگی افراد متاهل بالاتر از کیفیت زندگی افراد مجرد است. احمدی و اسلام در «بررسی عوامل اقتصادی و اجتماعی مرتبط با کیفیت زندگی مردم بیرجند» میزان بهره‌مندی از شبکه‌های حمایت اجتماعی را یکی از عوامل اجتماعی موثر بر کیفیت زندگی مردم معرفی کردند. گروسی و آدینه زاد دریافتند که میزان حمایت خانواده و حمایت در محل کار با تعارضات نقش رابطه داشته و حمایت اجتماعی سبب کاهش تعارضات شده است. کرنی، بویل ، آفرد و راسین در بررسی میزان استرس و حمایت اجتماعی مادران متاهل و مجرد دریافتند مادران مجرد نسبت به مادران متاهل استرس بیشتر و حمایت اجتماعی ادراک شده کمتری نشان دادند. همچنین مادران مجرد از مشکلات جسمانی و روانی بیشتری رنج می‌بردند.
فرضیه‌های مطرح شده عبارت‌اند از:
- بين ادراک از حمايت خانواده و كيفيت زندگی رابطه مثبت معنادار وجود دارد.
- بين ادراک از حمايت افراد مهم و كيفيت زندگی رابطه مثبت معنادار وجود دارد.
- بين ادراک از حمايت اجتماعی و استرس رابطه منفی معناداری وجود دارد.
- بين استرس و كيفيت زندگی رابطه منفی معناداری وجود دارد.
- كاهش استرس نقش متغير ميانجی را بين ادراک از حمايت اجتماعی و كيفيت زندگی ايفا می‌کند.
چارچوب نظری
- حمایت اجتماعی ادراک شده: كوب حمایت اجتماعی را به میزان برخورداری از محبت، مساعدت و توجه اعضا خانواده، دوستان و سایر افراد تعریف کرده است. حمایت اجتماعی به این مساله می‌پردازد که فرد در زندگی خود و هنگام مشکلات از هم فکری و مساعدت‌های اطرافیان خود بهره مند شود و بتواند با آن‌ها احساس نزدیکی کند. در این تحقیق حمایت در بر گیرنده کارکردهای حمایتی؛ یعنی شکل‌های متفاوت کمک و یاری است که فرد در صورت داشتن روابط اجتماعی در سطوح مختلف منابع ساختاری حمایت اجتماعی مانند پیوند قوی، شبکه‌های اجتماعی و عضویت گروهی می‌تواند از انواع مساعدت‌ها و کمک‌های عاطفی، ابزاری و اطلاعاتی برخوردار شود. حمایت عاطفی کمک گرفتن از دیگران هنگام برخورد با دشواری‌ها است.
- استرس: هر چیزی که در تمامیت زیست شناختی ارگانیسم اختلال به وجود آورد و شرایطی ایجاد کند که ارگانیسم طبیعتا از آن پرهیز کند استرس شمرده می‌شود. استرس شرایطی است که در نتیجه تعامل میان فرد و محیط به وجود می‌آید و موجب ایجاد ناهماهنگی چه واقعی و چه غیر واقعی میان ملزومات یک موقعیت و منابع زیستی، روانی و اجتماعی فرد می‌شود. استرس مجموع واکنش‌های جسمی، روحی و روانی، ذهنی و رفتاری است که ارگانیسم در برابر عوامل درونی و یا بیرونی بر هم زننده ثبات و تعادل طبیعی و درونی بدن نشان می‌دهد.
- کیفیت زندگی: کیفیت زندگی عبارت است از برداشت افراد از موقعیت‌شان در زندگی که با توجه به زمینه فرهنگ و سیستم ارزشی که در آن زندگی می‌کنند و در ارتباط با اهداف و انتظارها و استانداردهای فرد است. تعریف سازمان بهداشت جهانی از کیفیت زندگی چنین است: درک فرد از موقعیت زندگی خویش، که تحت تاثیر سیستم فرهنگی و ارزشی موقعیتی است که فرد در آن زندگی می‌کند. بر همین اساس اهداف، انتظارات، استانداردها و خواسته‌های فرد به میزان وسیعی متاثر از وضعیت جسمانی، روانی، میزان استقلال، روابط اجتماعی و اعتقادات اوست.
