زنان روستایی قالیباف
فرش جزو ارکان مهم اقتصاد در کشور ما به حساب می‌آید، چرا که ویژگی‌های مهم: میزان اشتغال، میزان باز‌دهی اقتصادی و میزان خود کفایی، در تولید یک کالای مفید را در بر دارد. با توجه با آمار گزارش شده، قالی، قالیچه و گلیم بافی با حدود ۸۷ درصد جزو متداول‌ترین صنایع خانگی در بین خانوادهها می‌باشد. همواره صنایع دستی به عنوان صنایع ملی، و جزو ارزش‌های اصیل هنری و فرهنگی بوده است و در تمامی ابعاد زندگی مردم کشور‌مان جایگاه والایی داشته است. با توجه به این که در ۲۸ هزار روستا، تمام مناطق عشایر نشین صنایع دستی وجود دارد، چند میلیون جمعیت در این حیطه مشغول به کار هستند، و صنایع دستی به عنوان دومین محصول صادراتی بوده و تامین کننده ارز کشور پس از نفت می‌باشد، اهمیت و ارزش این فعالیت مشخص می‌شود، و متسلزم توجه بیشتر به این فعالیت در برنامه ریزی‌های توسعه می‌باشد. منطقه مورد مطالعه روستای قباد بزن می‌باشد.
 | |
| الگوی جعبه اطلاعات مقالات | |
|---|---|
| نویسندگان | هاشمی، مریم |
| عنوان مقاله | نقش اقتصادی- اجتماعی زنان روستایی قالیباف |
| نام مجله | اقتصاد کشاورزی و توسعه |
| سال چاپ | بهار 1374 |
| شماره مجله | ویژه (24 صفحه - از 179 تا 202 ) |
| امتیاز مقاله | علمی - پژوهشیISC |
کلید واژه‌ها
قالی، قالیباف، زنان روستایی قالیباف، صنایع دستی، فرش ، خانواده، خانوار ، اجتماعی زنان روستایی
گزارش مقاله
نویسنده در این مقاله در صدد نقش اقتصادی- اجتماعی زنان روستایی قالیباف می‌باشد؛ لذا در ابتدای مقاله ویژگی‌های اجتماعی زنان قالیباف روستایی را بیان می‌کند، در ادامه چگونگی آسیب پذیری زنان روستایی در زمینه قالیبافی را مورد ارز‌یابی قرار می‌دهد، به شناسایی نقش اقتصادی زنان روستایی قالیباف و تاثیر آن بر اقتصاد خانواده می‌پردازد و در آخر سهم زنان در تصمیم گیری‌های اجتماعی و اقتصادی، و مشارکت آن‌ها در تعاونی‌های فرش دست بافت را بررسی می‌کند.
عمده‌ترین ویژگی در فرایند تولید یک کالای مفید
- میزان اشتغال
- میزان باز‌دهی اقتصادی- سرمایه گذاری- ارزش افزوده درآمد ارزی
- میزان خود کفایی
اهداف تحقیق
- شناخت ویژگی‌های اجتماعی زنان روستایی قالیباف
- بررسی چگونگی آسیب‌پذیری زنان روستایی قالیباف
- شناخت کار‌کرد اقتصادی زنان روستایی قالیباف
- چگونگی مشارکت زنان در تصمیم گیری‌های خانواده و شرکت تعاونی فرش دستباف
ویژگی‌های اجتماعی زنان روستایی قالیباف
سن شروع با قالیبافی دختران روستایی: یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که تقریبا 95 درصد از زنان وستایی جامعه مورد بررسی در سنین 10-13 سالگی قالیبافی را شروع کرده‌اند.
طول عمر قالیبافی: به طور کلی غالب زنان روستایی در سنین 44-40 سالگی تقریبا پس از 30 سال کار سخت، از بافتن قالی به دل‌خواه دست می‌کشند و یا دیگر قادر به ادامه ارائه کار نیستند. از مهم‌ترین عواملی که در ایجاد انگیزه برای قالیبافی در زن روستایی موثر بوده است عبارت‌اند از: اسم روستا، خانواده، مادر، علاقه شخصی، استاد قالیبافی و علاقه شخصی و تشویق تعاونی.
سواد: در بررسی میزان سواد زنان روستایی قالیباف مشخص شد که بیش از 40 درصد قالیبافان سواد‌شان در سطح ابتدایی بوده است. 60 درصد از نمونه‌ها را بی‌سواد معرفی کردند و تعداد زیادی از زنان روستایی در دوره‌های نهضت سوادآموزی یا به صورت کامل و یا ناقص شرکت کرده‌اند. این گروه بیشتر در سنین بالا هستند.
آسیب پذیری زنان روستایی قالیباف
در بررسی‌ها و مطالب نوشته شده در مورد زنان روستایی قالیباف، معمولا مسئله فضای محیط کار و نبود شرایط لازم برای انجام کار به عنوان یکی از مشکلات اصلی مطرح شده است. از نظر وضعیت نور پنج دسته: پر‌نور و روشن، نور کافی، نور متوسط، نور کم، فاقد نور و تاریک ارز‌یابی شده است که نشان می‌دهد بیشتر مکان‌‌ها و محل‌های نصب دار قالی دارای نور متوسط 50 درصد هستند.
