جرایم جنسی
این پژوهش به دنبال بررسی رفتارها و گفتارهایی است که به نوعی سبب ارتکاب جرایم جنسی می‌شود. طبق بند پ ماده۳۸ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ برخی رفتارهای بزهدیده باعث تخفیف در مجازات مجرم می‌شود. جامعه آماری این پژوهش ۶۰پرونده از محاکم قضائی شهرستان شهرکرد بوده است. از بین آنها مواردی که زنان بزه دیده نقش موثری در ارتکاب جرم داشته‌اند مورد بررسی قرار گرفته است. نتایجی که از این پژوهش به دست آمد ما را به این نکات رهنمون می‌کند:
- گاهی رفتار فرد شاکی باعث بروز جرم جنسی می شود.
- رفتارهای زمینه‌ساز جرائم جنسی در مواردی نه تنها باعث تخفیف در مجازات بزهکار می‌شود، بلکه در مواردی سبب اسقاط مجازات می شود.
- دایره شمول تخفیف و سقوط جرم نه تنها شامل تعزیرات می شود بلکه گاهی جرائم حدی و قصاص را نیز دربر می‌گیرد.
 | |
| الگوی جعبه اطلاعات مقالات | |
|---|---|
| نویسندگان | عباس کلانتری خلیل آباد، سیده معصومه غیبیی |
| عنوان مقاله | رفتارها و گفتارهای زمینه ساز جرائم جنسی از دیدگاه فقه، حقوق و رویه‌ی قضائی ایران (مورد مطالعه: زنان بزهکار شهرکرد) |
| نام مجله | نشریه زن و جامعه |
| سال چاپ | پاییز ۱۳۹۷ |
| شماره مجله | ۳ |
| امتیاز مقاله | علمی-پژوهشی |
کلید واژه
تحریک، مجازات، تخفیف، مرتکب.
گزارش مقاله
نویسنده در این مقاله در صدد تبیین رفتارها و گفتارهای زمینه ساز جرائم جنسی از دیدگاه فقه، حقوق و رویه‌ی قضائی ایران می‌باشد و مورد مطالعه؛ زنان بزهکار شهرکرد هستند. مطالب مقاله به شرح ذیل می‌باشد.
مصادیق اعمال زمینه‌ساز جرایم جنسی
مصادیق اعمال زمینه ساز جرایم جنسی، شامل؛ گفتار تحریک‌آمیز، رفتار تحریک آمیز، خلوت کردن با نامحرم می‌باشد.
گفتار تحریک آمیز: (آیات ۳۲ و ۳۳ سوره احزاب) و همچنین روایتی از امام علی علیه السلام از گفتار تحریک آمیز نهی می‌کنند. چنانکه عدم رعایت اینگونه مسایل زمینه ساز بروز جرایم جنسی می‌شود.
رفتار تحریک آمیز: (طبق آیات۳۳ و ۵۹سوره احزاب) داشتن عشوه و ناز در رفتار و همچنین نداشتن پوشش مناسب مهم‌ترین عامل و برای زمینه‌سازی جرایم جنسی محسوب می‌شود.
خلوت کردن با نامحرم: در روایتی محمد طیار از امام صادق علیه السلام نقل می‌کند که فرمودند: هیچ مرد و زنی در مکان خلوت نکند مگر اینکه شیطان سومین آنها باشد. این روایت دلالت دارد بر اینکه چون خلوت کردن با نامحرم زمینه شهوترانی است؛ جایز نیست.
آثار اعمال زمینه‌ساز جرایم جنسی
این مقاله در این قسمت به دو مبحث؛ مقصر دانستن بزه دیده و ساقط شدن حق اعتراض وی و تخفیف یا سقوط محازات مرتکب می‌پردازد.
مقصر دانستن فرد بزه دیده و ساقط شدن حق اعتراض وی: شهید ثانی در خصوص نگاه نامحرم به دیگری می‌گوید: اگر کسی که به او نگاه می‌شود در کوچه و خیابان باشد، نمی‌تواند کسی را که به او نگاه می‌کند سنگ بزند، زیرا خودش کوتاهی کرده است، فقط می‌تواند نهی کند. بر این اساس اگر کسی زمینه‌ساز جرمی شود، خودش هم مقصر است.
