زن در دوره پهلوی اول
 | |
| مشخصات | |
|---|---|
| عنوان نشست | زن در اندیشه ناسیونالیست های ایرانی (دوره پهلوی اول) |
| نام ارائه دهنده | فاطمه صادقی گیوی |
| مرکز برگزار کننده | انجمن زنان پژوهشگر تاریخ |
| نوع نشست | مناظره و گفتگو |
| تاریخ برگزاری | 5/7/ 1383 |
روز چهارشنبه،7 مرداد 1383 سخنرانی خانم دکتر فاطمه صادقی گیوی تـحت عـنوان: «جنسیت (زنان) و ناسونالیسم در آراء اندیشمندان دوره پهلوی اول»، در محل انجمن زنان پژوهشگر تاریخ برگزار شد.
ایشان با طرح سـوالاتی از جمله این‌که «آیا اصولا ناسیونالیسم در دوره پهلوی اول (1329-1304) پیشرو و منادی آزادی زنان بوده است؟»؛ به واکـنش اسلام‌گرایان به سیاست کـشف حـجاب در دوره رضا خان پرداخت و حمایت سکولارها از واقعه کشف حجاب را با هدف نیل به دروازه‌های تمدن دانست.
در این میان وی قائل به نگاهی بینابینی (میان مذهبیون و سکولارها) بود که به بررسی «فمینیسم دولتی» در دوره رضـا شاه می‌پرداخت.
عنوان سخنرانی
زن در اندیشه ناسیونالیست های ایرانی (دوره پهلوی اول)
گزارش از متن سخنرانی
خانم صادقی پیش از ورود به بحث، اشاره‌های گذرا به کاستی‌های شدید در حوزه بررسی و نقد مبانی تئوریک و نظری دیدگاه‌های فمینیستی در ایران در مقایسه با کشورهای خاورمیانه و آسیایی در میان اندیشمندان ایرانی شد. هم چنین به پارادوکـس مـوجود در باطن ناسیونالیسم که به تجلیل خودی و بیگانه‌ستیزی از سویی و تحقیر غیر و شیفتگی نسبت به غرب از سوی دیگر همراه است، اشاره شد. سخنرانی حول چند محور مشخص ادامه یافت: بررسی مختصر پدیـده نـاسیونالیسم اروپایی، برشمردن مؤلفه‌های ناسیونالیسم از جمله ارتقاء هویت ملی و ملت، انواع و اقسام ناسیونالیسم در بافت غیر دولتی (هندی و مصری...) ،دولتی بودن ناسیونالیسم ایرانی در دوره رضا خان (پهلوی اول)، بازگشت به ایران بـاستان در آثـار تاریخ‌نگاری ناسیونالیست‌های این دوره، پررنگ شدن مفاهیمی چون ایران، وطن، هویت ملی و ... .
در این میان ایدئولوژی ناسیونالیستی دوره رضا شاه را باید در تعامل با روشنفکران این دوره بررسی کرد. گفتمان ناسیونالیستی-دولتی این دوره بـیشتر جـنبه تـبلیغی داشته و کمتر تلاشی برای بـهبودی وضـعیت زنان صورت گرفته است. اقدامات رضا شاه بیش از آن‌که معطوف به گفتمان برای آزادی و تغییر در ساختارهای حقوقی به نفع زنان باشد، به مـدرن کـردن ظـاهر جامعه از جمله تغییر لباس و کشف حجاب بسنده نـموده اسـت. در این میان سیاست‌های تیمورتاش و محمود جم و بازدید رضا شاه از ترکیه در تسریع این امر دخالت داشته است. از سوی دیگر بـررسی آثـار روشـنفکران و اندیشمندان این دوره (کاظم‌زاده، ایرانشهر، تقی‌زاده، کسروی، محمود افشار و صدیقه دولت‌آبادی)که دارای گرایشات ناسیونالیستی بودند، نشان از دیدگاه‌های محافظه‌کارانه در آراء و نوشته‌های آنان دارد.
ترسیم وظایف زنان در محدوده ارتقاء اخلاقیات اجتماع، دفاع از سـاختارهای پدرسالارانه خانواده های ایرانی، تأکید بر انجام کامل وظایف همسری و مادری در وهله اول و سپس انـجام فـعالیت‌ها، آن هم در محدوده فعالیت‌های خیریه و عدم تأکید بر حق رأی زنان (جز یک شماره از نشریه آینده مـحمود افـشار) حـاکی از این است که زن در اندیشه ناسیونالیستی این دوره نقش کارکردی دارد و نه حقوق مـتساوی و بـرابر. در عـین حال نقش‌هایی بر عهده زن گذاشته شده است که دیگر نمی‌تواند پرده‌نشین باشد و مـهم‌ترین کـار بـرای آنان تحصیل است تا از قبل آن به شعور اجتماعی نائل شوند. ولی بحث برابری بین زن و مرد در کـارکرد ناسیونالیست‌های دولتی و غیر دولتی اساسا وجود ندارد.
ایدئولوژی ناسیونالیستی این دوره کارکرد دوگانه دارد: از طـرفی بـر تـحصیل زنان پافشاری می‌کند و از سوی دیگر قائل به کنترل زنان است. شأن و منزلت زنان در دوره رضـا شاه منوط و به مخدره بودن آنان نیست بلکه اصل بر مکشوفه بودن اسـت کـه طـبیعتا این جابه‌جایی شأن و منزلت در جابه‌جایی نحوه دستیابی به قدرت نیز مؤثر است و زنان مکشوفه تـوان ارتـباط با کانال‌های قدرت را پیدا می‌نمایند. یکی از تبعات این مسئله ایجاد شکاف مـیان زنان اسـت که بازخورد آن در سال‌های بعدی بیشتر هویدا می‌شود.
نقد
فاطمه صادقی گیوی، یکی از فرزندان صادق خلخالی است. او مدافع جنبش فمینیستی در ایران و منتقد علیه حجاب اجباری است و در سال ۱۳۸۷ مقاله‌ای در نقد حجاب اجباری منتشر کرد.[۱] او کتاب جنسیت، ناسیونالیسم و تجدد (فمینیست) را نوشت. خودش می گوید که با کشف حجاب مشکلی ندارد و فقط با شیوه کشف حجاب مشکل دارد. مثلا چرا زنان را مجبور به کشف حجاب کردند؟ او معتقد است که باید آن‌ها را آزاد می‌گذاشتند تا خودشان انتخاب کنند و یا می‌گوید رضاخان به فکر خودش بوده است نه زنان. رضاخان می‌خواست ایران را متمدن کند در حالی که وقتی قانون اساسی را می‌بینیم تغییر دیگری به نفع زنان مثل حق طلاق و ... نمی بینیم.[۲]