زن و خانواده در قانون اساسی ایران

قانون اساسی ایران، برترین سند حقوقی کشور و راهنمای تنظیم سایر قوانین در ایران.

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به مبحث زن و خانواده پرداخته است. به دلیل اهمیت این قانون نسبت به قوانین دیگر، پرداختن به زن و خانواده در این قانون دارای اهمیت  است. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران وظایف دولت در راستای تامین حقوق افراد اعم از زن و مرد، بررسی حقوق زنان و یکسانی زن و مرد تبیین و بررسی شده  است.

خانواده در قانون اساسی ایران

خانواده کوچک‌ترین واحد تشکیل دهنده جامعه و اولین نهاد اجتماعی است که با ازدواج مرد و زن  شکل می گیرد. در جوامع اسلامی، مهم ترین هدف خانواده بقای نسل  است. این نهاد اجتماعی نیازمند تبیین حقوق و تکالیف است که در قانون اساسی این تبیین صورت گرفته است. اصل ۱۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: از آنجا که خانواده واحد بنیادی جامعه اسلامی است، همه قوانین و مقررات و برنامه‌ریزی‌های مربوط باید در جهت آسان‌کردن تشکیل خانواده، پاسداری از قداست آن و استواری روابط خانوادگی بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی‌ باشد.

وظایف دولت در قانون اساسی برای تامین حقوق افراد

اصل ۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است برای نیل به اهداف مذکور در اصل دوم قانون اساسی که ناظر برکرامت و ارزش والای انسان و آزادی توام با مسوولیت او دربرابر خدا است،همه امکانات خود را برای امور زیر به کار برد:

• ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوی و مبارزه با کلیه مظاهر فساد و تباهی.

• بالا بردن سطح آگاهی‌های عمومی در همه زمینه‌ها با استفاده صحیح از مطبوعات و رسانه‌های گروهی و وسایل دیگر.

• آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه در تمام سطوح، و تسهیل و تعمیم آموزش عالی.

• تقویت روح بررسی و تتبع و ابتکار در تمام زمینه‌های علمی، فنی، فرهنگی و اسلامی از طریق تاسیس مراکز تحقیق و تشویق محققان.

• طرد کامل استعمار و جلوگیری از نفوذ اجانب.

• محو هر گونه استبداد و خودکامگی و انحصارطلبی.

• تامین آزادی‌های سیاسی و اجتماعی در حدود قانون.

• مشارکت عامه مردم در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خویش.

• رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه، در تمام زمینه‌های مادی و معنوی.

• ایجاد نظام اداری صحیح و حذف تشکیلات غیر ضرور.

• تقویت کامل بنیه دفاع ملی از طریق آموزش نظامی عمومی برای حفظ استقلال و تمامیت ارضی و نظام اسلامی کشور.

• پی‌ریزی اقتصادی صحیح و عادلانه بر طبق ضوابط اسلامی جهت ایجاد رفاه و رفع فقر و برطرف ساختن هر نوع محرومیت در زمینه‌های تغذیه و مسکن و کار و بهداشت و تعمیم بیمه.

• تامین خودکفایی در علوم و فنون صنعت و کشاورزی و امور نظامی و مانند اینها.

• تامین حقوق همه‌جانبه افراد از زن و مرد و ایجاد امنیت قضایی عادلانه برای همه و تساوی عموم در برابر قانون.

• توسعه و تحکیم برادری اسلامی و تعاون عمومی بین همه مردم.

• تنظیم سیاست خارجی کشور بر اساس معیارهای اسلام، تعهد برادرانه نسبت به همه مسلمان و حمایت بی‌دریغ از مستضعفان جهان.

• اصل سوم قانون اساسی، دولت جمهوری اسلامی ایران را موظف نموده حقوق همه جانبه افراد اعم از زن و مرد و ایجاد امنیت قضایی عادلانه برای همه و تساوی عموم در برابر قانون را تأمین نماید.

اصل یکسانی زن و مرد در قانون اساسی ایران

اصل 20 همه افراد ملت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند.

اصل حقوق زنان در قانون اساسی ایران

اصل21

دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامی تضمین نماید و امور زیر را انجام دهد:

1. ایجاد زمینه‏های مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی او.

1. حمایت مادران، بالخصوص در دوران بارداری و حضانت فرزند، و حمایت از کودکان بی‌سرپرست.

1. ایجاد دادگاه صالح برای حفظ کیان و بقای خانواده.

1. ایجاد بیمه خاص بیوگان و زنان سالخورده و بی‏ سرپرست.

1. اعطای قیمومت فرزندان به مادران شایسته در جهت غبطه آنها در صورت نبودن ولی شرعی.

منابع

• قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، در وب سایت مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: 11 دیماه 1401ش.
• واژه «خانواده»، در وب سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید 11دیماه1401ش.
• هدایت نیا، فرج الله، حقوق خانواده در جمهوری اسلامی ایران، در وب سایت پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ص25، فروردین 1398ش، تاریخ بازدید11 دیماه 1401ش.