زنان ملل متحد
چالش‌های زنان ملل متحد در ایجاد صلح پایدار موضوعی است که امروزه به آن پرداخته می‌شود. زمانی كه از صلح به عنوان یک ضرورت همیشگی یاد می‌شود، نمی‌توان نقش زنان و دختران در سراسر جهان را نادیده گرفت. خشونت علیه زنان تهدیدی اساسی علیه صلح پایدار محسوب می‌شود زیرا به همراه تبعیض و قوانین نابرابر می‌تواند مانع دسترسی زنان به خدمات آموزشی، استقلال مالی، شرکت در سطوح تصمیم‌گیری و استقرار صلح شود. زنان همواره در جوامع جنگ‌زده با شکل‌های خاص و ویرانگر خشونت مواجه هستند که گاه به صورت نظام‌مند برای رسیدن به اهداف نظامی یا سیاسی انجام می‌شود.
امروزه، تعهد به فرهنگ صلح، هسته اصلی موفقیت در سه حوزه از فعالیت‌های سازمان ملل متحد یعنی صلح و امنیت، توسعه پایدار و حقوق بشر را تشکیل می‌دهد. اما با وجود این، سازمان ملل متحد در تلاش خود برای برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان با چالش‌هایی جدی مانند بودجه ناکافی و نبود محرکی واحد مواجه بوده است؛ نهاد زنان ملل متحد برای رسیدگی به چنین چالش‌هایی در جولای ۲۰۱۰ تأسیس شد تا به عنوان نهادی پویا به منظور فراهم کردن صدایی قدرتمند برای زنان و دختران در سطح بین‌المللی، منطقه‌ای و ملی فعالیت کند.
 | |
| الگوی جعبه اطلاعات مقالات | |
|---|---|
| نویسندگان | صبوری، ضیاء الدین ؛ نصیرپور، ساناز ؛ حمیدیان شورمستی، مرضیه |
| عنوان مقاله | چالش‌های نهاد زنان ملل متحد در ایجاد صلح پایدار |
| نام مجله | پژوهش های روابط بین الملل |
| سال چاپ | پاییز 1391 |
| شماره مجله | 5(30 صفحه - از 165 تا 194 ) |
| امتیاز مقاله | علمی-پژوهشی(وزارت علوم)/ISC |
کلیدواژه
سازمان ملل متحد، نهاد زنان ملل متحد، صلح پایدار، امنیت بین المللی، خشونت علیه زنان، نهادگرایی لیبرال، دیپلماسی پیشگیرانه، فمینیسم پسامدرن
گزارش مقاله
مقاله حاضر ضمن مرور اجمالی اقدامات سازمان ملل متحد در حوزه زنان، صلح و امنیت، نقش و کارایی نهاد زنان ملل متحد را در برابر چالش‌های گذشته و پیش روی این نهاد در چهار حوزه کلیدی از جمله برقراری امنیت و عدالت، مقابله با اقدامات خشونت آمیز جنسیتی، افزایش مشارکت زنان در فرایند ایجاد صلح و فعالیت‌های بشردوستانه پس از خاتمه تعارضات تبیین می‌کند. در این تحقیق با تحلیل زمینه‌های شکل‌گیری نهاد زنان ملل متحد در قالب رهیافت نظری نهادگرایی لیبرال با تأکید بر کاربرد دیپلماسی پیشگیرانه، ضمن تشریح جایگاه زنان در مباحث مربوط به صلح و امنیت بین المللی از نظر یکی از رویکردهای فمینیسم معاصر، ماهیت عملکرد نهاد زنان ملل متحد در زمینه صلح پایدار بررسی می‌شود.
