راهکار مقابله با خشونت و ظلم به زن در اندیشه‌ آیت‌الله خامنه‌ای

«زن در ﻫﻤﻪي ﺟﻮاﻣﻊ ـ از ﺟﻤﻠﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ي ﻣﺎ ـ دﭼﺎر ﺳﺘﻢ و دﭼﺎر ﻛﻤﺒﻮدﻫﺎﻳﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ او ﺗﺤﻤﻴﻞمیشود اما اﻳﻦ ﻛﻤﺒﻮد، ﻛﻤﺒﻮد آزادي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﻰﺑﻨﺪوﺑﺎري ﻧﻴﺴﺖ. اﻳﻦ ﻛﻤﺒﻮد، ﻛﻤﺒﻮد ﻣﻴﺪاﻧﻬﺎ و ﻓﺮﺻﺘﻬﺎ ﺑﺮاي ﻋﻠﻢ و ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﺗﺮﺑﻴﺖ واﺧﻼق و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻰ اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎﺳﺖ؛ اﻳﻦرا ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺄﻣﻴﻦ و ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮد. اﻳﻦ ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﻼم ﺑﺮ روي آن ﺗﻜﻴﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ. »

راهکار

شمولیت، جامعیت و کاملیت دیدگاه اسلام به حوزه‌ی مسائل زن و خانواده بیش از آنکه نیاز به فحص داشته باشد محتاج اصلاح برداشت و درک صحیح است:«ﻫﺮ ﻧﻘﺼﻰ ﻛﻪ در وﺿﻊ زن در جامعه‌ی ﻣﺎ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﻋﻼﺟﻰ دارد؛ ﭼﻮن اﺳﻼم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زن، دﻳﺪ ﺷﺎﻣﻞ و ﻛﺎﻣﻞ و ﺟﺎﻣﻌﻰ دارد. ﺑﺎﻳﺪ راه‌های ﻋﻼج را ﭘﻴﺪا ﻛﺮد. آن روزي ﻛﻪ ﺷﻮراي ﻓﺮﻫﻨﮕﻰـ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ زﻧﺎن ﺗﺸﻜﻴﻞ می‌شد، دﻗﻴﻘﺎً ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻜﺎت ﻧﻈﺮ ﺑﻮد. در آن ﺟﻤﻊ، ﺟﻨﺎب آﻗﺎي اﺣﻤﺪي و دﻳﮕﺮ ﺑﺮادران ﻫﻢ ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺘﻨﺪ.»

معطوف به مساله

توجه به ظرفیت مسائل پیش‌رو

در مواجهه با بسیاری از سنت‌ها و آداب قومی باید جانب رعایت را لحاظ داشت تا با ‌کمترین هزینه به مطلوب دست‌ یافت:« اﺳﻼم ﺑﺎ سنّت‌هایی ﻛﻪ از ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم باقی‌مانده اﺳﺖ، دو ﺟﻮر رﻓﺘﺎر می‌کند؛ ﺑﻌﻀﻰ سنّت‌های ﻏﻠﻂ را به‌کلی از ﺑﻴﻦ می‌برد و آن ﺳﻨّﺖ را به‌کلی ﻧﺎﺑﻮد می‌کند ﭼﻮن ﺳﻨّﺖ ﻏﻠﻄﻰ اﺳﺖ مثل‌این‌که عرب‌ها ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم، دﺧﺘﺮان ﺧﻮدﺷﺎن را ﻧﮕﻪ نمی‌داشتند ﻳﺎ ﺑﻴش‌تر ملت‌های ﻏﻴﺮﻣﺴﻠﻤﺎن ﺟﻨﺲ زن را ﺗﺤﻘﻴﺮ و اﻫﺎﻧﺖ می‌کردند! اﺳﻼم اﻳﻦ ﺳﻨّﺖ را به‌کلی از ﺑﻴﻦ ﺑﺮد؛ ﭼﻮن بکلی ﻏﻠﻂ ﺑﻮد. اﻣﺎ اﺳﻼم ﺑﻌﻀﻰ از سنّت‌ها را از ﺑﻴﻦ ﻧﺒﺮده اﺳﺖ؛ ﻛﺎﻟﺒﺪ ﺳﻨّﺖ را نگه‌داشته و محتوا و روح آن عوض ﻛﺮده اﺳﺖ؛ ﻣﺜﻞ ﺑﺴﻴﺎري از اﻋﻤﺎل و ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺞ.»

توجه به تمامی ساحات زندگی

«ﻓﺮﺻﺖ ﻳﺎدﺑﻮد وﻻدت فاطمه‌ی زﻫﺮا سلام الله ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻐﺘﻨﻤﻰ ﺑﺮاي زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ ﺗﺎ ﻫﻮﻳﺖ زن ﻣﺴﻠﻤﺎن و ارزش واﻻي زﻧﺎن در ﻧﻈﺮ اﺳﻼم و در ﭘﺮﺗﻮ ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﻰ موردتوجه و ﻣﺪاﻗّﻪ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد. اﺳﻼم در مقابل جاهلیتی ﻛﻪ ﺑﻪ زن ﻇﻠﻢ می‌کرد، اﻳﺴﺘﺎدﮔﻰ ﻛﺮد؛ ﻫﻢ در ﻣﻴﺪان ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ و ﻓﻜﺮ و ارزش‌های اﻧﺴﺎﻧﻰ، ﻫﻢ در ﻣﻴﺪان ﺣﻀﻮر ﺳﻴﺎﺳﻰ، ﻫﻢ از ﻫﻤﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ در ﻋﺮﺻﻪي ﺧﺎﻧﻮاده. زن و ﻣﺮد ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ اﺟﺘﻤﺎع ﻛﻮﭼﻜﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم خانواده ‌دارند ﻛﻪ اﮔﺮ در جامعه‌ای ارزش‌گذاری درﺳﺖ ﺻﻮرت ﻧﮕﻴﺮد، اولین نقشه‌ای ﻛﻪ ﺑﻪ زن ﺳﺘﻢ می‌شود، داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ؛ در ﻫﺮ ﺳﻪ ﻋﺮﺻﻪ اﺳﻼم ارزش‌گذاری ﻛﺮده اﺳﺖ.»

