خود تنظیمی زناشویی
خودتنظیمی زناشویی بر اساس طرحوارههای هیجانی و سیستمهای رفتاری و با نقش میانجی سبکهای تبادل اجتماعی هدف مقاله حاضر میباشد. خودتنظیمی موضوعی است که اهمیت بسیاری دارد؛ در واقع خودتنظیمی توانایی کنترل احساسات و عملکرد خود است که این موضوع در روابط زناشویی نقش ویژهای دارد. فردی که بر رفتار خودش خودتنظیمی دارد بجای سرزنش همسرش بر اصلاح رفتار خودش بر میآید. در این مقاله از پرسشنامههای خودتنظیمی زناشویی ویلسون و همکاران، طرحوارههای هیجانی لیهی، سیستمهای رفتاری کارور و وایت و سبکهای تبادل اجتماعی لیبمن و همکاران استفاده شده است. نتیجه نهایی به این صورت است که طرحوارههای هیجانی انطباقی اثر مستقیم و معناداری بر خودتنظیمی زناشویی دارند و طرحوارههای غیر انطباقی اثر منفی بر خودتنظیمی زناشویی میگذارند.
کلیدواژگان
خود تنظیمی زناشویی، سبک تبادل، سیستمهای رفتاری، طرحواره
گزارش مقاله
در این مقاله پژوهشگر به دنبال پاسخ به این سوال اصلی است: که طرحوارههای هیجانی (انطباقی و غیر انطباقی) و سیستمهای رفتاری (فعالسازی و بازداری) چه اثرهای مستقیم و غیرمستقیمی به واسطه سبکهای تبادل اجتماعی بر خودتنظیمی زناشویی در زنان دارند؟ همچنین روش پژوهش و ابزار پژوهشی که در تحقیق استفاده شده را توضیح داده است.
روش پژوهش
پژوهش حاضر ازلحاظ هدف، بنیادی و مبتنی بر طرح همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش شامل دانشجویان زن متاهل دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج بود که از این جامعه بر اساس ملاکهای دامنه سنی 30 تا 45 سال، مدت زمان زندگی مشترک حداقل 2 سال و در شرف طلاق نبودن به روش نمونهگیری در دسترس و بر اساس حجم نمونه لازم در معادلات ساختاری (20 برابر تعداد متغیرها) 450 نفر انتخاب شدند. تحلیل دادهها درنهایت بر روی 420 نفر صـورت گرفت. پس از گردآوری دادهها به منظور تحلیل سوالهای پژوهش از روش معادلات ساختاری و نرمافزار AMOS استفاده شده است.
ابزار پژوهش
- پرسشنامه خود تنظیمی زناشویی: پرسشنامه 16 سوالی خودتنظیمی زناشویی توسط ویلسون و همکاران در قالب دو مولفه خودتنظیمی ارتباطی و تکاپوی ارتباطی طراحی شده است. نمرهگذاری این پرسشنامه بر اساس طیف لیکرت 5 درجهای (کاملا موافقم-کاملا مخالفم) انجام میشود. گویههای 1 تا 10 خودنظم بخشی ارتباطی و گویههای 16-11 تکاپوی ارتباطی را اندازه میگیرند.
- پرسشنامه طرحوارههای هیجانی: پرسشنامه 37 سوالی طرحوارههای هیجانی توسط لیهی طراحی و در نسخه ایرانی در قالب 13 بعد قابل کنترل بودن، خودآگاهی هیجانی، قابل درک بودن، توافق، پذیرش هیجانها، تایید طلبی، ارزشهای والاتر، ابراز هیجانها، تلاش برای منطقی بودن، نشخوار ذهنی، ساده اندیشی در مورد هیجانها، گناه و سرزنش استخراج شده است. هشت طرحواره اول بهعنوان انطباقی و پنج طرحواره بعدی به عنوان غیر انطباقی طبقهبندی میشوند. نمرهگذاری پرسشنامه بر اساس طیف لیکرت 5 درجهای (کاملا مخالفم-کاملا موافقم) انجام میشود.