تخفیف یا سقوط مجازات مرتکب: بر اساس دیدگاه فقها و مفسران ذیل (آیه۳۳سوره یوسف) تحریک کننده بی‌تقصیر نیست و در صورتی که بعدا به تضییع حق خود یا حکم خود و یا مرتکب اعتراض نماید، مسموع نیست. اما مرتکب نیز تنها در صورتی که از طرف بزه دیده مکره یا مضطر شده باشد، مجازات او کلا ساقط می گردد؛ ولی اگر مکره و مضطر نباشد حد او تخفیف پیدا می‌کند.
ادله فقهی_حقوقی حکم اعمال زمینه ساز جرایم جنسی
مبانی حقوقی تخفیف مجازات در جرایم جنسی: مهم‌ترین مستند قانونی تخفیف مجازات در بند پ ماده‌ی ۳۸ قانون مجازات اسلامی است که جهات تخفیف مجازات را در همه ی جرائم بیان می‌کند. ماده ی ۳۸ در خصوص تشریح ماده ی ۳۷ که انواع تخفیف را گفته است، مقرر می‌دارد؛ جهات تخفیف عبارتند از؛ «اوضاع و احوال خاص مؤثر در ارتکاب جرم از قبیل رفتار یا گفتار تحریک آمیز بزه دیده یا وجود انگیزه‌ی شرافتمندانه در ارتکاب جرم». آنچه در این تحقیق ملاک است، بند پ این ماده است. البته این ماده اختصاص به جرم خاصی ندارد و شامل همه‌ی جرائم، از جمله اعمال منافی عفت می‌شود.
ادله فقهی:
- سقوط قصاص به خاطر قتل در فراش؛ طبق ماده ۶۳۰ قانون تعزیرات: «هر گاه مردی همسر خود را در حال زنا با مرد اجنبی مشاهده کند و علم به تمکین زن داشته باشد، می‌تواند در همان حال آنان را به قتل برساند و در صورتی که زن مکره باشد، فقط مرد را می‌تواند به قتل برساند حکم ضرب و جرح در این مورد نیز مانند قتل است».
- سقوط قصاص:به خاطر قتل در دفاع از عرض و ناموس اگر در دفاع از عرض و ناموس خود فرد یا دیگران، متجاوز به قتل برسد، دفاع کننده از قصاص معاف خواهد بود. بیشتر فقها این مورد را در قسمت ملحقات باب حدود و دفاع ذکر کرده‌اند. فقها در این خصوص می‌گویند: هرگاه کسی نسبت به ناموس گروهی چشم‌چرانی کند، اگرچه به چهره‌ی زنی باشد که برای بیننده حلال نیست، در این صورت آنان می‌توانند وی را از این کار باز دارند. بنابراین اگر نگاه کننده امتناع کرد و بر نگاه کردن به ناموس آن گروه اصرار ورزد می‌توانند با پرتاب کردن چیزی که او را می‌راند، دور کنند؛ بنابراین اگر چنین کردند و سنگریزه و امثال آن به سوی او پرتاب نمودند و جنایتی بر وی وارد شد، هدر است.
استدلال به عموم قواعد فقهی
- قاعده الامتناع بالاختیار لا ینافی بالاختیار: کاربرد این قاعده در جایی است که مکلفی با اختیار خویش کاری انجام دهد که به سلب اختیار از وی منجر گردد. به عنوان مثال در جرائم جنسی، اگر زنی با اختیار خود وارد خانه‌ی مردی شود و با رفتارهای تحریک کننده، طوری عمل کند که آن مرد با او عمل منافی عفت انجام دهد، در چنین حالتی که زن دیگر اختیاری ندارد و نمی تواند از خود دفاع کند، براساس این قاعده، چون خود زن سبب سلب اختیار از خود شده است، نمی‌تواند ادعا کند که به او تجاوز شده است و او در این زمینه اختیاری نداشته است.لذا جبران خسارات وارده از سوی کسی که به دیگری زیان وارد کرده، امری انکارناپذیر است؛ اما اگر خود فرد سبب ضرر بر خود شده باشد، کسی که خسارت وارد کرده است مسئولیتی ندارد؛ مانند این که کسی مال خود را به دست صغیر و دیوانه بدهد. در اینجا اگر این مال در دست صغیر یا دیوانه تلف شود، این افراد مسئولیتی ندارند. مستند این حکم، قاعده ی اقدام است. در خصوص رفتارهای تحریک آمیز و زمینه ساز جرائم منافی عفت که موضوع بحث است نیز اگر کسی با اختیار و میل خودش سبب شود که مورد سوء استفاده یا تعرض جنسی قرار گیرد، خود او مقصر است؛ زیرا ابتدا خود فرد به این عمل اقدام کرده است.
