زنان سرپرست خانواده
مدیریت شهری نوین بیش از هر چیز بر مولفه‌های اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی تاکید دارد. براساس یافته‌های تحقیق، زنان سرپرست خانواده برحسب مشکلاتی که در حوزه خانه و خانواده دارند به 5 دسته تقسیم می‌شوند: نیازمندان معیشتی، آینده پریشان، بی مسکنان و بیکاران، بیماران جسمی و روانی و در دام افتادگان در خانه؛ همچنین براساس مشکلات حوزه عمومی و اجتماعی و مناسبات به 5 گروه تقسیم شدند: فاقدان احساس امنیت، تحقیر شدگان، بی‌اعتمادی‌ها، آزاردیدگان جنسی و ترحم دیدگان. بنابراین آسیب‌های اجتماعی یکی از چالش‌های اساسی کلان‌شهرهای امروز است که نیازمند تلاش مدیریت شهری به صورت ویژه در این حوزه است. هدف اصلی مقاله بررسی نقش مدیریت شهری نوین در حوزه کاهش آسیب‌های اجتماعی در بین زنان سرپرست خانوار است.
 | |
| الگوی جعبه اطلاعات مقالات | |
|---|---|
| نویسندگان | قادری، صلاح الدین |
| عنوان مقاله | نقش مدیریت شهری نوین در کاهش آسیب‌های اجتماعی زنان سرپرست خانوار با تاکید بر شهر کرج |
| نام مجله | جامعه شناسی ایران |
| سال چاپ | تابستان 1399 |
| شماره مجله | 2(27 صفحه - از 148 تا 174 ) |
| امتیاز مقاله | علمی-پژوهشی (وزارت علوم)/ISC |
چکیده
حکمرانی و مدیریت شهری نوین بیش از آن‌که بر مولفه‌های کالبدی و اقتصادی تاکید کند بر مولفه‌های اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی تاکید دارد. آسیب‌های اجتماعی یکی از چالش‌های اساسی کلان‌شهرهای امروز است که نیازمند تلاش مدیریت شهری به صورت ویژه در این حوزه است. هدف اصلی مقاله بررسی نقش مدیریت شهری نوین در حوزه کاهش آسیب‌های اجتماعی در بین زنان سرپرست خانوار است. روش مطالعه ترکیبی از نوع کمی و کیفی بوده‌است.
بر اساس یافته‌های تحقیق، زنان سرپرست خانواده بر اساس مشکلاتی که در حوزه خانه و خانواده دارند به 5 دسته تقسیم شدند: نیازمندان معیشتی، آینده پریشان، بی مسکنان و بیکاران، بیماران جسمی و روانی، در دام افتادگان در خانه. همچنین براساس مشکلات حوزه عمومی و اجتماعی و مناسبات به 5 گروه تقسیم شدند: فاقدان احساس امنیت، تحقیر شدگان، بی‌اعتمادی‌ها، آزاردیدگان جنسی، ترحم دیدگان. بر اساس این تقسیم‌بندی مهم‌ترین حوزه‌های مداخلاتی مدیریت شهری کرج تغییر در بینش و برداشت از زن سرپرست خانواده بودن در سطوح اداری و در حوزه عمومی، تلاش برای توانمندسازی مهارتی، معیشتی و شغلی، خدمات حوزه سلامت و گذاران و اوقات است.
کلید واژگان
مدیریت شهری نوین، آسیب‌های اجتماعی شهری، زنان سرپرست خانوار، راهبردهای عملیاتی.
مقدمه
کیفیت زندگی و عدالت در شهر به عنوان دو شاخص جزء اصلی‌ترین مولفه‌های حوزه مدیریت شهری نوین هستند. با توجه به گسترش و توسعه شهرها در کشورهای پیشرفته و رو پیشرفت مطالعات کیفیت زندگی به ابزار مهمی برای برنامه ریزی و مدیریت شهرهای پایدار و قابل زیست تبدیل شده است. شیوع، شدت و گونه‌های مختلف آسیب‌های اجتماعی یکی از مهم‌ترین مسائل شهری در دنیای امروز و یکی از اصلی‌ترین چالش‌های مدیریت شهری است.