توجه به خلاء‌ها

«ﻧﮕﺎه اﺳﻼم ﺑﻪ زن - ﺑﻪ ﺣﻴﺚ ﺟﻨﺲ - ﻳﻚ ﻧﮕﺎه فوق‌العاده ﻣﺘﻌﺎﻟﻰ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺧﻴﻠﻰ از اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻮان، ﻧﺎﺷﻰ اﺳﺖ از ﻣﺸﻜﻼت ﺣﻴﺎت ﺟﻤﻌﻰ ﺧﺎﻧﻮاده، ﺑﻪ ﺣﻴﺜﻰ ﻛﻪ زن در آن ﻣﺤﻮر اﺳﺖ. ﻣﺎ ﺧﻸﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ و ﻋﺎدﺗﻰ و ﺳﻨّﺘﻰِ ﻋﺠﻴﺐ و ﻓﺮاواﻧﻰ دارﻳﻢ. ﮔﺎﻫﻰ اوﻗﺎت خانم‌هایی ﺑﺎ ﻣﺎ ﺗﻤﺎس می‌گیرند - ﻳﺎ از ﻣﺠﻠﺲ، ﻳﺎ از ﺣﻮزه، ﻳﺎ از ﻣﺮاﺟﻌﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﺮدﻣﻰ، ﻳﺎ از ﻣﺮاﻛﺰ دﻳﮕﺮ - و ﻣﺸﻜﻼﺗﺸﺎن را می‌گوﻳﻨﺪ؛ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻣﺮﺑﻮط می‌شود ﺑﻪ ﻣﺸﻜﻼت داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻮاده.»

گذر از تعابیر و ورود به عرصه‌ی عمل

«ﻧﻈﺮ اﺳﻼم در ﺑﺎب ﺧﺎﻧﻮاده و ﺟﺎﻳﮕﺎه زن در ﺧﺎﻧﻮاده، ﻧﻈﺮ ﺧﻴﻠﻰ روﺷﻨﻰ اﺳﺖ. «المراة سیدة بیتها» ؛ ﺑﺰرگ ﺧﺎﻧﻪ، زن ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ؛ اﻳﻦ از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﻛﺮم اﺳﺖ. ﺟﺎﻳﮕﺎه زن در ﺧﺎﻧﻮاده، ﻫﻤﺎﻧﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﮔﻔﺘﺎرﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺋﻤﻪعلیهم‌السلام آﻣﺪه:« المراة ریحانة و لیست بقهرمانة» در ﺗﻌﺒﻴﺮات ﻋﺮﺑﻰ، ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻳﻌﻨﻰ ﻛﺎرﮔﺰار، ﭘﺎدو، ﻳﻚ ﺧﺪمت‌گزار ﻣﺤﺘﺮم. می‌فرماید: در داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪ، زن ﻗﻬﺮﻣﺎنة ﻧﻴﺴﺖ؛ رﻳﺤﺎنة اﺳﺖ، ﮔﻞِ ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ. ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺮدان می‌فرماید: ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﻤﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ رﻓﺘﺎرﻫﺎ را ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن دارﻧﺪ. این‌ها ﻧﻈﺮات اﺳﻼم اﺳﺖ و از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ اﻟﻰ ﻣﺎﺷﺎءﷲ وﺟﻮد دارد. وﻟﻰ درعین‌حال ﺗﺤﻘّﻖ خواسته‌ی اﺳﻼم در ﺧﺎﻧﻮاده، ﻳﻚ اﻣﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎت ﺗﻤﺎم نمی‌شود، حل نمی‌شود؛ اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ پشتوانه‌ی ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ، پشتوانه‌ی اﺟﺮاﻳﻰ و ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﻳﻰ دارد؛ و اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺠﺎم ﺑﮕﻴﺮد. اﻳﻦ ﻛﺎر در ﻃﻮل سال‌های متمادی ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. خانواده‌هایی ﻛﻪ ﻣﺘﺪﻳﻦ ﺑﻮدﻧﺪ، ﻣﺮداﻧﻰ ﻛﻪ از اﺧﻼقِ ﺧﻮب ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ و پایبندی‌های ﺷﺮﻋﻰ داﺷﺘﻨﺪ، ملاحظاتی ﻛﺮدﻧﺪ؛ اما در ﻣﻮاردي ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻧﺒﻮده، اﻳﻦ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻧﺸﺪه؛ به زن در داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻮاده ﻇﻠﻢ ﺷﺪه.»

رعایت اخلاق اسلامی در خانواده

همان‌گونه که دشمن بداخلاقی متدینین را بیش از دیگر اقشار برجسته می‌سازند و آن را به‌پای شریعت می‌گذارند، ما نیازمند تاکید بر اخلاق اسلامی در رعایت حقوق زن در خانواده هستیم و باید ریشه‌یابی این معضل در خانواده‌های مذهبی را به جد پیگیری نماییم:«تصویر کیفیت برخورد زن و مرد در اخلاق اسلامی و قانون اسلامی هم، به نظر ما بایستی بیشتر رویش کار شود. بعضی متدین هم هستند، اما چون با مفاهیم اسلامی درست آشنا نیستند و اخلاقیات مرتبط با روابط زن و مرد را در اسلام درست نمی‌دانند، تدینشان موجب نمی‌شود که از غلظت‌شان کم شود، از تحکم و زورگویی¬شان بکاهد؛ نه هم متدین‌اند، هم آن تحکم‌ها و زورگویی‌ها را دارند؛ این هم باید اصلاح شود. اخلاق اسلامی در روابط زن و مرد- به‌خصوص در داخل خانواده– باید مورد توجه قرار بگیرد.»

ایجاد و اصلاح ظرفیت‌ها

همیشه سنت‌ها عامل ضعف‌ها و ستم‌ها نمی‌باشند بلکه راه‌حل منطقی و عقلانی در بسیاری مسائل توجه به همین آداب و سنن امکان پذیر است. به‌گونه‌ای که شاید لازم باشد در بستر قومیت‌ها آدابی ابداع نمود:« ﻣﺎ زﻧﺎﻧﻰ دارﻳﻢ ﻛﻪ ضعیف‌اند و محروم‌اند، زﻧﺎﻧﻰ دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺳﺘﻢزده مظلوم‌اند؛ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻠﻮي اﻳﻦ مظلومیت‌ها را ﮔﺮﻓﺖ. ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻬﻤﻰ ﻻزم اﺳﺖ ﻛه ﺑﺎﻳﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ُﺧﻠﻘﻴﺎت ﻻزﻣﻰ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻰ دﻧﺒﺎل کرد که ﺗﺤﻘّﻖ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ، آداب و ﺳﻨﻨﻰ ﻻزم اﺳﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ زن در سطوح ﻣﺨﺘﻠﻒ- ﻣﻦ اﻳن‌جا ﻳﺎدداﺷﺖ کرده‌ام - ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻰ، ﺟﻨﺴﻰ، ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ، ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ و ﻓﻜﺮي دﭼﺎر ستم زدگی ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ ﻳﻌﻨﻰ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻛﺎﻣﻼً ﺷﺨﺼﻰ و ﺧﺼﻮﺻﻰ- ﻳﻌﻨﻰ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﻨﺴﻰ- اﺣﺘﻤﺎل و اﻣﻜﺎن ستم زدگی زن ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ زن وﺟﻮد دارد، ﺗﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ عمومی‌تر ﻣﺜﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻰ، مسائل خانوادگی؛ ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ ﻣﻦ اﻳن‌جا ﻳﺎدداﺷﺖ کرده‌ام: اﺣﺘﺮام در ﭼﺸﻢ ﺷﻮﻫﺮ، در ﭼﺸﻢ ﻓﺮزﻧﺪ، در ﭼﺸﻢ ﭘﺪر، در چشم برادر.»

