دستورالعمل كلينيك هاي حقوق كودك
مقدمه
به منظور تحقق مشاركت اجتماعی، تعمیق تعاون اسلامی، عمل به رسالت تشكل‌های غیردولتی علمی در تأمین حاكمیت قانون و دسترسی به عدالت از طریق ارائه خدمات و معاضدت‌های آموزشی و حقوقی با هدف مساعدت به تمامی كودكان، خانواده‌های آنان و كسانی كه با آنان در ارتباطند و هم‌یاری در تأمین بهداشت و سلامت حقوقی جامعه به ویژه از طریق ارائه خدمات و معاضدت‌های حقوقی، در اجرای تبصره 2 ماده 50 آیین‌نامه ی اجرایی ماده 6 قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب 23 اردیبهشت ماه سال 1399، دستورالعمل كلینیك‌های حقوق كودك به شرح مواد آتی به تصویب می‌رسد:
اصول و راهبردها
ماده 1
كلینیك‌های حقوق كودك كه از این پس در این دستورالعمل كلینیك نامیده می‌شود، نهادهای غیرانتفاعی، غیرسیاسی، داوطلبانه، مردم نهاد، علمی و غیردولتی است كه در راستای عمل به وظایف اجتماعی جامعه علمی و مدنی به منظور یاری رساندن به كودكان در دسترسی به عدالت، افزایش آگاهی‌های حقوقی، دسترسی برابر به خدمات حمایتی و حقوقی رایگان، ارجاع‌دهی مسائل و مشكلات به سازمان‌ها و نهادهای ذیربط و معاضدت به كلیه كسانی كه نیازمند این گونه خدمات هستند، تأسیس می‌شوند.
ماده 2
اصول حاكم بر كلینیك‌های حقوق كودك عبارتند از:
- مشاركت فعال شهروندان به ویژه جامعه علمی و دانشگاهی و حقوقی در اهتمام به امور و سرنوشت مشترك جامعه
- نقش اصیل تعاون عمومی در ساختن جامعه آرمانی اسلامی
- توجه به رسالت اجتماعی تشكل‌های غیردولتی در مساعدت به ساختن جامعه‌ای بهتر
- تشریك مساعی جمعی در دستیابی به حاكمیت قانون و دسترسی به عدالت.
- ارائه خدمات داوطلبانه اجتماعی از سوی متخصصان
ماده 3
كلینیك‌های حقوق كودك مكلف به رعایت راهبردهای زیر هستند:
- مساعدت به تمامی كودكان نیازمند به ارائه خدمات مشاوره‌ای، خانواده‌های آنان و نیز كسانی كه با كودكان در ارتباط هستند.
- توانمندسازی حقوقی كودكان یا خانواده آنان، گسترش فرهنگ حقوق كودك، حمایت مشاوره‌ای از كودكان در معرض خطر، ارتقاء فرهنگ حق مداری كودك و حمایت‌گری از وی.
- برخورداری تمامی كودكان از معاضدت‌ها و خدمات كلینیك‌های حقوق كودك به هر نحو، آن چنان كه هیچ عاملی، اعم از سن، جنس، رنگ، نژاد، زبان، قومیت، تابعیت، مذهب، خاستگاه اجتماعی و مانند این‌ها مانع از برخورداری كودكان نیازمند به این گونه خدمات و معاضدت‌ها در كلینیك‌ها نباشد.
- آموزش مهارت‌ها و اخلاق حرفه‌ای و حقوقی به كارشناسان و دانشجویان حقوق و دیگر رشته‌های مرتبط كه با این كلینیك‌ها همكاری می‌نمایند و ارتقای مسئولیت‌پذیری آنان.
- ارائه آموزش‌های لازم به مردم و از این طریق، پیشگیری از وقوع جرایم، تخلفات و ناهنجاری‌های اجتماعی، بازآموزش و تربیت كودكان معارض با قانون با اولویت مناطق محروم و جرم خیز، گروه‌های آسیب‌پذیر و كودكان دارای سابقه تعارض با قانون.
