رفعت حسن
 | |
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| زاده | 1943؛ لاهور پاکستان |
| مکتب | فمنیست اسلامی |
| محل سکونت | آمریکا |
| خدمات | |
| دین | اسلام |
| تحصیلات | دکتری فلسفه و زبان انگلیسی |
| محل تحصیل | انگلستان |
رفعت حسن زاده؛ فمنیست اسلامی، فعال حقوق بشر در ایالات متحده آمریکا.
رفعت معتقد است قرآن، حقوق بشر و برابری را برای همه تجویز می کند؛ اعمال نابرابری نسبت به زنان، امروز، در بسیاری از جوامع مسلمان به دلیل تاثیرات فرهنگی است. رفعت حسن در فوریه 1999 شبکه بین‌المللی برای حقوق زنان قربانی خشونت در پاکستان را بنیان گذارد، که در مقابل آنچه تحت عنوان قتل برای حفظ ناموس خوانده می‌شود، فعالیت می نماید. او قتل‌های ناموسی را نوعی انحراف از ارزش‌های اسلامی می‌داند و نیز عنوان می کند که ایده فرودستی زنان درنتیجه این تفکر غلط میان مسلمانان پدید آمده که حوا از پشت آدم خلق شده، درحالی که داستان خلقت آنگونه که در اسلام آمده اشاره دارد آدم و حوا در یک زمان خلق شده‌اند.
زندگی‌نامه
رفعت حسن درلاهور،پاکستان، در یک خانواده رده بالای سید مسلمان متولد شد. پدربزرگ مادری حسن، حکیم احمد شجاع، شاعر، نویسنده و نمایشنامه نویس پاکستانی بود. او کودکی راحتی را در اثر درگیری بین دیدگاه‌های سنتی پدر و مادرش تجربه نکرده بود. او بیشتر عمرش را به خاطر نظراتش درباره نقش‌های جنسیتی ازپدرش متنفر بود، اما بعدها به خاطر مهربانی از آن قدردانی کرد. او درمدرسه عالی کلیسای جامع، یک مدرسه مذهبی انگلیکان، و بعد از آن کالج سنت مری در دانشگاه دوره‌ای انگلستان تحصیل کرد و در آنجا به تحصیل انگلیسی و فلسفه پرداخت. رفعت حسن مدرک دکترای خود را از دانشگاه دورهم درسال 1968 برای پایان‌نامه خود در مورد محمداقبال دریافت کرد.[۱]
رفعت حسن از 1966م تا 1967م در دانشگاه پنجاب لاهور تدریس نمود. در وزارت اطلاع رسانی و صداو سیمای پاکستان از 1969م تا 1972م فعالیت کرد. در 1972م با دخترش به ایالات متحده مهاجرت کرد. در دانشگاه‌هایی چون اوکلاهاما و هاروارد تدریس کرده است، اخیرا مطالعات مذهبی را در دانشگاه لوییزویل تدریس می‌کند. خانم حسن جزء اولین کسانی بود که برچسب «فمینیست اسلامی» را پذیرفت. و در حال حاضر وی استاد مطالعات دینی در دانشگاه لوئیزویل، کنتاکیا است.[۲]
دیدگاه
الهیات فمینیستی جنبشی فکری در میان مذاهب و ادیان مختلف به ویژه مسیحیت بوده که با بازخوانی سنت‌ها، اعمال، متون مقدس و مبانی الهیاتی مذاهب گوناگون در صدد یافتن وجوه فمینیستی در آن است. مهم‌ترین ویژگی این‌گونه الهیات، تفسیر مجدد متونی است که در آن‌ها ویژگی‌های مردان غالب هستند تا اینکه عناصر زنان نیز در آن ها یافت شود. تحت تأثیر نظریه الهیات فمینیستی در غرب و مسیحیت، رفعت حسن_ متفکر و اندیشمند پاکستانی آمریکایی و رهبر جنبش فمینیست های اسلامی_ نظریه «الهیات فمینیستی در قرآن» را مطرح می کند تا اثبات شود که قرآن با فمینیسم تعارضی ندارد زیرا قرآن منشور کبیر حقوق بشر است که قسمت های بسیاری از آن در صدد آزادسازی انسان از قیود مختلف از جمله سنت گرایی، قبیله گرایی، نژاد پرستی، برتری جویی و … است که مانع دست‌یابی انسان به هدف غایی اوست.[۳]