بهره‌مندی از ظرفیت‌های فقهی

ما برای مسائل جدید یا آسیب‌های جدید از مسائل قدیمی، نیازمند تبیین موضوع برای جامعه‌ی فقها هستیم. موضوعی که می‌تواند منجر به بازنگری احکام یا صدور فتوای جدیدی گردد: «ﻣﻦ ﻳﻜﻰ از ﻛﺎرﻫﺎي اﺻﻠﻰ خانم‌ها را ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻧﺎن می‌داﻧﻢ؛ آن‌هم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ گرفتاری‌های اﺳﺎﺳﻰ جامعه‌ی ﻣﺎ درزمینه‌ی ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻧﺎن- ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺧﻴﻠﻰ ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ- ﻳﻜﻰ ﻫﻢ مسئله‌ی ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﺖ؛ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ عسر و ﺣﺮج و اﻣﺜﺎل این‌ها؛ ﻳﻌﻨﻰ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن گره‌ها و ﻣﺸﻜﻼﺗﻰ ﻛﻪ به‌طور روزﻣﺮه در زﻧﺪﮔﻰ زن وﺟﻮد دارد. ﻣﺮدي ﻛﻪ زﻧﺶ را می‌اندازد و می‌رود، اﻳﻨﺠﺎ ﻋﺴﺮ و ﺣﺮج ﺑﻪ آن ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﭼﻮن ﻋﺴﺮ و ﺣﺮﺟﻰ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ می‌گوﻳﻴﺪ، ﻧﺎﺷﻰ از ازدواج اﺳﺖ. آن ﭼﻴﺰي ﻛﻪ می‌تواند ﺷﺮﻋﺎً ازدواج را به هم ﺑﺰﻧﺪ، ﻋﺴﺮ و ﺣﺮﺟﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺎﺷﻰ از ازدواج ﺑﺎﺷﺪ؛ اﻳﻦ ﻧﺎﺷﻰ از رﻫﺎ ﻛﺮدن اﺳﺖ؛ ﻫﻤﺎن اﻳﻼء ﻛﻪ در ﻗﺮآن ﭼﻨﺪ آﻳﻪ درباره‌ی آن وﺟﻮد دارد. ﭼﻨﺪ روز پیش‌ازاین در ﻳﻚ ﺑﺤﺚ ﻓﻘﻬﻰ، اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻣﻄﺮح ﻛﺮدم ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻰ از ﻗﺪﻣﺎ ﻓﺘﻮا داده‌اند ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﺮد ﭼﻬﺎر ﻣﺎه زﻧﺪﮔﻰ را رﻫﺎ ﻛﻨﺪ؛ ﻧﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﺪ زن را ﻃﻼق ﺑﺪﻫﺪ، ﻧﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻛﻠﻤﻪ ﺑﺎ او زﻧﺎﺷﻮﻳﻰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺮع او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ می‌رساند؛ ﻳﻌﻨﻰ ﻳﻚ ﻣﺠﺎزات ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻨﮕﻴﻨﻰ ﺑﺮاي ﻛﺎري ﻛﻪ ﺧﻴﻠﻰ ﻫﻢ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ نمی‌آید؛ اما بعضی‌ها ده ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ زن وزندگی‌شان را رﻫﺎ کرده‌اند؛ ﮔﻮﻳﻰ ﻫﻴﭻ اتفاقی ﻧﻴﻔﺘﺎده اﺳﺖ! ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ گره‌های رﻳﺰي ﻛﻪ به‌وسیله‌ی ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﻼم ﺑﺎز می‌شود، این‌ها را باید دﻧﺒﺎل ﻛﺮد؛ اﻳﻦ همان‌جایی اﺳﺖ ﻛﻪ حوزه‌های ﻋﻠﻤﻴﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﮕﺎﻫﻰ ﻧﻮ نگرشی کاملاً ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ.»

التزام به عوامل توازن

ﺑﻴﻨﺎت و مسلمات اﺳﻼم عدم تسلط و سلطه‌ی فردی بر فرد دیگر است. حل تعارضات مفهومی در موضوع ظلم به زن یاری به مظلومیت اسلام است. آنچه از آن غافلیم، تبیین مسائل ذیل عناوین حاکم است نه تبصره و توجیه آن:« ﻫﺪف اﺳﻼم در دﻓﺎع از ﺣﻘﻮق زﻧﺎن- همان‌طور ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ- اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ زن ﺗﺤﺖ ﺳﺘﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻣﺮد، ﺧﻮد را ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ زن ﻧﺪاﻧﺪ. در ﺧﺎﻧﻮاده، ﺣﺪود و ﺣﻘﻮﻗﻰ ﻫﺴﺖ. ﻣﺮد ﺣﻘﻮﻗﻰ دارد، زن ﻫﻢ ﺣﻘﻮﻗﻰ دارد و اﻳﻦ ﺣﻘﻮق به‌شدت ﻋﺎدﻻﻧﻪ و ﻣﺘﻮازن ﺗﺮﺗﻴﺐ داده‌شده اﺳﺖ. آنچه ﺑﻪ ﻧﺎم اﺳﻼم اﺳﺖ و ﻏﻠﻂ اﺳﺖ، آن‌ها را نمی‌گوییم و از آن‌ها دﻓﺎع نمی‌کنیم. آنچه متعلق ﺑﻪ اﺳﻼم اﺳﺖ، ﺑﻴﻨﺎت اﺳﻼم و مسلمات اﺳﻼم اﺳﺖ. این‌ها ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ میان حقوق زن و ﻣﺮد در داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﻮازن ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ.»