ساختار و تشكیلات
ماده 4
به منظور ایجاد و ساماندهی كلینیك‌های حقوق كودك، كمیته راهبردی كلینیك‌های حقوق كودك با وظایف زیر در دبیرخانه مرجع ملی كنوانسیون حقوق كودك تشكیل می‌گردد:
- تعیین خط مشی، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای تحقق اهداف كلینیك‌ها
- مدیریت، هماهنگی و راهبری كلان كلینیك‌های حقوق كودك
- بررسی و احصاء شاخص‌های نظارت بر عملكرد كلینیك‌ها و اولویت‌بندی آن‌ها
- نظارت و پایش بر فعالیت و عملكرد كلینیك‌ها
- ارائه گزارش عملكرد سالیانه كلینیك‌ها به شورای هماهنگی مرجع ملی.
ماده 5 كمیته راهبردی كلینیك‌های حقوق كودك مشتمل از پنج عضو شامل دبیر مرجع ملی كنوانسیون حقوق كودك به عنوان رئیس كمیته، نماینده سازمان بهزیستی در شورای هماهنگی مرجع ملی كنوانسیون حقوق كودك به عنوان نایب رئیس، مدیر كل دبیرخانه مرجع ملی به عنوان دبیر و دو نفر به پیشنهاد دبیر مرجع از میان اعضای شورای هماهنگی، صاحب نظران حقوقی و اساتید دانشگاه‌ها كه با ابلاغ وزیر دادگستری منصوب می‌شوند.
ماده 6 مسئولیت راهبری و نظارت بر فعالیت كلینیك‌ها در استان‌ها و شهرستان‌ها بر عهده كمیته راهبردی استانی حقوق كودك متشكل از نمایندگان استاندار، رئیس كل دادگستری استان و مدیر كل بهزیستی استان می‌باشد.
ماده 7 كلینیك‌ها حداقل از سه نفر عضو هیات موسس تشكیل می‌گردند. صدور پروانه فعالیت و انتصاب افراد واجد شرایط به عضویت در كلینیك‌ها با پیشنهاد مرجع متناظر استانی پس از تصویب كمیته راهبردی كلینیك‌های حقوق كودك صورت می‌پذیرد.
ماده 8 اعضای كلینیك‌ها باید از سلامت جسمی و روانی، صلاحیت اخلاقی و اعتقادی و دانش و مهارت‌های لازم و علاقمندی به فعالیت‌های داوطلبانه برخوردار باشند. احراز این شرایط در مراكز استان و شهرستان‌ها بر عهده كمیته استانی می‌باشد.
وظایف و مسئولیت‌ها
ماده 9 كلینیك‌های حقوق كودك به منظور آموزش و ترویج حقوق كودك و ارائه خدمات حمایتی و معاضدت حقوقی مكلفند نسبت به انجام موارد زیر اقدام نمایند:
- ارائه مشاوره حقوقی روان شناختی و مددكاری به شهروندان به صورت اینترنتی، تلفنی یا حضوری و پاسخگویی به سؤالات آنان در خصوص نحوه پیگیری حقوق تضییع شده یا در حال تضییع كودك.
- ارائه مشاوره به یكی از طرفین در جهت ترغیب به ایجاد صلح و سازش میان طرفین
- بهره‌گیری از توانمندی اشخاص داوطلب دانشجویان، كارآموزان وكالت و سایر متخصصان جهت همكاری به عنوان مشاور در كلینیك‌ها.
- اعتمادافزایی نسبت به بهبود وضعیت كودكان و حل مشكلات شهروندان از طریق ارائه مشاوره حقوقی و حمایتی در زمینه مسائل اجتماعی، خانواده و تحصیلی كودكان.
- ارائه خدمات حمایتی به كودكان در معرض خطر و خانوده و اشخاص مرتبط با آنان.
ماده 10
كلینیك‌های حقوق كودك به منظورآگاهی افزایی حقوقی پیرامون موضوعات حقوق كودك مكلفند در هر مورد اقدامات زیر را معمول دارند:
- آموزش حقوق كودك، توانمندسازی خانواده‌ها و ارتقا سطح فرهنگ عمومی با برگزاری برنامه‌های آموزش حقوق كودك و توزیع بسته‌های فرهنگی و آموزشی.
- شناسایی و آموزش وظایف اجتماعی و فردی شهروندان در قبال حقوق كودك و نهادینه نمودن شهروندی مسئول در قبال این حق‌ها.
