سیاست‌های کلان جمعیت
سیاست‌های کلان جمعیت
- ارتقای پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشین
- رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و افزایش فرزند، کاهش سن ازدواج و حمایت از زوج‌های جوان و توانمندسازی آنان در تأمین هزینه‌های زندگی و تربیت نسل صالح و کارآمد.
- اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران به‌ویژه در دوره بارداری و شیردهی و پوشش بیمه‌ای هزینه‌های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان و تقویت نهادها و مؤسسات حمایتی ذی‌ربط.
- تحکیم بنیان و پایداری خانواده با اصلاح و تکمیل آموزش‌های عمومی درباره اصالت کانون خانواده و فرزند پروری و با تأکید بر آموزش مهارت‌های زندگی و ارتباطی و ارائه خدمات مشاوره‌ای بر مبنای فرهنگ و ارزش‌های اسلامی ــ ایرانی و توسعه و تقویت نظام تأمین اجتماعی، خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت‌های پزشکی در جهت سلامت باروری و فرزندآوری.
- ترویج و نهادینه‌سازی سبک زندگی اسلامی‌ایرانی و مقابله با ابعاد نامطلوب سبک زندگی غربی.
- ارتقای امید به زندگی، تأمین سلامت و تغذیه سالم جمعیت و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، به‌ویژه اعتیاد، سوانح، آلودگی‌های زیست محیطی و بیماری‌ها.
- فرهنگ‌سازی برای احترام و تکریم سالمندان و ایجاد شرایط لازم برای تأمین سلامت و نگهداری آنان در خانواده و پیش‌بینی سازوکار لازم برای بهره‌مندی از تجارب و توانمندی‌های سالمندان در عرصه‌های مناسب.
- توانمندسازی جمعیت در سن کار با فرهنگ‌سازی و اصلاح، تقویت و سازگار کردن نظامات تربیتی و آموزش‌های عمومی، کارآفرینی، فنی‌حرفه‌ای و تخصصی با نیازهای جامعه و استعدادها و علایق آنان در جهت ایجاد اشتغال مؤثر و مولّد.
- بازتوزیع فضایی و جغرافیایی جمعیت، متناسب با ظرفیت زیستی با تأکید بر تأمین آب با هدف توزیع متعادل و کاهش فشار جمعیتی.
- حفظ و جذب جمعیت در روستاها و مناطق مرزی و کم‌تراکم و ایجاد مراکز جدید جمعیتی به‌ویژه در جزایر و سواحل خلیج فارس و دریای عمان از طریق توسعه شبکه‌های زیربنایی، حمایت و تشویق سرمایه‌گذاری و ایجاد فضای کسب و کار با درآمد کافی.
- مدیریت مهاجرت به داخل و خارج هماهنگ با سیاست‌های کلی جمعیت با تدوین و اجرای سازوکارهای مناسب.
- تشویق ایرانیان خارج از کشور برای حضور و سرمایه‌گذاری، و بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و توانایی‌های آنان.
- تقویت مؤلفه‌های هویت‌بخش ملی (ایرانی، اسلامی، انقلابی) و ارتقای وفاق و هم‌گرایی اجتماعی در پهنه سرزمینی به‌ویژه میان مرزنشینان و ایرانیان خارج از کشور.
- رصد مستمر سیاست‌های جمعیتی در ابعاد کمّی و کیفی با ایجاد سازوکار مناسب و تدوین شاخص‌های بومی توسعه انسانی و انجام پژوهش‌های جمعیتی و توسعه انسانی.
باید در تمام طرح‌ها خانواده مبنا و محور باشد
#خانواده نخستین نهاد اجتماعی است، ازدواج سالم و اهتمام به حفظ زندگی خانوادگی نشان از اهمیت ویژه نهاد خانواده دارد. پس از تشکیل خانواده‌های جدید، باروری، تزاید نسل، جایگزینی و جوان ماندن ترکیب جمعیت، اولویتی ملی است که از زیرساخت‌های مهم توسعه بوده ومورد توجه همه جوامع انسانی در طول تاریخ بشر بوده است، چرا که بقا و دوام هر جامعه به این موضوع مهم بستگی دارد. به پدیده باروری و زایش نسل در فرهنگ غنی و تمدن ایرانی اسلامی نیز توجه ویژه‌ای شده است.
رونق اقتصادی در همه جوامع متاثر از جمعیت جوان و مولد است، کاهش سرمایه انسانی و همچنین جمعیت مولد در سال‌های نه چندان دور آتی، دنیا را با چالش‌های اجتماعی/ اقتصادی ناشی از سالمندی ترکیب جمعیتی مواجه خواهد کرد. این تحول بزرگ مستلزم توسعه قابل ملاحظه اقدامات حمایتی و تأمینی است. کشور ایران گذار باروری خود را مثل اکثر کشورهای در حال توسعه در نیمه دوم قرن بیستم تجربه کرده است. از سال 1364 به بعد میزان باروری روند کاهشی پیدا نموده، بر اساس پیش‌بینی‌ها در حدود سال‌های 1420 منجر به صفرشدن رشد جمعیت و پس از آن منفی‌شدن جمعیت خواهد شد. برای حفظ ترکیب جمعیتی جوان، نرخ باروری کلی باید به حداقل 2,1 حد جایگزینی افزایش یابد. ازدواج، تولد، فوت و مهاجرت از متغیرهای تعیین‌کننده ترکیب و تعداد جمعیت هر منطقه هستند.