- مقیاس حمایت اجتماعی اداک شده: برای سنجش حمایت اجتماعی از مقیاس چند بعدی حمایت اجتماعی ادراک شده زیمت و همکاران استفاده گردید. این مقیاس، مشتمل بر 12 ماده است که سه مولفه: حمایت ادراک شده از سوی خانواده، حمایت ادراک شده از سوی افراد مهم و حمایت ادراک شده از سوی دوستان را سنجش می‌کند.
- پرسش‌نامه استرس ادراک شده: مقیاس استرس ادراک شده در سال توسط کوهن تهیه شده و دارای سه نسخه 4، 10 و 16 ماده‌ای است که برای سنجش استرس عمومی ادراک شده در طی یک ماه گذشته به کار می‌رود و افکار و احساسات درباره حوادث استرس زا، کنترل، غلبه، کنار آمدن با فشار روانی و استرس‌های تجربه شده را مورد سنجش قرار می‌دهد. همچنین این مقیاس، عوامل خطرزا در اختلالات رفتاری را بررسی کرده و فرایند روابط تنش‌زا را نشان می‌دهد.
- پرسش‌نامه کیفیت زندگی: این پرسش‌نامه که به بررسی وضعیت سلامت افراد می‌پردازد توسط منتظری و زیر نظر موسسه بین المللی ارزیابی کیفیت زندگی و با استفاده از متدهای مرکز بین المللی ارزیابی کیفیت زندگی ترجمه شده است. پرسش‌نامه مذکور دارای 36 سوال و هشت بعد است و ابعاد آن شامل عملکرد فیزیکی، محدودیت نقش ناشی از سلامت فیزیکی، محدودیت نقش ناشی از مشکلات احساسی، احساس حیات، سلامت روانی، عمکلرد اجتماعی، درد بدنی و سلامت عمومی است که تمام ابعاد به دو جزء جسمانی و روانی خلاصه می‌شوند.
روش پژوهش
هدف تحقيق تعيين روابط علی ميان ابعاد حمايت اجتماعی، كاهش استرس، كيفيت زندگی است. بنابراین تحقيق از جهت هدف كاربردی - كمی و از جهت روش گردآوری اطلاعات توصيفی و از نوع رابطه‌ای و به طور مشخص مبتنی بر مدل‌يابی معادلات ساختاری است. در مدل تحليلی تحقيق، ابعاد حمايت اجتماعی ادراک شده متغيرهای مستقل، استرس ادراک شده متغير ميانجی، كيفيت زندگی متغير وابسته هستند. جامعه آماری اين پژوهش، را كليه زنان سرپرست خانوار شاغل شهر سنندج تشکیل داده‌اند كه بر اساس جدول مورگان و با روش نمونه‌گيری خوشه‌ای، نمونه‌ای با حجم 244 نفر انتخاب شد.
نتیجه
از لحاظ نظری در الگوی اولیه چنین فرض گردید که کاهش استرس علاوه بر این که به طور مستقیم بر کیفیت زندگی تاثیر می‌گذارد، میانجی اثرات دو متغیر حمایت خانواده و حمایت افراد مهم بر کیفیت زندگی هستند. این الگوی فرضی در قسمت تاثیر کاهش استرس بر کیفیت زندگی معطوف به سلامت روان به طور کامل مورد تایید قرار گرفت. حمایت اجتماعی سبب افزایش سلامت روان و همچنین بهبود کیفیت زندگی می‌شود. افرادی که خانواده صمیمی دارند می‌توانند مشکلات خود را با آن‌ها در میان بگذراند و از آن‌ها راهنمایی بخواهند. حتی اگر نتوانند آن‌ها را راهنمایی کنند، حمایت عاطفی آن‌ها می‌تواند سبب کاهش استرس شود. در شرایط بحران، سیستم محیطی و سیستم فردی در کنار هم می‌توانند بر نتایج سلامت تاثیر گذار باشند. بر اساس نتایج مطالعه حاضر، فقدان حمایت خانواده به عنوان متغیرهای سیستم محیطی، فرد را برای پیامدهای روان‌شناختی مانند استرس آسیب پذیر می‌سازد. اما حمایت خانواده به عنوان متغیر مهمی از سیستم اجتماعی در شرایط بحرانی، فرد را در کاهش استرس کمک می‌کند.
منبع
- نویسندگان: فخرالسادات نصیری، شوبو عبدالملکی، منبع: جامعه شناسی کاربردی، سال بیست هفتم، شماره 4، پیاپی 64، زمستان 1395
- لینک پرتال جامع علوم انسانی
- لینک نشریه جامعه شناسی کاربردی