توجه به تخصیص‌ها

یکی از برجسته‌ترین اصول اسلام عدم تسلط است که باید احکامی که به اعطای قدرت می‌انجام مورد باز‌خوانی قرار گیرد. هر‌چند راه برای اصول همیشه باز است:«ﭼﻮن ﺑﻌﻀﻰ از ﻣﺮدان، ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻧﺎن زورﮔﻮﻳﻰ و ﻇﻠﻢ و ﺗﻌﺪّي می‌کردند، اﺳﻼم در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﻇﻠﻢ و ﺗﻌﺪّي اﻳﺴﺘﺎده اﺳﺖ. وقتی‌که ﻋﺎﺋﻠﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ می‌شود، در داﺧﻞ ﻋﺎﺋﻠﻪ، ازنظر اﺳﻼم، زن و ﺷﻮﻫﺮ دو ﺷﺮﻳﻚ زﻧﺪﮔﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ بامحبت رﻓﺘﺎر ﻛﻨﻨﺪ. ﻣﺮد ﺣﻖ ﻧﺪارد ﺑﻪ زن زور ﺑﮕﻮﻳﺪ؛ زن ﻫﻢ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﺑﻪ ﻣﺮد زور ﺑﮕﻮﻳﺪ. اﺣﻜﺎم و ﻣﻘﺮرات اﺳﻼﻣﻰ، در ﻣﻮرد ارﺗﺒﺎﻃﺎت زن و ﻣﺮد در داﺧﻞ ﻋﺎﺋﻠﻪ و ﺧﺎﻧﻮاده، ﺑﺴﻴﺎر دﻗﻴﻖ و ﻇﺮﻳﻒ اﺳﺖ. ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل، ﺑﺎ توجه ﺑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ زن و ﻣﺮد، ﺑﺎ توجه ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ جامعه‌ی اﺳﻼﻣﻰ، ﺑﺎ توجه ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ زن و ﻣﺮد، اﻳﻦ اﺣﻜﺎم را ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮده اﺳﺖ. ﻣﺮد ﻓﻘﻂ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد- ﻛﻪ ﻣﻦ ﻳﻚ ﻣﻮرد را ﺗﺼﺮﻳﺢ می‌کنم و ﻳﻜﻰ، دو ﻣﻮرد دﻳﮕﺮ را ﺗﺼﺮﻳﺢ نمی‌کنم- ﺣﻖ دارد ﺑﻪ زن دﺳﺘﻮر ﺑﺪﻫﺪ و زن موظف اﺳﺖ ﻛﻪ دﺳﺘﻮر را ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ. آن ﻣﻮردي ﻛﻪ ﺗﺼﺮﻳﺢ می‌کنم، اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮد می‌تواند از ﺧﺮوج زن از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪون اﺟﺎزه‌ي ﺧﻮد ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﺪ؛ به‌شرط این‌که در ﻫﻨﮕﺎم ﻋﻘﺪ ازدواج، ﺷﺮﻃﻰ در اﻳﻦ ﻣﻮرد اﻧﺠﺎم ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. اﮔﺮ ﺷﺮﻃﻰ در ﺑﻴﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﻣﺮد می‌تواند ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺸﻮد. اﻳﻦ، ﻳﻜﻰ از آن رازﻫﺎي دﻗﻴﻖ اﺣﻜﺎم اﻟﻬﻰ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺣﻖ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ داده‌شده و ﺣﺘّﻰ ﺑﻪ ﭘﺪر ﻫﻢ داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ. ﭘﺪر نمی‌تواند دﺧﺘﺮ ﺧﻮد را موظف ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻴﺮون ﺑﺮود، از او اﺟﺎزه ﺑﮕﻴﺮد. ﻧﻪ، ﭘﺪر ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻘّﻰ ﻧﺪارد، ﻳﺎ ﺑﺮادر ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻘﻰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮاﻫﺮ ﻧﺪارد؛ اما ﺷﻮﻫﺮ اﻳﻦ ﺣﻖ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زن دارد. اﻟﺒﺘّﻪ در ﻫﻨﮕﺎم صیغه‌ی ﻋﻘﺪ، زﻧﺎن می‌توانند ﺷﺮوﻃﻰ را به‌عنوان ﺷﺮط ﻋﻘﺪ ازدواج ذﻛﺮ ﺑﻜﻨﻨﺪ. اﻳﻦ ﺷﺮوط را ﻫﻢ زن و ﻫﻢ ﻣﺮد موظف‌اند ﻛﻪ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﺷﺮط ﻛﺮدﻧﺪ، آن ﺑﺤﺚ دﻳﮕﺮي اﺳﺖ؛ اما در درجه‌ی اول، این‌طور اﺳﺖ. ﻳﻜﻰ، دو ﻣﻮرد دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ زن موظف اﺳﺖ در آن ﻣﻮارد، از ﻣﺮد اﻃﺎﻋﺖ ﻛﻨﺪ. این‌ها ﻫﻤﻪ به خاطر ﻃﺒﻴﻌﺖ زن و ﻣﺮد اﺳﺖ.»

معطوف به حکومت

برخورد با ظالم

از دیدگاه شریعت اسلام نهادی ارزش‌مند‌تر از خانواده در اجتماع وجود ندارد اما همین نهاد مقدس خط مقدم دفاع از مظلوم است و نباید از آن غافل شد. قانون مهم‌ترین ابزار در این راه است چراکه حاکم بر آداب و سنت‌ها عمل خواهد کرد: «ﻧظﺮ اﺳﻼم در ﻣﻮرد زﻧﺎن واﺿﺢ و روﺷﻦ اﺳﺖ و ﺑﺮاي دﻓﺎع از زن ﺑﺎﻳﺪ از ورود ﺑﻪ بخش‌های اﻧﺤﺮاﻓﻰ اﺟﺘﻨﺎب ﺷﻮد. دﻓﺎع اﺧﻼﻗﻰ و ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ از زن و بخصوص در داﺧﻞ خانواده‌ها از طریق اﺻﻼح و اﻳﺠﺎد ﻗﻮاﻧﻴﻦ، ﻻزم و ضروری است و باید کسانی که زن را در خانه مستخدم و بدون بهره از خودسازی معنوی تلقی می‌کنند، باقوت و شدت و درعین‌حال کاملاً منطقی و عقلانی برخورد شود.»