در مورد رطوبت با یک طیف کاملا مرطوب تا نا‌مرطوب، فضای کار مورد بررسی قرار گرفت، اطلاعات گرد‌آوری شده نشان می‌دهد که حدود 28 درصد از این مکان‌هادر گروه مرطوب قرار می‌گیرند. از نظر آسیب پذیری نیز تقریبا بیش از این 57 درصد زنان روستایی قالیباف در معرض بیماری‌های مختلفی از جمله ضعف چشم، دست درد، کمر درد، سر درد، سوزش گلو و سینه و ناراحتی اعصاب قرار دارند که برخی چند بیماری را با هم دارند و تعدادی به یک نوع بیماری مبتلا هستند. 64 درصد از نمونه‌ها مسئاله ضعف چشم را عنوان کرده‌اند که غالبا ناشی از بافت نقشه‌های ریز و استفاده از نخ ابریشم است.
نقش اقتصادی زنان روستایی قالیباف
طبق بررسی‌های صورت گرفته، بیش از نیمی از سر‌پرستان خانوار‌های قالیباف مشاغلی غیر از کشاورزی دارند، این مشاغل شامل نانوایی، جوشکاری و... است. بدین ترتیب قالیبافی بیشتر در بین خانوار‌هایی رواج دارد که سر‌پرست آن‌ها شغلی غیر از کشاورزی دارند و احتمالا قادر به تأمین همه هزینه‌های زندگی از این طریق نیستند. مشارکت زنان روستایی در سه مرحله زیر مورد سوال قرار گرفت:
- تهیه مواد اولیه مثل نخ
- نصب دار و چله دوانی؛ نصب دار و چله دوانی نیز بیشتر به عهده مردان خانواده است.
- بافت قالی؛ خرید مواد اولیه قالی بیشتر به عهده مردان خانواده است. پس از این مراحل مقدمات بافت قالی فراهم شده است و نخ‌ها با یاری و دستان زنان هنر‌مند و پر‌تلاش قالیباف، بر روی تار‌ها گلی می‌شود در بوستانی. طبق بررسی‌ها درآمد قالی در زندگی 88.3 درصد خانوادهها سهم چشم‌گیری دارد.
نقش زنان قالیباف در چگونگی مصرف درآمد حاصل از فروش قالی
میزان مشارکت زنان در تصمیم‌گیری‌های مربوط به مصرف درآمد حاصل از فروش تولید خود بسیار نا‌چیز لست. مردان با 81.7 درصد نقش بیشتری را در این زمینه اعمال می‌کنند و فقط 10 درصد خانوار‌ها، زنان نقش بیشتری را در چگونگی مصرف درآمد حاصل از فروش قالی دارند.
مشارکت زنان در تصمیم‌گیری‌های آموزشی فرزندان
یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در 86.5 درصد خانوادهها مردان در مدرسه فرستادن فرزندان‌شان بیشتر از زنان نقش داشته و موثر هستند. زنان در تصمیم گیری و اظهار نظر در مورد فرستادن یا نفرستادن فرزندان به مدرسه مشارکت چندانی ندارند و بیشتر تابع مردان خانواده هستند و فقط 5.4 درصد خانوار‌ها زن و مرد به طور مشترک در مورد تحصیل فرزندان خود تصمیم می‌گیرند.
مشارکت زنان روستایی در تعاونی فرش دستباف
بررسی انجام شده در روستای قبادبزن چنین نشان داد که زنان روستایی در تشکل‌هایی نظیر تعاونی‌ها، حتی تعاونی قالیبافان مشارکت ندارند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که 97 درصد زنان روستایی قالیباف در جلسات تعاونی شرکت نمی‌کنند و در واقع اکثرا اطلاعی از این موضوع ندارند و اگر هم با‌خبر شوند فکر می‌کنند که مرد خانواده در این جلسات شرکت می‌کند. زنان روستایی قالیبافی که عضو تعاونی هستند برای شرکت در جلسات به دیگران که مردان خانواده هستند وکالت می‌دهند . بنا‌بر‌این زنان روستایی قالیباف جامعه مورد بررسی در تشکل رسمی تعاونی فرش عضویت ندارند و در نتیجه انتظار مارکت و حضو فعال آنان چندان یا واقعیت‌های جامعه همخوانی ندارد.
نتیجه‌گیری
نتایج پژوهش حاکی از آن است که، دختران قالیباف در این روستا، از سنین پایین حرفه قالیبافی را شروع می‌کنند. بیشتر بافندگان در سطح ابتدایی و سواد آموزی تحصیل کرده‌اند، البته اگر‌چه دلیل اصلی ادامه تحصیل ندادن عدم وجود امکانات آموزشی و سطوح آموزشی بالا‌تر در روستا عنوان شده، اما یکی دیگر از دلایل مهم ادامه تحصیل ندادن دختران، درآمد بالایی است که از طریق قالی بافی آن‌ها سهم خانواده‌های‌شان می‌شود. هم‌چنین، بیش از نیمی از زنان قالیباف در این روستا در معرض ابتلا به بیماری هستند، که دلیل آن، مکان و نصب دار قالی، بافت مداوم، استفاده از نوع نخ و... می‌باشد. در خانواده‌های روستایی که مرد‌ها شغل دیگری به جز کشاورزی دارند، و واحد بهره برداری آن‌ها کوچک است نقش اقتصادی زنان قالیباف کاملا مشهود است. زنان در تصمیم‌گیری‌ها، از نظر مصرف درآمد حاصل از فروش قالی بسیار نا‌چیز است.
منابع
نویسنده: مریم هاشمی؛ مجله: اقتصاد کشاورزی و توسعه 1374 شماره ویژه