تشکیل نهادهای بین المللی ازجمله نهاد زنان ملل متحد در اندیشه نهادگرایان لیبرال ریشه دارد که جهان سیاست را حوزه‌ای منحصر به دولت‌ها نمی‌دانند و بر این اعتقادند که برخی از اقداماتی را که دولت‌ها توان اجرای آن را ندارند، می‌توان به این نهادها واگذار کرد؛ از این رو از اواخر جنگ جهانی دوم ضرورت ایجاد نهادهای بین المللی که متضمن صلح پایدار و امنیت بین‌المللی باشند، اهمیت فوق‌العاده‌ای یافت.طبق دیدگاه هاس، نهادهای بین المللی همتای ضروری دولتهای حاکم محسوب می‌شوند که توانایی آنها برای اهداف رفاهی رو به کاهش است. [۱]
نهاد زنان ملل متحد نیز یکی از بازیگران غیردولتی در عرصه روابط بین الملل است که ضرورت نهادینه ساختن توانمندسازی زنان و برابری جنسیتی در روندهای ایجاد، حفظ صلح، مراحل بازسازی پس از جنگ و درگیری را سرلوحه برنامه‌های خود قرار داده و همچنین خواهان حضور و نقش‌آفرینی آنان در عرصه نظریه‌پردازی و تصمیم‌گیری در حوزه صلح است. در سال‌های اخیر، نهاد زنان ملل متحد در تلاش‌های خود برای ترویج صلح و امنیت در سطح جهان برنامه‌هایی را در دستور کار قرار داده است که در چهارچوب نظریات پیشین سنجیده می‌شود.
اقدامات سازمان ملل متحد در حوزه زنان، صلح و امنیت
تعهد به فرهنگ صلح، اخیرا هسته اصلی سه حوزه از فعالیت‌های سازمان ملل متحد یعنی صلح و امنیت، توسعه پایدار و حقوق بشر را تشکیل می‌دهد. عملیات حفظ صلح ملل متحد بخشی از ساز وکارهای سازمان ملل برای حفظ صلح و امنیت بین المللی است که از بدو تأسیس تاکنون متناسب با زمان و مکان از نظر مفهوم و حیطه عملکرد خود توسعه و تحول یافته است. رویکرد ویژه این سازمان نسبت به سهم زنان در وظایف مربوط به مقوله صلح از این نظر حائز اهمیت است که از بدو تأسیس تاکنون اهمیت ویژه‌ای به نقش زنان و نگرش‌های مربوط به جنسیت در برنامه‌ریزی و عملیات حفظ صلح قائل بوده است.تاسیس ارگانهای ویژه‌ای با عنوان کمیسون مقام زن در سال 1946 نقظه عطفی در مسیر ارتقای برابری، توسعه و صلح به شمار می‌آید. این کمیسون اعلامیه مربوط به از بین بردن خشونت علیه زنان را در سال 1993 تنظیم نمود که به تصویب مجمع عمومی ملل متحد رسید. [۲]
شورای امنیت سازمان ملل 4 قطعنامه برای حضور و مشارکت زنان تصویب کرد که اهداف آن به شرح زیر است:
- گسترش مشارکت زنان در تصمیم گیری
- پایان خشونت جنسی و معافیت از مجازات
- فراهم کردن نظامی پاسخگو
نهاد زنان ملل متحد و وظایف آن
مجمع عمومی سازمان ملل متحد در جولای ۲۰۱۰ با اکثریت آرا نهاد جدیدی را برای رسیدگی به چالش های فراروی سازمان ملل و سرعت بخشیدن به پیشرفت زنان و دختران و رفع نیازهای آنان در سطح جهانی، منطقه‌ای و ملی با عنوان کامل نهاد سازمان ملل برای توانمندسازی زنان و برابری جنسیتی» تأسیس کرد. خشونت نسبت به زنان، صلح و امنیت، رهبری و مشارکت زنان، توانمندسازی اقتصادی، طرح‌ها و بودجه‌های ملی مربوط به زنان و اهداف توسعه هزاره از جمله موضوعات بسیار مهمی است که مورد توجه و تمرکز نهاد زنان ملل قرار گرفته است. نقش‌های اصلی نهاد زنان ملل متحد به شرح زیر است:
1. حمایت از نهادهای میان دولتی مانند کمیسیون مقام زن و نقش‌آفرینی مناسب آنها در سیاست‌گذاری، تعیین استانداردها و هنجارهای جهانی؛
2.کمک به کشورهای عضو برای عملیاتی کردن این استانداردها و ارائه پشتیبانی مناسب فنی و مالی به کشورهای نیازمند؛
3. ایجاد پاسخ‌گویی در سازمان ملل متحد نسبت به تعهداتش در زمینه ایجاد برابری جنسیتی و پیگیری برنامه‌های طرح‌شده در این سازمان در ارتباط با زنان. [۳] پایگاه تحلیلی - خبری خانواده و زنان، برنامه‌های نهاد زنان ملل متحد برای استقرار و استمرار صلح بر چهار حوزه کلیدی تمرکز دارد که بدین شرح است:
صلح‌سازی
یکی از مأموریت‌های اصلی سازمان ملل، جلو گیری از وقوع خشونت‌ها در مناطق پایدار دارای ظرفیت مناقشه و درگیری است. کارکردهای این نهاد در زمینه صلح‌سازی عمدتاً با رویکرد پیشگیرانه تعقیب می‌شود.