رفعت حسن معتقد است قرآن، حقوق بشر و برابری را برای همه تجویز می کند؛ این در حالی است که اعمال نابرابری نسبت به زنان، امروز، در بسیاری از جوامع مسلمان به دلیل تاثیرات فرهنگی است. حسن مدعی است قرآن حق زندگی، احترام، عدالت، آزادی، دانستن، تغذیه، کار، حیطه خصوصی را در میان حقوق دیگر حفظ می کند و برپا می‌دارد. قرآن متنی مساوات طلبانه است اما به دلیل غیبت تاریخی زنان در تفسیر قرآن، تفاسیر همه بر طبق نظر و سلیقه مردان بوده و بدین سان زنان را مورد تبعیض قرار داده‌اند. اگر به زنان فرصت مشارکت در تفسیر آیات قرآن داده شده بود آنگاه با تفاسیری سراسر مردسالارانه و یک‌سویه روبرو نبودیم.[۴]
رفعت حسن در نوشته خود تحت عنوان «زنان مسلمان و اسلام پس از مردسالاری»، توضیح می‌دهد که غیبت تاریخی زنان در تفسیر قرآن و جلوگیری از ورود و رشد آنان در این عرصه٬ زمینه را برای تفاسیر مردسالارانه فرآهم کرده است. میزان بالای بی‌سوادی زنان مسلمان کشورهای مسلمان‌نشین و نادیده گرفته شدن حقوق آنان در جوامع مردسالار باعث شده آنان نتوانند نقش کنشگرانه خود را به عنوان زن مسلمان ایفا کنند و در نتیجه زنان مسلمان، ناآگاه به حقوق خود باقی مانده‌اند.
به همین دلیل برای مبارزه با این موضوع نه تنها لازم است که به زنان فرصت برابر در اشتغال و حقوق اجتماعی و سیاسی داده شود بلکه ضروری است که آنان تحصیل کنند تا بتوانند برداشت‌های غلط مربوط به زنان را تشخیص دهند٬ وظایف خود را شناسایی کنند، از دیدگاه مساوی خداوند نسبت به زنان در قرآن آگاه شوند٬ و وارد عرصه تفسیر قرآن شوند تا از ورود و گسترش بیشتر تفاسیر مردسالارانه جلوگیری کنند.[۵]
در نظر رفعت حسن گرچه قرآن با برتری داشتن مردان نسبت به زنان مخالف است ولی سه عامل الهیاتی سبب پیدایش و گسترش نگرش نادرست برتری مردان بر زنان در میان جوامع مسلمانان شده اند: تابعیت زن نسبت به مرد در آفرینش، فریفته شدن آدم توسط حوا در هبوط از بهشت عدن و آفریده شدن زن به جهت مرد. بدین جهت سه سوال مهم الهیاتی در مورد این مسائل مطرح می شود: زن چگونه خلق شده‌است؟
آیا زن مسئول اخراج مرد از بهشت بوده است؟ چرا زن خلق شده است؟ پاسخ به این سه پرسش اهمیت زیادی در نگرش تاریخی مسلمانان، یهودیان و مسیحیان به زن داشته است به گونه‌ای که سبب پیدایش نگرش مردسالارانه و انقیاد زنان نسبت به مردان شده است. از این جنبه رفعت حسن بر آن است که با وجود شیوع چنین نگرش نادرستی میان مسلمانان، این سه خوانش الهیاتی در میان مسلمانان را نقادی و اثبات کند که اسلام و به ویژه قرآن هیچ گونه برتری برای مردان نسبت به زنان قائل نیست.[۶]
اگرچه رفعت حسن به دنبال اثبات نظریه «فمنیست اسلامی» و تطبیق این نظریه با قرآن است اما مبانی و عوامل مذکور، نتیجه مورد نظر او یعنی فمنیسم قرآنی را اثبات نمی‌کند. زیرا مهم ترین هدف این نظریه اثبات برابری و برتری نداشتن مرد نسبت به زن است یا همان تساوی مردان و زنان در همه‌ی امور از جمله مسائل حقوقی است. حال آنکه قرآن احکام شرعی متفاوتی را میان زن و مرد تشریع می‌کند.[۷]
