دانشنامه آزاد جنس و جنسیت ≃ زوجیت
نسخه غیر بومی دانشنامه آزاد جنسیت
ویکی پدیا، یکی از بانفوذترین شبکه‌های اجتماعی تحت وب با هدف مهندسی دانش عمومی است. این شبکه اجتماعی که به‌عنوان دانشنامه آزاد فعالیت می‌کند به 316 زبان فعال است. وجود ویکی‌های موضوعی در ذیل زبان‌های مختلف، عملا آن را به یک اَبرشبکه اجتماعی تبدیل کرده است. این پلتفرم اگرچه اصالتا برای مهندسی دانش قشرخاکستری طراحی شده ولی برای قشر نخبگانی نیز عملا مرجعیت یافته است.
نسخه انگلیسی [۱] به‌عنوان یکی از پلتفرم‌های موضوعی در حوزه مسائل زنان، خود را این‌گونه معرفی می‌کند:
پلتفرم مشترک آنلاین جهانی که سیاستگذاران، جامعه مدنی و کارشناسان و کنشگران کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه را برای یافتن راه‌حل‌هایی برای پیش‌برد «برابری جنسیتی» به هم پیوند می‌دهد. این سکو، یک فضای «متمرکز» و «هدایت‌شده» برای تبادل اطلاعات درباره موضوعات کلیدی در حال ظهور، با تمرکز قوی بر اهداف توسعه پایدار (SDG) را فراهم می‌کند.[۲]
یکی از پیش‌فرض‌های اصلی ویکی‌های نخبگانی مثل ویکی جنسیت، مهندسی دانش است. ویکی جنسیت یکی از پلتفرم‌های اصلی مهندسی دانش در «لایه نخبگانی» و «خاکستری» است و بر این مبنا است که عصر اطلاعات، عصر بمباران و متراکم شدن مفاهیم، اصطلاحات، نظریه‌ها و اطلاعات فرآوری‌شده و غیرفرآوری‌شده است. از این ضایعه با عنوان کوفتگی یا سندرم یا اضافه وزن اطلاعات یاد می‌شود که مانع بهره‌برداری مناسب از دانش؛ بلکه آسیبی در جهت زمین‌گیر کردن جوامع است. بر اساس این مبنا، در عصر اطلاعات، مهندسی دانش مهم‌تر از تولید دانش تلقی می‌گردد.
شبکه‌سازی نهاد دانش در مسیر اهداف خاص، توجیه دیگر ویکی‌های نخبگانی است. شبکه‌سازی جهانی که ارتباط وثیقی با مهندسی دانش دارد، از طریق کانالیزه کردن اطلاعات برای پوشش اهداف خاص دنبال می‌شود. نسخه انگلیسی ویکی جنسیت، اقرار می‌کند که اگرچه این پلتفرم به ظاهر یک دانشنامه آزاد اینترنتی است، ولی سوگیری اصلی آن مهندسی دانش و متعاقباً مهندسی جامعه از طریق شبکه‌سازی بین نخبگان، سیاستگذاران، دانشجویان، کنشگران اجتماعی در مسیر سند اهداف توسعه پایدار مشهور به سند 2030 است. [۳] بر پژوهش‌گران پوشیده نیست.
نسخه انگلیسی [۴] در معرفی خود عنوان می‌دارد که یک انجمن آنلاین، یک سکوی فراگیر، یک بستر اطلاعاتی و درنهایت یک جامعه شبکه‌سازی‌شده در مقیاس جهانی است.[۵] اعمال مدیریت بر کم‌و‌کیف انتشار داده‌ها مسیر اصلی برای این مهندسی اجتماعی است. آمارها، اخبار، نظریه‌ها، نظریه‌پردازان، مقالات، کتاب‌ها، کنفرانس‌ها، اسناد ملی و فراملی، پژوهش‌ها و هر داده‌ای که بتوان در مسیر اهداف سند 2030 استفاده شود، در ویکی جنسیت بارگذاری و مهندسی می‌شود.[۶]
با توجه به قراردادهایی که بین ویکی‌پدیا و پلتفرم‌های زیرمجموعه آن با موتورهای جستجوی گوگل و یاهو منعقد شده است، این جستجوگرها کاوش‌ها را به مطالب مهندسی‌شده در صفحه‌های ویکی هدایت می‌کند. این فرایند ضریب نفوذ اطلاعات ویکی‌ها را بر اساس سیاست‌های سیاستگذاران آن بالا می‌برد و از این طریق فرایند مهندسی دانش را در سطح ملی و منطقه‌ای و جهانی بر اساس اراده سیاستگذران غربی تکمیل می‌کند.
نسخه بومی دانشنامه آزاد مرتبط با مسائل زن و خانواده
با این بیان، مسئله اصلی طرح دانشنامه آزاد ویکی جنس و جنسیت≃ زوجیت، مهندسی معکوس پلتفرم نسخه‌های غربی برای انتقال دانش با قطع نظر از سوگیری‌های نظام سرمایه داری و اهداف توسعه، به مخاطب عمومی و نخبگانی در موضوع زن و خانواده است. پایه‌گذاران این سکوی دانشی، درصدد هستند نسخه بومی ویکی جنسیت را ایجاد کند و نهایتا آن را به ادبیات «زوجیت» به معنای حفظ تمایزهای جنسی و جنسیتی زن ومرد منتقل نماید.