کارکردهای نهاد عبارتند از:
- حل و فصل اختلافات قبل از وقوع درگیریها؛
- مبادرت به مذاکرات صلح؛
- تسهیل و تسریع مذاکرات صلح
- ایجاد آرامش از طریق اعمال قوانین و راهکارهای قانونی؛
- مذاکره با مقامات محلی در مناطق بحران خیز و آماده درگیری؛
- اصلاح نهادها و زیرساخت‌های همزیستی مسالمت آمیز؛
- ترویج آشتی ملی.
برقراری امنیت و عدالت
تغییرات وسیع در زندگی شهروندان آسیب دیده از مناقشات همواره با چالش‌هایی در روند آشتی ملی و نیل به عدالت انتقالی همراه است. نهاد زنان ملل متحد اقدامات مفیدی در حوزه مرتبط با عدالت، امنیت و زنان در مناطق یادشده به عمل آورده است. نادیده گرفتن زنان، حقوق آنان و نیز نبود شرایط کافی برای ایجاد امنیت لازم برای زنان همچنان مهم ترین چالش بر سر راه اقدامات معطوف به تأمین امنیت و عدالت در روند صلح به شمار می‌رود.
ممانعت و مقابله با اقدامات خشونت‌بار جنسی در درگیریها
فعالیت‌های زنان ملل متحد در حوزه خشونت جنسی علیه زنان و قاچاق انسان تفکیک شدنی است. نهاد زنان ملل متحد یکی از ۱۲ نهاد سازمان ملل است که در چهارچوب رهیافت نهادگرایی لیبرال بر نقش نهادها برای فراهم‌کردن استمرار و ثبات تأكید می‌کند و در قالب سیستمی وسیع و هماهنگ، مسئولیت برنامه‌ریزی و حمایت از تلاش‌ها برای جلوگیری از خشونت و تجاوز به عنف را عهده‌دار شده است. تقویت ظرفیت‌های محلی از مهم‌ترین رویکردهای این نهاد است که به حمایت از نقش زنان در فرایند صلح و جلوگیری از خشونت و تجاوز جنسیتی از طریق ایجاد رویه حقوقی مشترک، آموزش رهبران و بسترسازی محیط توجه کرده است.
اقدامات بشر دوستانه پس از خاتمه درگیریها
به موازات نقش آفرینی مردان در میادین مبارزه و درگیری‌های مسلحانه، زنان به ناچار سرپرستی خانواده را پذیرا می‌شوند و با تبعات ناگوار نشئت گرفته از اوضاع بحرانی منازعات و درگیریها از جمله گرسنگی، بیماری، خشونت‌های جنسیتی، فقر و فحشا روبه رو می‌شوند. نهاد زنان ملل متحد نیز با ملاحظه خلأهای یادشده پس از خاتمه درگیری ها و مناقشات، دو محور را به عنوان راه حل برگزیده است:
- اقدامات بشردوستانه،
- سرمایه‌گذاری و تخصیص بودجه.
یکی از مشکلات پیش روی این نهاد این است که تعداد معدودی از سازمان‌ها چالش‌های نهاد به صورت نظام‌مند برای تأمین بودجه به منظور برخورد با مسائل جنسیتی اقدام می‌کنند و مسائل جنسیتی به ندرت در اولویت قرار دارد.
پانویس
منبع
- نویسندگان: ضیاءالدین صبوری.ساناز نصیرپور.مرضیه حمیدیان شورمستی - فصلنامه پژوهشهای روابط بین الملل ، دوره نخست، شماره پنجم، پاییز 1391
- لینک نورمگز
- لینک پژوهش های روابط بین المللی