- قاعده تحذیر یا هشدار: این قاعده در جایی کاربرد دارد که کسی قبل از ورود خطر به دیگری هشدار دهد و بعد از آن بر فرد مقابل آسیب یا صدمه‌ای وارد شود. این فرد به استناد هشداری که داده است می‌تواند ادعای عدم مسئولیت کیفری بکند. حال شارع مقدس در بسیاری از آیات و روایات هشدار داده است که از رفتارهای زمینه ساز جرائم جنسی دوری شود؛ بنابراین اگر کسی به این هشدارها توجه ننمود و به چنین رفتارهایی ادامه داد و مورد سوءاستفاده‌ی جنسی قرار گرفت، مصداق بارز قاعده‌ی تحذیر خواهد بود و دیگر نمی‌تواند علیه دیگری شکایت کند، زیرا خود فرد آگاه و هشیار بوده است که نباید چنین اعمالی را انجام بدهد.
- قاعده مقدمه حرام: بر اساس قاعده‌ی مقدمه ی واجب (سد ذرایع)، هر وسیله ای که موجب رسیدن به حرام می‌شود، باید ترک شود تا حرام محقق نگردد. زمینه ساز جرائم جنسی، همانند خلوت با نامحرم، شوخی کردن با نامحرم، ارتباطات نامشروع و انجام گفتار و رفتار تحریک آمیز، از جمله مقدماتی هستند که سبب وقوع در حرام، مانند زنا می‌شوند، باید ترک شوند. بنابراین کسی که خود مرتکب عمل حرام شده است و عمل حرام دیگری را به وجود آورده است، نمی‌تواند به این استناد که قصدی نداشته است یا نمی‌خواستند که عمل شنیعی را انجام دهند، از خود دفاع کند.
نتیجه‌گیری
براساس ادله‌ی شرعی و قانونی اگر فرد بزهدیده مرتکب رفتارهایی شود که به نحوی زمینه ساز جرائم جنسی باشد، اقامه دعوای او مبنی بر تجاوز به عنف مسموع نبوده و عملکرد وی سبب تخفیف در مجازات مجرم می‌شود. ضمن اینکه به دلیل به گناه انداختن غیر و ارتکاب فعل حرام از سوی خودش، مستوجب مجازات خواهد بود. لذا مجازات نه فقط تعزیر بلکه حد را هم کاهش می‌دهد. ادله‌ی مشروعیت تخفیف مجازات مجرم و گناهکار دانستن فرد بزهدیده شامل آیات، روایات قواعد فقهی مثل قاعده‌ی اقدام، تحذیر می‌شود. پس تبصره‌ی۳۸ قانون مجازات اسلامی که تحریک مجرم توسط بزهدیده را سبب تخفیف در تعزیرات می داند باید به حدود و قصاص نیز تعمیم داده شود و این تخفیف این دو را نیز در بر بگیرد. همچنین بند پ ماده‌ی۳۸ باید عوامل ارتکاب هر جرم و بخصوص جرائم جنسی مورد توجه قرار گیرند.
منبع
- نویسندگان: عباس کلانتری خلیل آباد، سیده معصومه غیبیی؛ نشریه زن و جامعه پاییز ۱۳۹۷ سال نهم؛ شماره۳؛
- لینک نورمگز
- لینک سامانه مدیریت نشریات علمی
- لینک پرتال جامع علوم انسانی