سلامت جسمی ، روحی - روانی و عاطفی خانواده با محوریت سلامت باروری و جنسی به ویژه با رعایت ارزش‌ها و کرامت \انسانی همچون احترام و مسئولیت‌پذیری در افراد و زوجین شکل می‌گیرد. سلامت جنسی و باروری محور اصلی رضایتمندی از زندگی مشترک، تداوم و پایداری ازدواج، پویایی و بالندگی جمعیت و خانواده است. چنانچه در بسیاری از کشورها، سلامت باروری به عنوان یکی از محورهای کلیدی در سیاست‌گذاری‌های سلامت و رفاه آن جامعه بشمار می‌آید.
عنایت به ازدواج، تحکیم خانواده، امنیت اجتماعی، اقتصادی وخانوادگی از جمله مولفه‌های کلانی هستند که در سطح خرد بر تصمیمات باروری خانواده‌ها تاثیر می‌گذارد. اتخاذ سیاست جمعیت ابلاغ شده از سوی مقام معظم رهبری در سال 1393 در خصوص ارتقاء نرخ باروری کل و حفظ جمعیت جوان، مسیر راهبردی روشنی را برای تصمیم‌گیران در حوزه قانون‌گذاری، اجرا و مدیریت آن فراهم نموده است. جمعیت جوان با مسایلی روبرو است که متأثر از عوامل فرهنگی اجتماعی و اقتصادی است.
تغییرات در سبک زندگی هم زمان با تأخیر در ازدواج جوانان و تاخیر در به دنیاآمدن فرزند اول، فاصله‌گذاری زیاد بین تولد فرزندان اول و دوم، باعث افزایش خانوارهای تک فرزند شده و مرگ‌های جوانان ناشی از حوادث ترافیکی، مرگ‌های میان‌سالی وافزایش طلاق به گسترش روزافزون تعداد خانوارهای تک والدی می‌انجامد. تشدید فقر و بیکاری نیز به طیف وسیعی از آسیب‌های اجتماعی منجر می‌شود که اعتیاد، طلاق، سقط القایی، روابط خارج از خانواده، بیماری‌های آمیزشی و ناباروری را در جامعه افزایش داده و علاوه بر شاخص‌های اجتماعی شاخص‌های باروری سالم را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. طراحی و اجرای برنامه‌های تسهیل ازدواج، سیاست‌های دوستدار خانواده و فرزندآوری، ترویج فرزندآوری بهنگام، همچنین تداوم پایداری خانواده و کاهش آسیب‌های اجتماعی، نقش کلیدی در تداوم چرخه باروری فرد و خانواده دارد.
ترویج فرهنگ سنتی حمایت خانواده‌ها از همدیگر، شرایط مطلوب‌تری برای داشتن فرزندان بیشتر فراهم می‌نماید. حمایت از فرزندان در طول بزرگ‌شدن، سیستم مراقبت از فرزندان، کمک هزینه نگهداری از آنان و سرمایه‌گذاری برای آموزش و پرورش، از جمله اقدامات مهم فزونی باروری است.
برنامه‌های مراقبت از جمعیت کشور مبتنی بر سه اصل سیاستی
- اجرای دستور عمل های درون بخشی سلامت با تاکید بر ارتقای شاخص‌های برنامه در جهت ارتقا نرخ باروری کلی و دستیابی به دیگر اهداف سیاست‌های کلی جمعیت .
- اشاعه فرهنگ فرزندآوری، ترویج نقش مادری، نقش پدری، فرزندآوری بهنگام، پیشگیری از ناباروری و همچنین تحکیم خانواده با همکاری رسانه و نخبگان؛
- مطالبه‌گری، هدایت و رهبری برنامه بین بخشی مراقبت جمعیت و جلب همکاری برون بخش سلامت با تاکید بر شفاف‌سازی نقش دستگاه‌های همکار از طریق ارائه آیین‌نامه‌های اجرایی حمایت از خانواده‌ها و جوانان در راستای ارتقای نرخ باروری کلی.
راهبردهای ۱۵ گانه صیانت از جمعیت ابلاغی دفتر سلامت وزارت بهداشت
- توانمندسازی ذینفعان کلیدی و جمعیت هدف در راستای صیانت از جمعیت.
- پیشگیری و مدیریت ناباروری.
- ارتقای سلامت مادران.
- ارتقای رشد و تکامل همه‌جانبه کودکان
- ارتقای نرخ باروری کلی در زنان و مردان متاهل
- پیشگیری و مدیریت سقط
- افزایش هدفمند نرخ باروری
- رصد دقیق آمایش جمعیت و نرخ باروری
- توسعه همکاری‌های بین بخشی در زمینه صیانت از جمعیت
- توسعه پژوهش‌هایی در راستای صیانت از جمعیت در راستای حفظ و ارتقای باروری
- توسعه فناوریها و محصولات خدمات دانش‌بنیان با درمان ناباروری و ابداعات در حوزه باروری
- تربیت و توانمندسازی نیروی انسانی در حوزه پیشگیری از ناباروری ، سلامت جنسی و مشاوره فرزندآوری
- اصلاح قوانین و خط مشی‌های نظام سلامت در راستای صیانت از جمعیت
- پیگیری قوانین در راستای ارتقای نرخ باروری کلی
- تسهیل ازدواج در بین دانشجویان و نخبگان جوان
- تسهیل ازدواج در بین کارکنان نظام سلامت و سایر کارمندان دولت