شدت برخورد با متعدی

ترس از برهم خوردن نظامی که سالیان سال حاکم بر جامعه‌ای بوده دشوار‌ترین مانع بر سر راه اسلام است. برخورد شدید و سخت با متعدیان، در هر جایگاهی، عزم راسخ و موضع حق را نمایان می‌سازد که ظاهرا برای ان باید جنگید و این یکی از پتانسیل‌های عظیم در ساماندهی وضع بی‌سامان موجود است:«ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﻫﻢ ازلحاظ ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ، ﻫﻢ ازلحاظ اﺧﻼﻗﻰ، ﺑﺎﻳﺪ باکسانی ﻛﻪ ﺗﻌﺪّي ﺑﻪ زن را ﺣﻖّ ﺧﻮدﺷﺎن می‌دانند، ﺑﺮﺧﻮرد ﺳﺨﺖ ﺑﻜﻨﺪ؛ ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ مجازات ﺳﺨﺘﻰ را پیش‌بینی ﺑﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎز همین‌جا ﻣﻦ ﻋﺮض ﺑﻜﻨﻢ، در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﻰ علی‌رﻏﻢ این‌همه ﺷﻌﺎري ﻛﻪ می‌دهند، ﻫﻨﻮز نتوانسته‌اند اﻳﻦ را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺑﻜﻨﻨﺪ. ﻳﻌﻨﻰ در داﺧﻞ خانواده‌ها زﻧﺎﻧﻰ ﻛﻪ از دﺳﺖ ﺷﻮﻫﺮاﻧﺸﺎن ﻛﺘﻚ می‌خورند، دﺧﺘﺮاﻧﻰ ﻛﻪ از دﺳﺖ ﭘﺪراﻧﺸﺎن ﻣﺠﺮوح می‌شوند و ﻛﺘﻚ می‌خورند، فراوان‌اند. آﻣﺎرﻫﺎي تکان‌دهنده و وحشت‌آوری ﻫﻢ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ وﺟﻮد دارد؛ ﻣﻨﺘﻬﺎ در آنجا یک‌چیز دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ و آن ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲ اﺳﺖ؛ راﺣﺖ ﺧﻮن می‌ریزند، راﺣﺖ می‌کشند. ﻛﺸﺘﻦ، آن ﻗﺒﺤﻰ را ﻛﻪ در ﻣﺤﻴﻂ اﺳﻼﻣﻰ دارد، در آن محیط‌هایی ﻛﻪ از ﻣﻌﺎرف اﻟﻬﻰ ﺑﻮﻳﻰ نبرده‌اند، متأسفانه ندارد. ﻛﺸﺘﻦ زﻧﺎن، ﻳﻜﻰ از بلیه‌های ﺑﺴﻴﺎر زﺷﺖ و نفرت‌انگیزی اﺳﺖ که در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﻰـ ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺑﻌﻀﻰ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻣﺜﻞ اﻣﺮﻳﻜﺎـ راﻳﺞ اﺳﺖ. این‌ها ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﻪ آن ﺷﺪّت ﻧﻴﺴﺖ و ﺟﺰ ﻣﻮارد اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻰ، ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻰ ﭘﻴﺪا نمی‌شود؛ اما به‌هرحال ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺳﺘﻤﻰ، ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻌﺪّي ﺟﺴﻤﺎﻧﻰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زن، ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺘﻰ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺸﻮد، ﺗﺎ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ جامعه‌ی اﺳﻼﻣﻰ ﻣﺎ ﺑﻪ آن ﺳﻄﺤﻰ ﻛﻪ اﺳﻼم ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ، ﺑﺮﺳﺪ. »

معطوف به مرد

اصلاح دید مردان نسبت به‌جایگاه زن در خانواده

«در ﻣﻮرد زن، ﺣﻖّ زن ﺑﺮ ﮔﺮدن ﻣﺮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮد ﺑﻪ او ﻇﻠﻢ ﻧﻜﻨﺪ، ﻓﺸﺎر ﺑﺮ زﻧﺪﮔﻰ او وارد ﻧﻴﺎورد، ﺑﺪاﺧﻼﻗﻰ ﺑﺎ او ﻧﻜﻨﺪ، اﺣﺘﺮام او را ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ، ﺣﻴﺜﻴﺖ و ﺷﺄن ﻳﻚ اﻧﺴﺎن به‌عنوان اﻧﺴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن را در او ﻛﺎﻣﻼً حفظ کند. ﺧﻴﺎل ﻧﻜﻨﺪ ﻣﺮد ﻛﻪ زن ﻣﻄﻴﻊ اوﺳﺖ ﻫﺮ ﭼﻰ ﻛﻪ او ﮔﻔﺖ ﺑﺎﻳﺪ زن از او اﻃﺎﻋﺖ ﺑﻜﻨﺪ. ﺧﻮدﻛﺎﻣﮕﻰ و ﺧﻮدرأﻳﻰ در داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ زن و او دو ﻧﻔﺮ شریک‌اند ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻰ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ اداره ﻛﻨﻨﺪ و ﭼﺮخ زﻧﺪﮔﻰ را باهم ﺑﭽﺮﺧﺎﻧﻨﺪ.»

نصیحت کردن مرد

این ‌راه‌کار با وجود راه‌گشا بودن، اما ساختاری صحیح نداشته و برای به‌ثمر رسیدنش نیازمند ساز و کار صحیح می‌باشد: «امروز ﺷﻤﺎ خانم‌ها می‌توانید در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻧﻘﺶ اﻳﻔﺎ ﻛﻨﻴﺪ؛ ﻫﻢ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻨﻴﺪ، ﻫﻢ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ، ﻫﻢ ﺗﺮوﻳﺞ ﻛﻨﻴﺪ، ﻫﻢ عملاً نشان ﺑﺪﻫﻴﺪ. اﻟﺒﺘّﻪ اﻳﻦ را ﻣﻦ ﺑﺎرﻫﺎ گفته‌ام، الآن ﻫﻢ می‌گوﻳﻢ؛ در ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺎ ﻫﻢ - ﻳﻌﻨﻰ ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﻼﻣﻰ و جامعه‌ی اﻳﺮاﻧﻰِ ﺧﻮد ﻣﺎ- ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﺜﻞ ﺟﻮاﻣﻊ ﻏﺮﺑﻰ ﻳﻚ بی‌عدالتی در ارتباطات خانوادگی زن و ﻣﺮد وﺟﻮد داﺷﺘﻪ؛ ﻋﻤﺪه ﻫﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ؛ اﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻠﻮﻳﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد. ﻳﻚ ﻣﻘﺪاري ﺑﺎ ﻧﺼﻴﺤﺖ امکان‌پذیر اﺳﺖ؛ ﻳﻚ مقداری‌اش ﻫﻢ ﺑﺎ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ، ﺑﺎ ضرب‌وزور ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺎﻳﺪ جلواش ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد. زﻧﺎن، ﻣﻈﻠﻮم واﻗﻊ می‌شوند.»