- آموزش نحوه تكریم ارباب رجوع و حفظ و رعایت حقوق شهروندی مراجعین به كلینیك‌ها
- استفاده از ظرفیت‌های موجود در دانشكده‌های حقوق به منظور ارتقا و رشد كیفی حقوق كودك
- افزایش حس مسئولیت‌پذیری و خدمت به مردم در دانشجویان حقوق، روانشناسی و مددكاری اجتماعی
- ارتقای مهارت‌های عملی و كاربردی دانشجویان و كارآموزان فعال در كلینیك‌ها در فرآیند خدمت‌رسانی به جامعه.
- بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی و همكاری و مشاركت عمومی در زمینه حفظ و رعایت حقوق كودك.
ماده 11
كلینیك‌های حقوق كودك مكلف به رعایت قوانین و مقررات و خودداری از مداخله در وظایف قانونی دستگاه‌ها، نهادها و سازمان‌های مختلف هستند. در هر مورد كه وضعیت مراجعین به كلینیك‌ها مرتبط با شرح وظایف یكی از دستگاه‌های اجرایی یا قضایی باشد یا اوضاع و احوال و قرائن دلالت بر ضرورت ارجاع به این دستگاه‌ها نماید، كلینیك‌ها مراجعین را جهت مراجعه به دستگاه یا سازمان مربوطه ارشاد می‌نمایند.
ماده 12
كلینیك‌ها برای ارائه خدمات خود مجاز به اخذ یا ما به ازایی تحت هیچ عنوان نیستند.
ماده 13
كلینیك‌ها مكلف هستند گزارش عملكرد خود را با تأكید بر نقاط قوت و ضعف و نیز كمبودها و نارسایی‌ها و عدم همكاری احتمالی دستگاه‌ها تنظیم و به كمیته استانی ارسال نمایند. كمیته‌های مذكور هر شش ماه یك بار گزارش جامعی از عملكرد كلینیك‌ها كه مشتمل بر موارد فوق و نیز تحلیل آن‌ها و اشاره به نكات مشترك در گزارش ها، مهم‌ترین دستاوردها و عمده‌ترین چالش‌ها و نارسایی‌ها در حوزه حقوق كودك در مركز استان یا شهرستان‌ها می‌باشد را به كمیته راهبردی كلینیك‌ها اعلام می‌نمایند. ماده 14
اعضای كلینیك‌های حقوق كودك به منظور نیل به اهداف مذكور در آیین نامه اجرایی ماده 6 قانون حمایت از اطفال و نوجوانان و مفاد این دستورالعمل اقدامات لازم را به عمل می‌آورند.
ماده 15
اعضای كلینیك‌ها بازوهای اجرایی مرجع ملی و مراجع متناظر استانی و شهرستانی بوده و در راستای اهداف مندرج در این دستورالعمل مبتنی بر قانون حمایت از اطفال و نوجوانان و آیین‌نامه اجرایی آن فعالیت می‌كنند.
ماده 16
كلینیك‌ها باید دارای امكانات مناسب برای ارائه خدمات و مشاوره باشند. بایگانی جهت نگهداری یك نسخه از كلیه اسناد و مكاتبات لازم است تا در موارد لزوم به كمیته راهبردی تحویل نمایند.
ماده 17
تغییر نشانی، ایجاد شعبه و تغییر وضعیت حقوقی كلینیك‌ها منوط به اخذ مجوز از كمیته متناظر راهبردی كلینیك‌ها می‌باش
ماده 18
رییس كلینیك پاسخگوی تمام اقدامات، فعالیت‌ها و عملكرد اعضا در مقابل كمیته راهبردی و مراجع متناظر استانی و مقامات ذیربط قانونی می‌باشند.
سایر شرایط
ماده 19
پاسخگویی به استعلامات مربوط به این دستورالعمل و نحوه برخورد با تخلفات اعضای كلینیك‌ها و تصمیم‌گیری در خصوص مواردی كه در این دستورالعمل پیش‌بینی نشده است با حالت استثنایی دارد در صلاحیت كمیته راهبردی كلینیك‌ها می‌باشد كه در چارچوب قوانین و مقررات اقدام می‌نمایند.
ماده 20
هرگونه اصلاح و بازنگری در مفاد دستورالعمل با كمیته راهبردی و تصویب شورای هماهنگی مرجع ملی كنوانسیون حقوق كودك می‌باشد. این دستورالعمل در 20 ماده در سی امین جلسه مورخ 5 /5 /1400 شورای هماهنگی مرجع ملی كنوانسیون كودك تصویب و به تایید وزیر دادگستری و رئیس شورای هماهنگی مرجع ملی كنوانسیون حقوق كودك رسید.