امروزه موضوع امنیت اجتماع و کنترل جرم نه تنها بخشی از طرح مشترک تدوین شده‌ی بسیاری از شهرداری‌ها را تشکیل می‌دهد که به طور روزافزونی تبدیل به دغدغه عملیاتی‌شان شده است. یکی از آسیب‌های شهری که امروز در جامعه ما رشد فزاینده‌ای دارد آسیب اجتماعی زنان سرپرست خانوار است. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که جمعیت زنان سرپرست خانوار در جهان در حال افزایش است. در تعریف سازمان بهزیستی از زنان سرپرست خانوار، منظور زنانی است که بنا به عللی از قبیل فوت همسر، مفقودالاثر شدن، محکومیت به زندان، مجهول المکان بودن همسر، طلاق، از کارافتادگی همسر به دلیل ابتلا به بیماری صعب العلاج و اعتیاد همسر و همچنین دخترانی که به دلیل عدم ازدواج مسئولیت تامین معاش مالی خانواده را بر عهده داشته و واجد شرایط حمایت باشند در این مقوله قرار می‌گیرند.
گزارش مقاله
کیفیت زندگی و عدالت در شهر به عنوان دو شاخص، جزء اصلی‌ترین مولفه‌های حوزه مدیریت شهری نوین هستند؛ یکی از آسیب‌های شهری که امروزه در جامعه ما رشد فزاینده‌ای دارد آسیب اجتماعی زنان سرپرست خانوار است. در این مقاله نویسنده دیدگاه‌های متعددی که در رابطه با موضوع مقاله است را بررسی می‌کند و همچنین مشکلاتی که در حوزه اجتماعی با آن رو به رو هستند را بازگو می‌کند و راهکارهایی را برای ارتقا کیفیت زندگی زنان سرپرست بیان می‌کند.
پیشینه نظری و تجربی
رویکردهای نظری به کیفیت زندگی و عدالت به طور کلی و رویکرد به کیفیت زندگی شهری و عدالت شهری به طور خاص مبنای نظری این پژوهش است. کیفیت زندگی مفهومی چند وجهی می‌باشد. از میان دیدگاه‌های مطرح شده در حوزه عدالت شهری، دیدگاه‌های فرصت‌های برابر، استحقاق بهره‌مندی، کارکردهای عدم تساوی و مساوات بسیار مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است. می‌توان از میان تمام این نظرات و دیدگاه‌ها نتیجه گرفت که در مبحث عدالت اجتماعی برابری و مساوات، توازن در توزیع امکانات و رعایت کردن حقوق شهروندان در هر محله از شاخص‌های اساسی و مؤثر می‌باشد.
تحقیقات نشان می‌دهد زنان سرپرست خانوار که دارای فرزند هستند، پنج برابر بیشتر از خانواده‌های معمولی در معرض آسیب‌‌پذیری ناشی از فقر دارند. مشکلات بی‌سرپرستی و مطلقه بودن زنان باعث ایجاد انواع اختلالات روانی و رفتاری در آن‌ها می‌شود؛ از جمله اختلالاتی نظیر پرخاشگری و ناسازگاری با محیط، خانواده و فرزندان، بزه کاری، اعتیاد، افسردگی و سرانجام ناتوانی آن‌ها در اداره زندگی می‌باشد.
روش تحقیق
روش تحقیق حاضر از نوع روش تحلیلی و توصیفی مبتنی بر گردآوری داده‌های کمی و کیفی است. جامعه آماری تحقیق زنان سرپرست خانوار در محدوده شهر کرج و روش نمونه‌گیری به دلیل مشکلات و محدودیت‌های دسترسی به زنان سرپرست خانوار به صورت هدفمند و مبتنی بر روش نمونه‌گیری گلوله برفی بوده است.