- پرسشنامه سیستمهای رفتاری: پرسشنامه سیستمهای بازداری/ فعالسازی رفتاری توسط کارور و وایت و در دو بعد فعالسازی رفتاری و بازداری رفتاری طراحی شده است. نمرهگذاری پرسشنامه بر اساس طیف لیکرت (کاملا مخالف تا کاملا موافق) انجام میشود.
- پرسشنامه سبکهای تبادل اجتماعی: پرسشنامه 41 سوالی سبکهای تبادل اجتماعی توسط لیبمن و همکاران و در قالب پنج عامل انصاف، منفعت طلبی، فردگرایی، پیگیری و سرمایه گذاری افراطی طراحی شده است. نمرهگذاری پرسشنامه بر اساس طیف لیکرت 5 درجهای (کاملا مخالفم- کاملا موافقم) انجام میشود.
یافتههای پژوهش
سیستم بازداری رفتاری با مولفههای خودتنظیمی زناشویی(تکاپوی ارتباطی و خود نظم بخشی ارتباطی) رابطه منفی و سیستم فعالساز رفتاری با مولفههای خودتنظیمی زناشویی(تکاپوی ارتباطی و خود نظم بخشی ارتباطی) رابطه مثبت دارد. طرحوارههای هیجانی انطباقی(خودآگاهی هیجانی، ابراز احساسات، قابل کنترل بودن، تأیید طلبی، قابل درک بودن، ارزشهای والاتر، پذیرش و توافق) با مولفههای خودتنظیمی زناشویی رابطه مثبت و سایر طرحوارهها که غیر انطباقی هستند با مولفههای خودتنظیمی زناشویی رابطه منفی دارند. سبک تبادل اجتماعی - انصاف با مولفههای خودتنظیمی زناشویی رابطه مثبت و سبکهای تبادل اجتماعی - منفعتطلبی، فردگرایی، پیگیری و سرمایهگذاری افراطی نیز با مولفههای خودتنظیمی زناشویی رابطه منفی دارند.
نتیجه
مطالعه حاضر با هدف آزمون مدل ساختاری خود تنظیمی زناشویی بر اساس طرحوارههای هیجانی و سیستمهای رفتاری و نقش میانجی سبکهای تبادل اجتماعی در دانشجویان زن انجام شد.
- اولین یافته پژوهش حاکی از اثر مثبت طرحوارههای هیجانی انطباقی و اثر منفی طرحوارههای هیجانی غیر انطباقی بر خودتنظیمی زناشویی است.
- دومین یافته پژوهش، حاکی از نقش میانجی مثبت سبکهای تبادل اجتماعی انصاف و فردگرایی در روابط طرحوارههای هیجانی انطباقی و نقش میانجی منفی سبک تبادل اجتماعی فردگرایی در روابط طرحوارههای هیجانی غیر انطباقی و خودتنظیمی زناشویی است.
- سومین یافته پژوهش حاکی از اثر مثبت سیستم فعالسازی رفتاری بر خودتنظیمی زناشویی است. در تبیین یافته سوم پژوهش میتوان به نقش فعالسازی رفتاری در کاهش نشخوارهای ذهنی، خود سرزنشی، دگر سرزنشی و فاجعه آمیز کردن در روابط بین فردی اشاره کرد.
- چهارمین یافته پژوهش نیز حاکی از آن است که سیستم فعالسازی رفتاری به واسطه سبکهای تبادلی انصاف و فردگرایی میتواند خودتنظیمی را افزایش و سیستم بازداری رفتاری به واسطه سبک تبادلی فردگرایی، خودتنظیمی را کاهش دهد.
منبع
- نویسندگان: مریم افسیه زاده، آزاده فرقدانی، فاطمه شاطریان محمدی؛ منبع: خانواده درمانی کاربردی، دوره دوم، زمستان 1400، شماره 4، پیاپی 8
- لینک سیویلیکا
- لینک فصلنامه خانواده درمانی کاربردی