این نسخه به منظور دسترسی نخبگانی به اطلاعات مرتبط با جنسیت، متناسب با اهداف و آموزه‌های بومی و دینی، پایه‌ریزی خواهد شد. ادبیات شکل‌گرفته و درحال شکل‌گیری در حوزه مطالعات جنسیت که بر اساس اهداف و رویکردهای توسعه سکولار است، در مسیر الگوی پیشرفت ایرانی-اسلامی ارائه می‌گردد.
«مطالعات جنسیت» حوزه مطالعاتی با نفوذی است که به وسیله کشورهای توسعه یافته صورت‌بندی شده است. این حوزه مطالعاتی ادعا دارد بازنمایی زنانه و فمینیستی در رشته «مطالعات زنان» را مهار کرده و تفاوت‌های جنسی و جنسیتی بین زن و مرد را به‌گونه‌ای «متعادل» منعکس کند. برداشت از مفهوم متعادل و نقطه تعادل در رویکردهای مختلف سکولار و دینی متفاوت است. رویکرد غالب در مطالعات جنسیت، تضاد بین دو جنس و راهبرد اصلی آنها هدایت دوجنس به تساوی به معنای تشابه است.
نقطه تعادل در نظریه‌های مسلط غربی عمدتاً ناظر بر اهداف توسعه است. سند اهداف توسعه پایدار معروف به 2030 و اسناد پیرامونی آن، مانند سند رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان، سند توانمندسازی زنان، سند شکاف جنسیتی و ... نمونه‌ای از اسناد بین‌المللی است که با ارائه شاخص‌های مختلف، جوامع را به سمت نقطه تعادل مدنظر غرب سوق می‌دهند. برابری زن و مرد به معنای تشابه فراگیر در عرصه‌های مختلف فردی و اجتماعی، شاخص‌ترین سنجه برای تطبیق با نقطه تعادل در این اسناد است.
بر اساس مبنای دینی نیز نقش اشتراکات و تفاوت‌های جنسی و جنسیتی در شکل‌گیری اهداف دینی پررنگ است. مفهوم عام زوجیت (به معنای اعم از همسری) در قرآن کریم اشاره‌ای به این معنا دارد.آیات پرشماری از قرآن کریم (بیش از 80 آیه) مسئله زوجیت را مطرح و زوجیت در انسان را از مسیر زنانگی و مردانگی ترسیم می‌کند. در موارد متعددی از آیات قرآن کریم، سکونت و مودت و رحمت بین انسان‌ها که شالوده اصلی سعادت فردی و اجتماعی بشر است، در گروی خلقت بر اساس «زوجیت»؛ یعنی تفاوت بین زنان و مردان تعبیر شده است. در برخی آیات نیز هویت‌های اجتماعی نهایتاً بر تفاوت بین مردان و زنان مبتنی شده است. در برخی از این آیات، خداوند متعال اهل تفکر را به تفکر جمعی و عمیق در خلقت خدا بر اساس زوجیت (ذکورت و انوثت) امر کرده است. بنابراین نقش مطالعات ناظر بر خلقت انسان بر اساس اشتراکات و تفاوت‌های جنسی و جنسیتی در رویکرد دینی نیز پررنگ است.
تفاوت در نقطه تعادل، مطالعات جنسیت بارویکرد دینی را از رویکرد سکولار یا فمینیستی متمایز می‌سازد[۷].بر اساس رویکرد دینی، نقطه تعادل در مطالعات جنسیت با حفظ ساختار تفاوت‌های جنسی و جنسیتی امکان‌پذیر است. اشتراکات و تفاوت‌های تکوینی بین زن و مرد، مستلزم ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و حقوقی متناسب با فطرت زن و مرد و در جهت اهداف دنیوی و اخروی است. بر این اساس تشبه زنان و مردان که آرمان اصلی اسناد توسعه پایدار است، چیزی جز فروریزی نظام اجتماعی مدنظر دین نخواهد بود[۸]. الگوی اسلامی پیشرفت درصدد است با طرح آرمان‌ها و اهداف تبعی جامعه انسانی و ایران اسلامی، نقطه تعادل و شاخص‌های مختلف آن را ترسیم کند. بخشی از این شاخص‌ها و آرمان‌ها نیز به‌ناچار بر تفاوت‌های جنسی و جنسیتی زن و مرد ارجاع دارد.
دانشنامه آزاد جنس و جنسیت درصدد است «مطالعات جنسیت» را در مسیر ادبیات دینی ناظر بر مفهوم و معنای «زوجیت» سوق دهد، همان‌گونه که جبهه سکولار درصدد است این حوزه از مطالعات علوم انسانی و علوم اجتماعی را به نفع آرمان‌های سکولاریستی بازنمایی و هدایت کند. مداخله در بینش قشر خاکستری و دانش نخبگانی، راهبرد اصلی دانشنامه آزاد جنسیت در فرهنگ سکولار غرب است.