گونه‌شناسی زنان سرپرست بر اساس مشکلات آن‌ها
گونه‌شناسی زنان سرپرست خانوار بر اساس دو سطح یکی مسائل و مشکلات زنان در حوزه خانه و خانواده، دیگری مسائل و مشکلات در حوزه عمومی و اجتماعی است. مشکلات در حوزه خانه و خانواده عبارتند از: مسائل و مشکلات مالی در تامین معیشت، درمان و تحصیل، نگرانی از وضعیت فرزندان در آینده، تنهایی، استرس، فشار روانی و اعتیاد یا زندان بودن همسر می‌باشند. مشکلات در حوزه اجتماعی عبارتند از: بدبینی مردم جامعه به زنان سرپرست خانوار و عدم امنیت، طرد و تحقیر شدن توسط اطرافیان، اعتماد به نفس پایین در روابط اجتماعی، آزار جنسی بی شرمانه، تحقیر فرزندان توسط دوستان‌شان و بی اعتمادی به زنان سرپرست خانواده می‌توان نام برد.
راه‌کارهای ارتقا وضعیت زنان سرپرست
در حوزه فردی و خانوادگی حمایت مالی و پرداخت کمک هزینه، حمایت از اشتغال، ارائه مشاوره رایگان، سبد کالا رایگان، برگزاری کلاس‌های آموزشی مادران، مهارت آموزی، حمایت عاطفی و ایجاد فضای بازی برای بچه‌های زنان سرپرست خانوار و ایجاد مکانی برای گردهمایی زنان سرپرست خانوار می‌تواند مفید واقع شود.
همچنین در حوزه اجتماعی و عمومی نیز برگزاری اردوهای تفریحی و زیارتی با تسهیل‌گری شهرداری و تصدی‌گری از سوی نهادهای مردم نهاد، توسعه فرهنگ برای پذیرش زنان سرپرست خانواده در جامعه، حمایت از انجمن‌های مردم نهاد و تقویت فعالیت آن‌ها در حوزه زنان سرپرست خانواده، تشویق لیدرهای حوزه اشتغال زنان سرپرست خانواده به عنوان کارگزاری کار آفرین و برپایی مکان‌های موقت هفتگی یا فصلی برای فروش محصولات زنان سرپرست خانواده کارآفرین و دارای مهارت مفید راه‌کارهای ارایه شده بودند.
راه‌کارهای همکاری شهرداری کرج در ارتقاء وضعیت زنان سرپرست
راه‌کارهای همکاری و مشارکت شهرداری کرج با سایر نهادها براساس برنامه‌های بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت است.
- برنامه‌های بلند مدت مانند: برنامه عملیاتی توسعه عدالت اجتماعی توزیعی در شهر کرج، برنامه عملیاتی توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در سطح کلان با همکاری بهزیستی، کمیته امداد، خیریه‌ها و سایر نهادهای دولتی از جمله اداره کل بانوان استان، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان، انجمن‌های مردم نهاد که در یک فرایند شراکت این امر تحقق پیدا کند.
- برنامه‌های میان مدت مانند: راهبرد حمایتی در حوزه اوقات و فراغت و سرگرمی در محلات هدفی که تراکم زنان سرپرست درآن بالا است، راه اندازی تعاونی‌های تولیدی زنان سرپرست در راستای تقویت کارآفرینی.
- کوتاه مدت مانند: راه‌اندازی یک سامانه جامع اینترنتی برای ارایه مشاوره به زنان سرپرست خانواده، دایر کردن مراکز مشاوره و مددکاری اجتماعی در فرهنگ‌سراها و سرای محلات.
منبع
- نویسنده: صلاح‌الدین قادری؛ منبع: جامعه شناسی ایران، دوره بیست و یکم، شماره 2، تابستان 1399،
- لینک پرتال جامع علوم انسانی
- لینک جامعه شناسی ایران
- لینک پژوهشکده زن و خانواده