پایبندی به اخلاقیات

ﭼﻮن زن در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻈﻠﻮم اﺳﺖ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ، ﻣﮕﺮ در بخش‌هایی از زﻣﺎن و قطعه‌هایی از ﻋﺎﻟﻢ. اﻣﺮوز ﻫﻢ می‌بینیم ﻫﻤﺎن مسئله ﻫﺴﺖ؛ در داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻮاده، در ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر، در ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺧﻼﺻﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﺲ ﻣﺮد ﻣﻮرد ﺳﺘﻢ ﻃﺒﻴﻌﻰ اﺳﺖ. ﻣﻨﻈﻮرم از ﺳﺘﻢ ﻃﺒﻴﻌﻰ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ؛ اﮔﺮ ﺟﺎﻳﻰ این ستم ﻣﺸﺎﻫﺪه نمی‌شود، به خاطر اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وﺿﻌﻴﺘﻰ به‌طور خاص وﺟﻮد دارد، ﻳﺎ ﻣﺮد پای‌بند ﺑﻪ اﺧﻼﻗﻴﺎت اﺳﺖ ﻳﺎ زن ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﻰ ﺧﺎصی دارد ﻳﺎ ﺷﺮاﻳﻂ و محیط، ﺟﻮري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ می‌شود ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ اﺳﺖ. ﺳﺘﻢ ﺗﺎرﻳﺨﻰ و ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺑﺮ زن ﻛﻪ ﺷﺮق و غرب نمی‌شناسد و ﻓﻘﻴﺮ و ﻏﻨﻰ نمی‌شناسد و اﻣﺮوز و دﻳﺮوز نمی‌شناسد، هم‌چنان در بحبوحه‌ی ﺣﻮادث ﭼﺸم‌گیري ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ زن در دﻧﻴﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه، وﺟﻮد دارد. »

معطوف به زن

آموزش

«ﭼﻮن زن به‌طور ﻣﺘﻮﺳﻂ، ازلحاظ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺟﺴﻤﺎﻧﻰ، ﺑﻪ ﻗﻮت ﻣﺮد ﻧﻴﺴﺖ، ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ زورﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺸﻮد، ﺑﺎﻳﺪ بامعرفت و ﺳﻮاد از یک‌سو و ﻗﺎﻧﻮن از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ، ﺟﺒﺮان ﻛﺮد؛ ﻳﻌﻨﻰ اﺑﺰارﻫﺎي اﻗﺘﺪاررا ﺑﺎﻳﺪ در اﺧﺘﻴﺎر زن ﮔﺬاﺷﺖ. اﻳﻦ اﺑﺰارﻫﺎ از ﻃﺮﻓﻰ ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﺳﻮاد و این‌هاست ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ می‌شود از اﻳنکه زن ﻣﻮرد ﺳﺘﻢ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد؛ از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺖ. اﮔﺮ اﻳﻦ دو ﻣﻮرد ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﻮد، ﺧﻮب اﺳﺖ. زن‌ها را وادار ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ درس ﺧﻮاﻧﺪن، دﺧﺘﺮﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻼت ﻋﺎﻟﻴﻪ وادار ﻛﻨﻴﺪ. وسیله‌ی ورود دﺧﺘﺮﻫﺎ در ﻣﺮاﻛﺰ ﻋﺎﻟﻰ را از ﻃﺮق ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ ﻓﺮاﻫﻢ و ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻛﻨﻴﺪ. اﮔﺮ این‌ها ﺷﺪ، ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ همه‌چیز انجام‌گرفته اﺳﺖ.»

رشد سطح آگاهی و حکمت

«ﺑﺮاي حل مسئله‌ی زن و ﻣﺮد ﺑﺎﻳﺪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻻزم ﺗﺪوﻳﻦ و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﻮد، ﺳﻄﺢ ﺧﺮدﻣﻨﺪي و اندیشه‌ی زﻧﺎن از ﻃﺮﻳﻖ فعالیت‌های ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻓﻜﺮي، اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ، اﻗﺘﺼﺎدي، ادﺑﻰ و ﻫﻨﺮي اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ و ﺳﻄﺢ ﻓﻜﺮي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻴﺰ، به‌طور ﻋﺎم رﺷﺪ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ؛ زﻳﺮا در جامعه‌ای ﻛﻪ ﻫﻤﻪ از ﻫﻮش و اﻧﺪﻳشه و ﺣﻜﻤﺖ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ، هیچ‌کس ﻣﻮرد ﺗﻌﺮض دﻳﮕﺮي ﻗﺮار نخواهد گرفت.» کسب آگاهی به تنهایی کافی نیست. عزم و اراده‌ی جامعه‌ی زنان ملاک تعیین‌کننده در این جبهه است:«مهمترین ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺎﻧﻮان، ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﺸﻜﻞ درون ﺧﺎﻧﻮاده و ﻋﺎﺋﻠﻪ اﺳﺖ؛ آﻧﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در ﻣﻮاردي ﺣﺮﻣﺖ ﺑﺎﻧﻮي ﻣﺴﻠﻤﺎن، ﺷﺄن و حق ﺑﺎﻧﻮي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ می‌شود! ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻮاﻃﻒ ﺟﻮﺷﺎن زﻧﺎﻧﻪ ﺑﺎﻧﻮي ﻣﺴﻠﻤﺎن، آنچه ﺣﻖّ و ﺷﺄن اوﺳﺖ، از او درﻳﻎ می‌شود! اﻳﻦ را ﺑﺎﻳﺪ اﺻﻼح ﻛﺮد؛ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ رﺳﻴﺪﮔﻰ ﻛﺮد. ﻣﻦ ﺑﺎرﻫﺎ گفته‌ام ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻰ از اﻳﻦ ﻛﺎر، ﺑﺮ عهده‌ی قانون‌گذاران اﺳﺖ. ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮي ﺑﻪ عهده‌ی ﺧﻮد زﻧﺎن اﺳﺖ. اولاً ﺑﺎ ﺗﺤﺼﻴﻼت، ﺑﺎ ﻛﺴﺐ ﻣﻌﺎرف دﻳﻦ و ﻋﻠﻢ ﻓﻘﻂ ﻫﻢ ﺗﺤﺼﻴﻼت رﺳﻤﻰ ﻣﻄﺮح ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎ ﻛﺘﺎب و ﺑﺎ ﻣﻌﺎرف آﺷﻨﺎ ﺑﻮدن و ﺑﺎ ﻛﺘﺎب اﻧﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻣﻜﺎن دارد و ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه‌اي ﻫﻢ براثر آﮔﺎﻫﻰ از آن ﺣﻘﻮﻗﻰ ﻛﻪ اﺳﻼم ﺑﺮاي زن ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﺑﺮاي زن در ﺧﺎﻧﻮاده ﻗﺮار داده اﺳﺖ. اﮔﺮ از اﻳﻦ راﻫﻰ ﻛﻪ اﻧﮕﺸﺖ اشاره‌ی اﺳﻼم ﺑﻪ آن اﺷﺎره می‌کند، اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺸﻮد و آن راه ﭘﻴﻤﻮده ﺑﺸﻮد، ﻳﻘﻴﻨﺎً آن ﺳﺘﻤﻰ ﻛﻪ در ﻃﻮل تاریخ در ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ازجمله ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮ زن می‌رفته اﺳﺖ، ﺧﺒﺮي ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ و از ﺑﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ.»