نظام سرمایه‌داری، برابری جنسیتی به معنای «تشابه زن به مرد» در عرصه‌های مختلف را هدف اصلی و بنیادین خود دانسته و آن را از طریق برنامه‌های توسعه و اسناد بین المللی دنبال می‌کند.[۹] تشابه زن به مرد یا مردواره کردن زنان، در حقیقت همان سلب «هویت زنانه» یا سلب «هویت جنسیتی» از زنان است. «زن غربی» در حقیقت همان الگوی ارائه شده غرب است که راهبردی «تساوی یا عدالت جنسیتی به معنای تشبه زن به مرد» بنیادی‌ترین برنامه غرب برای فعلیت بخشی بدان است. درمقابل حفظ ویژگی‌های انسانی و تمایزهای جنسی و جنسیتی زن از نظر علمی و دینی تاکید می‌گردد. لازمه حفظ هویت متعالی زن، حفظ چارچوب تفاوت‌های جنسی و جنسیتی بین زن و مرد است. کارکردها و آثار این الگو در سعادت فرد و تعالی خانواده و متعاقبا در ساختارهای اجتماعی بروز و ظهور می‌یابد.
قرآن کریم در آیه 21 سوره روم ضمن تصریح به خلقت انسان‌ها بر اساس «زوجیت»، این شیوه خلقت را موثر در ایجاد سکونت و آرامش (سعادت فردی) از یکسو و عامل مودت و رحمت (شاخص‌ترین عامل انسجام اجتماعی و جامعه سعادتمند) معرفی می‌کند.[۱۰] از نگاه قرآن، خلقت بر اساس زوجیت تاکیدی بر حفظ ویژگی‌های زنانگی و مردانگی است.[۱۱] ویژگی‌های زنانگی و مردانگی مبتنی بر عدم تشابه زن و مرد از نظر زیستی و اجتماعی است. قرآن کریم در آیه 13 سوره حجرات،[۱۲] ساختارهای اجتماعی و هویت اجتماعی را نهایتا بر الگوی خلقت بر اساس تفاوت های زنانه و مردانه استوار می‌داند. بنابراین کارامدی و هویت خانواده و دیگر ساختارهای اجتماعی و حفظ هویت اجتماعی این ساختارها بر اساس مبانی و اهداف دینی، نهایتا ریشه در شیوه خلقت انسان بر اساس تفاوت‌های زنانه و مردانه دارد.[۱۳]
بر این اساس در حالی که تمدن غربی و نظام سرمایه‌داری با شعار برابری یا عدالت جنسیتی به تشابه زن و مرد بایکدیگر اصرار می‌ورزد و از این طریق هویت جنسی و جنسیتی را سلب یا منقلب می‌کند؛ از نظر علمی و در تمدن اسلامی، حفظ چارچوب زوجیت که مبتنی بر الگوی اشتراکات انسانی و تفاوت‌های جنسی و جنسیتی است، تاکید شده است.
در حال ویرایش و تکمیل ....
پانویس
- ↑ «ویکی جنسیت»WIKIGENDER
- ↑ https://www.wikigender.org/about
- ↑ ابعاد پنهان سند اهداف توسعه پایدار
- ↑ «ویکی جنسیت»WIKIGENDER
- ↑ https://www.wikigender.org/about
- ↑ https://www.wikigender.org/themes
- ↑ محمدرضا کدخدایی، تاثیر تشبه به جنس مخالف در اختلال نظام، اسلام و علوم اجتماعی، 1395، ش 16، ص37-60
- ↑ محمدرضا کدخدایی، صورت‌بندی مسائل زنان در المیزان، معرفت فرهنگی و اجتماعی، 1393، ص 107-130
- ↑ کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان و سند اهداف توسعه پایدار (معروف به 2030)، مشهورترین اسناد بالادستی برای تحقق این هدف نظام سرمایه‌داری است.
- ↑ وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ في ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ؛ و از نشانگان پیچیده خدا آنکه خلقت شما را بر اساس زوجیت قرار داد تا سکونت و آرامش یابید و بین شما مودت و رحمت قرار داد، همانا در خلقت بر اساس زوجیت نشانگانی است برای گروه اندیشه‌ورز.
- ↑ النجم: 45. وَ أَنَّهُ خَلَقَ الزَّوْجَینِ الذَّکرَ وَ الْأُنْثی؛ همانا خداوند متعال زوجین را زن و مرد خلق کرد.
- ↑ يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثي وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا؛ ای مردم ، ما شما را از مرد و زنی آفریدیم و آنگاه شما را ملّت ملّت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یکدیگر شناسایی متقابل حاصل کنید (هویت اجتماعی یابید).
- ↑ محمدرضا کدخدایی، تاثیر تشبه به جنس مخالف در اختلال نظام، اسلام و علوم اجتماعی، 1395، ش 16، ص37-60