مبانی رفعت در این زمینه از تفاسیر و احادیث اهل سنت است در حالی که به این‌گونه مبانی در احادیث شیعی نگرشی انتقادی شده است به گونه که این نگرش همراه با اکرام زنان در احادیث شیعی فراوان است.[۸]
از طرفی آنچه رفعت حسن و فمینیست‌ها تحت عنوان استنباط‌های قرآنی بیان می‌کنند چیزی جز تفسیر به رأی‌های شخصی آن‌ها نیست و هدف اصلی آن‌ها غیرقرآنی نشان دادن دین اسلام می‌باشد. برای دست‌یابی به مفاهیم قرآن و استنباط از نصوص دینی باید با علم کامل و تسلط بر یک سری علوم گفته شده بتوان مدعی مفاهیم قرآن شد. از طرفی دیدگاه‌های مفسران مرد را، مفسران زن نیز بیان کرده‌اند؛ برای نمونه، بانوی اصفهانی در تفسیر آیه 34 سورۀ نسا بیان می‌کند که: مردان از لحاظ قوای فیزیکی و جسمی از زنان برترند و زنان به لحاظ برخورد با مسائل زندگی، احساسی و عاطفی می‌باشند و این برتری را به مردان داده است، که آن ادای کلام الهی است نه صرفاً آن را تحمیل عقیده مردسالارانه مفسران مرد بدانیم.[۹]
آثار
برخی از آثار رفعت حسن:
- دیدگاه الهیات قرآن (۲۰۱۳)، الهیات : صداهای زنان مسلمان.
- آزادی انسان با قرآن مقدس ، 2007.
- حقوق زنان در اسلام: تعالیم هنجاری در برابر عرف (۲۰۰۵).
- مسلمان فمینیست (۲۰۰۴)ایمان پدران ما را تغییر داد: زنان که دین آمریکایی را تغییر دادند.
- حقوق زنان: اقدام اسلامی در مقابل اسلام هنجاری (۲۰۰۳).
پانویس
- ↑ ویکی پدیا انگلیسی صفحه ((Riffat Hassan))، تاریخ بازدید20 دسامبر 2022م
- ↑ ویکی پدیا انگلیسی صفحه ((Riffat Hassan))، تاریخ بازدید20 دسامبر 2022م
- ↑ حسن نیا، علی، موسوی مقدم سید محمد، صیدی محمود، نقد نظریه «الهیات فمینیستی در قرآن» از دیدگاه قرآن و روایات،1398ش، ص 1
- ↑ حسن نیا، علی، موسوی مقدم سید محمد، صیدی محمود، نقد نظریه «الهیات فمینیستی در قرآن» از دیدگاه قرآن و روایات،1398ش، ص 5-15
- ↑ خسروی، ساناز ، ((قرآن کتابی زن‌ستیز یا رهایی‌بخش؟))، بی بی سی فارسی ، 13 آذر 1398
- ↑ حسن نیا، علی، موسوی مقدم سید محمد، صیدی محمود، نقد نظریه «الهیات فمینیستی در قرآن» از دیدگاه قرآن و روایات، 1398ش، ص1
- ↑ حسن نیا، علی، موسوی مقدم سید محمد، صیدی محمود، نقد نظریه «الهیات فمینیستی در قرآن» از دیدگاه قرآن و روایات، 1398ش، ص20
- ↑ حسن نیا، علی، موسوی مقدم سید محمد، صیدی محمود، نقد نظریه «الهیات فمینیستی در قرآن» از دیدگاه قرآن و روایات، 1398ش، ص21
- ↑ امین، سیده نصرت، تفسير مخزن العرفان در علوم قرآن، ج4، ص: 63
منابع
- ویکی پدیا انگلیسی صفحه ((Riffat Hassan))
- خسروی، ساناز،((قرآن کتابی زن‌ستیز یا رهایی‌بخش؟))،بی بی سی فارسی، 13 آذر 1398.
- حسن نیا، علی، موسوی مقدم سید محمد، صیدی محمود، نقد نظریه «الهیات فمینیستی در قرآن» از دیدگاه قرآن و روایات، فلسفه دین، دوره ی 16، شماره 4، زمستان 1398.
- امین، سیده نصرت، تفسير مخزن العرفان در علوم قرآن، ج4،جامع التفاسیر