حل مسئله توسط خود زنان

«عمده‌ی ﻛﺎر را ﺧﻮد ﺑﺎﻧﻮان ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﻨﺪ. ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻴﺪ ﻛﻪ می‌توانید ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻴﺪ، اندیشه‌ورزی ﻛﻨﻴﺪ، ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ، ﻣﻌﻀﻼت را در ﻣﻘﺎم ﻧﻈﺮ و اﻧﺪﻳﺸﻪ حل ﻛﻨﻴﺪ و در ﻣﻘﺎم ﻋﻤﻞ راﻫﻜﺎر اﺟﺮاﻳﻰ اراﺋﻪ ﺑﺪﻫﻴﺪ. اﻳﻦ، ﻛﺎر را ﺑﺴﻴﺎر آﺳﺎن و ﻧﺰدﻳﻚ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد. اﻟﺒﺘّﻪ در اﻳﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﺑﺎﻧﻮان ﻣﺤﺘﺮم ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎﻳﻰ ﻫﻢ دادﻧﺪ؛ ﺑﻌﻀﻰ از این‌ها ﻛﺎﻣﻼً ﻋﻤﻠﻰ اﺳﺖ و دم دﺳﺖ اﺳﺖ و می‌شود اﺟﺮا ﻛﺮد، اﻗﺪام ﻛﺮد، ﺑﺮاي ﺑﻌﻀﻰ ﻫﻢ می‌توان زمینه‌سازی ﻛﺮد. به‌هرحال اﻣﻴﺪوارﻳﻢـ انﺷﺎءﷲـ جامعه‌ی زﻧﺎن ﻛﺸﻮرﻣﺎن ﺟﺰو موفق‌ترین ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺎﺷﻨﺪ و دﺧﺘﺮان ﺟﻮان ﻣﺎـ انﺷﺎءﷲ‌ـ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در اﻳﻦ زمینه‌ای ﻛﻪ ﺷﻤﺎ به وجود آوردﻳﺪ، گام‌های ﺑﻠﻨﺪﺗﺮي ﺑﺮدارﻧﺪ و روزبه‌روزـ انﺷﺎءﷲـ ﺑﻪ اﻫﺪاف عالیه‌ی اﺳﻼﻣﻰ نزدیک‌تر ﺷﻮﻳﻢ. انﺷﺎءﷲ اﻳﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﻫﻢ ﺑﺮﻛﺎت ﺧﻮدش را در اﻳﻦ ﻋﺮﺻﻪ ﺑﺎﻗﻰ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺬاﺷﺖ.»

استفاده از تخصص جامعه‌ی زنان

در حواله‌کردن موضوع ظلم به زن به جامعه‌ی زنان؛ آنچه حائز اهمیت است« درک صحیح مسائل» است نه جایگاه ها و تخصص‌ها: «ﻣﺴﺎﺋﻠﻰ ﻛﻪ حوزه‌های ﻋﻠﻤﻴﻪ در مورد خانم‌ها ﺑﺎﻳﺪ دﻧﺒﺎل ﻛﻨﻨﺪ، مسائل دیگری اﺳﺖ. ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از خانم‌های ﻣﺠﺘﻬﺪه - ﻛﻪ ﺧﻴﻠﻰ ﺧﻮب و فاضل هستند- ﺑﺎرﻫﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آﻣﺪه‌اﻧﺪ و ﻣﻦ ﻣﻜﺮر ﺑﻪ آن‌ها گفته‌ام ﻛﻪ در ﻓﺼﻮﻟﻰ از ﻓﻘﻪ، ﺷﻤﺎ می‌توانید ﻣﺮﺟﻊ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺑﺎﺷﻴﺪ؛ ﻣﻦ نمی‌توانم ﺑﺎﺷﻢ؛ ﭼﻮن ﻣﻮﺿﻮع را اﺻﻼً ﺗﺸﺨﻴﺺ نمی‌دهم و نمی‌توانم ﺑﻔﻬﻤﻢ؛ ﻣﻮﺿﻮع را ﺷﻤﺎ می‌فهمید؛ این‌یک واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ. ﺳﺮاغ اﻳﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﺑﺮوﻳﺪ و این‌ها را از حوزه‌های ﻋﻠﻤﻴﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ. ﻳﺎ ﻣﻌﻀﻼﺗﻰ ﻛﻪ ازلحاظ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ وﺟﻮد دارد. اﺧﻴﺮاً ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﺮاي ﻣﻦ آﻣﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ آن را ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ- ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن خانم‌های ﻣﺠﻠﺲ- ﻓﺮﺳﺘﺎدم ﺗﺎ ﺷﻤﺎ روي آن ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻴﺪ. دﺧﺘﺮي از اﻫﻮاز ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻛﻪ سی‌وچند ﺳﺎﻟﺶ اﺳﺖ؛ زﻣﺎن ﺟﻨﮓ، اواﺧﺮ دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮده ﻳﺎ درﺳﺶ را ﺗﻤﺎم ﻛﺮده ﺑﻮده؛ اما به خاطر ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ، ازدواج ‌نکرده اﺳﺖ. ﻣﺎ ﺑﺎ این‌گونه معضل‌ها ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﻨﻴﻢ؟ ﻣﮕﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ اﺳﺖ؟ همه‌ی این‌ها فرهنگ‌سازی می‌خواهد؛ و اﻳﻦ ﻛﺎر ﺷﻤﺎ و اﻣﺜﺎل ﺷﻤﺎﺳﺖ. اﻟﺒﺘّﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه‌ي ﻣﺠﻠﺲ، ﺑﻪ ﺣﻴﺚ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻰ نمی‌تواند فرهنگ‌سازی ﻛﻨﺪ؛ اما می‌تواند قانون‌گذاری و ﺗﻤﻬﻴﺪ مقدمات ﻛﻨﺪ؛ هرچند ﺑﻌﻀﻰ از ﺷﻤﺎ- ﻣﺜﻞ ﺧﺎﻧﻢ راﻛﻌﻰ ﻛﻪ ﺷﺎﻋﺮﻧﺪ- می‌توانید فرهنگ‌سازی ﻫﻢ ﺑﻜﻨﻴﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺻﻠﻰ ﺑﭙﺮدازﻳﺪ.»

کار بنیادی

توجه به «تاریخ» و «ریشه‌ها» می‌تواند قیاس‌ها را منصفانه و منشا اثر گرداند: «ﺷﻤﺎ زن‌ها ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮوﻳﺪ دﻧﺒﺎل این‌که ﻛﺎر جدی و اﺳﺎﺳﻰ ﺑﻜﻨﻴﺪ، اﺻﻼً ﺑﺮوﻳﺪ ریشه‌یابی ﺑﻜﻨﻴﺪ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ آن جامعه‌ای ﻛﻪ در آن ﺑﻪ زن ﻇﻠﻢ می‌شده ﻛﺠﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ در دﻧﻴﺎ. ﺷﺎﻳﺪ کم‌تر ﻛﺴﻰ ﺗﺼﻮر ﻛﻨﺪ ﻛﻪ زن در ﻛﺸﻮرﻫﺎي اﺳﻼﻣﻰ یک‌دهم ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺘﻰ را ﻛﻪ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﻳﻰ داﺷﺘﻪ ﺗﺎ مثلاً اواﺳﻂ ﻗﺮن نوزدهم می‌آید، ﺗﺎ اواﻳﻞ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻪ. توجه ﻛﺮدﻳﺪ؟ اﻳﻦ را ﻛمتر ﻛﺴﻰ می‌داند ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰي اﺳﺖ. ﻣﺎ وقتی‌که ﻧﮕﺎه می‌کنیم کتاب‌های ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ و زمینه‌های اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ و اوضاع‌واحوال اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺮن ﻧﻮزده و اواﻳﻞ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺖ را در اروﭘﺎ، در ﻓﺮاﻧﺴﻪ، در اﻧﮕﻠﻴﺲ،_در ﻓﻼن_ﻧﮕﺎه می‌کنیم می‌خوانیم آن‌وقت می‌فهمیم ﻛﻪ زن اﻳﺮاﻧﻰ در ﻫﻤﺎن روزﮔﺎر، ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻤﻰ ﺑﻮده ﺑﺮاي ﺧﻮدش و آن ﻇﻠﻤﻰ ﻛﻪ ﺑﺮ زن می‌رفته، آنجا می‌رفته و ﺷﻌﺎرﻫﺎي رﻓﻊ ﻇﻠﻢ از زن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺎل آﻧﺠﺎﺳﺖ. این‌جا ﻫﻢ ﻫﺴﺖ اﻟﺒﺘّﻪ، اما ﺧﻴﻠﻰ ﻛمتر ازآنجا. ﺣﺎﻻ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ یک‌دهم، نمی‌دانم اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﭼﻘﺪر دﻗﻴﻖ اﺳﺖ و ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ، به‌هرحال ﺧﻴﻠﻰ ﻛمتر ﺑﻮده این‌جا. اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﺎ آنچه در آنجاها وﺟﻮد داﺷﺘﻪ. ﺑﺮوﻳﺪ این‌ها را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﺪ، اﻃﺮاﻓﺶ یک‌خرده کارکنید، ﻛﺎر ﺑﻨﻴﺎدي‌ـ انﺷﺎءﷲـ ﺷﺮوع ﻛﻨﻴﺪ.» کار تخصصی و ریشه‌ای با توجه به بنیادی بودنش زمان زیادی را می‌طلبد: «اﮔﺮ ﻛﺴﻰ ﺑﺨﻮاﻫﺪ جامعه‌شناسی ﻛﺮده و ازلحاظ ﺗﺎرﻳﺨﻰ ﺑﺮرﺳﻰ ﻛﻨﺪ، ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎر مفصل و ﻃﻮﻻﻧﻰ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد ﺗﺎ درﺳﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺸﻮد. به‌هرحال ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﻰ در جامعه‌ی ﻣﺎ وﺟﻮد دارد. ﻣﻦ اﻋﺘﻘﺎدم اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ وﺿﻊ ﺑﺨﻮاﻫﺪ درﺳﺖ ﺷﻮد، اﺣﺘﻴﺎج به تعلیم و ﺗﺮﺑﻴﺖ دارد، اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻛﺎر ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ دارد و اﻳﻦ در بلندمدت ﻣﻴﺴﺮاﺳﺖ. ﻣﻨﺘﻬﺎ اﮔﺮ ﻛﺎر ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ اﻧﺠﺎم ﻧﮕﻴﺮد، هیچ‌وقت درﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻰ ﻛﻪ اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻨﻰ دارد ﻛﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻰ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻧﺸﻮد، ﺑﺎز آن اﺻﻼح ﺑﻪ ﻃﻮل ﺧﻮاﻫﺪ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ. وﺟﻮد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن زن در ﻣﺠﻠﺲ می‌تواند مؤثر ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻴﺰ ﻣﺠﻤﻌﻰ ﻣﺜﻞ آن ﺷﻮراي اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻰ اﻧﻘﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ.»

جستارهای وابسته

• طلاق در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای ‏
• مساله ازدواج در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای
• تلاشهای زن ستیزانه غرب در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای
• اشتغال زنان در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای ‏
• حقوق و وظایف خانوادگی(زن و مرد)در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای
• حقوق و وظایف زن و مرد در اجتماع در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای
• خشونت و ظلم به زن (انواع) در اندیشه‌ آیت‌الله خامنه‌ای
• علل و منشاء خشونت و ظلم به زن در اندیشه‌ آیت‌الله خامنه‌ای
• خشونت و ظلم به زن(پیشینه) در اندیشه‌ آیت‌الله خامنه‌ای

منابع

• KHMENEI.IR
• بانکی پور فرد،محمد حسین،مجموعه 5 جلدی نقش و رسالت زن، در بیانات رهبر معظّم انقلاب اسلامی،انتشارات انقلاب اسلامی،1391