صرفه‌جویی
دوره آموزش ابتدایی، در پروسه آموزش و بیان انتقال مفاهیم مرتبط با فرهنگ عمومی و رفتاری جامعه از بعد کمی نقش بسیار مهمی دارد، لذا این مقاله مفهوم صرفه جویی و مصرف بهینه را با نگاه جنسیتی و با به کار‌گیری روش تحلیل محتوا در کتابهای درسی دوره ابتدایی مورد بررسی قرار می‌دهد. طبق نتایج تحقیق در کتابهای درسی دوره ابتدایی اهمیت قابل توجهی به نقش زنان در مصرف بهینه و صرفه جویی داده نشده است. و حتی تصاویر، جملات و مفهوم موجود در کتاب‌ها نیز رنگ و بوی جنسیتی به خود گرفته است. و با این‌که نقش زنان در اقتصاد جامعه و خانواده بسیار مهم است توجه بیشتری به مردان صورت گرفته است.
 | |
| الگوی جعبه اطلاعات مقالات | |
|---|---|
| نویسندگان | صالحی عمران، ابراهیم؛ چارباشلو، حسین؛ منصوری، سیروس |
| عنوان مقاله | بررسی میزان توجه کتابهای درسی دوره آموزشی ابتدایی به مفاهیم صرفه‌جویی و مصرف بهینه با تاکید بر نقش زنان |
| نام مجله | پژوهش‌های برنامه ریزی درسی و آموزشی |
| سال چاپ | پاییز و زمستان 1391-دوره دوم |
| شماره مجله | شماره 2 (20صفحه-از 19 تا 38) |
| امتیاز مقاله | علمی - پژوهشیISC |
گزارش مقاله
نویسنده در این مقاله در صدد تبیین بررسی میزان توجه کتابهای درسی دوره آموزشی ابتدایی به مفاهیم صرفه‌جویی و مصرف بهینه با تاکید بر نقش زنان می‌باشد. لذا ابتدا به آموزش مصرف کننده می‌پردازد، بخش‌هایی که باید به مصرف کننده آموزش داده شود را بیان می‌کند و اطلاعات میزان اهمیت هر پایه تحصیلی به مسئله جنسیت را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد.
آموزش مصرف کننده
هدف آموزش مصرف‌کننده این است که شاگردان را چنان آموزش بدهد تا مصرف‌کننده انتقادی، دانشی و منطقی باشند که از نیازهای واقعی خودشان آگاه شوند و محصولات را به طریقی آزادانه و بدون تحت تاثیر تبلیغات قرار گرفتن انتخاب نمایند. دو مسأله عمده و متفاوت که دیدگاه افراد را مورد آموزش مصرف‌کننده قرار داده است وجود دارد: یکی به آلودگی‌های محیطی و مدیریت منابع انسانی مرتبط می‌شود. دیگری تحت تأثیر تجارت، صنعت، از طرفی دیگر مقامات ملی، محلی بر برنامه‌های طرح‌ریزی شده و تصمیمات اتخاذ شده می‌باشد. یک مطالعه نیاز سنجی در سوئد انجام شده که پنج بخش ویژه را برای آموزش مصرف‌کننده نمایان ساخته است:
- الف) رفتار مصرفی
- ب) تاثیر بر مصرف
- ج) مصرف شخصی
- د) سیاستگذاری مصرف
- ه) رجحان مصرف‌کننده
در هر صورت پژوهش‌های مرتبط با آموزش مصرف‌کننده بر روی بچه‌ها در مدرسه به مسائل زیر مربوط می‌شوند:
- اولاً؛ پژوهش‌ها در ارتباط با آموزش مصرف‌کننده به زنان به اهمیت آموزش مصرف در طول زندگی فرد تاکید می‌کنند.
- ثانیا؛ برخی پژوهش‌ها موضوع رفتار مصرفی کودکان را مورد بررسی قرار می‌دهند.
- ثالثاً؛ مسائل مربوط به آموزش مصرف‌کننده در چند موضوع درسی از قبیل مطالعات اجتماعی، هنرهای زبانی، هنر، ریاضیات، علوم، بهداشت و اقتصاد خانواده ادغام و ترکیب می‌شوند.
در هر حال تعادل، میانه‌روی مصرف در مصرف وظیفه ملی و شحصی یکایک شهروندان است. نهادها، دستگاه‌های فرهنگی و آموزشی باید بکوشند تا اندازه نگه داشتن در مصرف به مثابه یک ارزش به یک باور عمومی تبدیل گردد که در این راستا کتابهای درسی به عنوان موثرترین رسانه از اولویت خاصی برخوردارند.
یافته‌های تحقیق
یافته‌های کمی
در مقایسه چهار کتاب سال اول ابتدایی، کتاب علوم تجربی با 8 مرتبه توجه به مفاهیم صرفه‌جویی و مصرف بهینه بیشترین فراوانی را دارا می‌باشد. پس از آن کتاب فارسی با یک مرتبه و در نهایت کتابهای آموزش قرآن و ریاضی بدون هیچ فراوانی در ارتباط با صرفه‌جویی و مصرف بهینه قرار دارند. در ارتباط با جنسیت در رابطه با موضوع مورد تحقیق، فقط سه مورد به جنسیت اشاره داشته که دو مورد آن مربوط به جنس مذکر و یک مورد آن مربوط به جنس مونث بوده است. از میان کتابهای سال دوم دوره ابتدایی، به طور کلی کتاب قرآن با 10 مرتبه توجه به مفاهیم صرفه‌جویی و مصرف بهینه بیشترین فراوانی را دارد و در نهایت کتابهای هدیه آسمانی و ریاضی بدون هیچ فراوانی قرار دارد.
در ارتباط با جنسیت، تنها دو مورد اشاره شده که هر دوی آن مربوط به جنس مذکر است. از بین کتابهای دارای فراوانی مربوط به موضوع تحقیق در سال سوم دوره ابتدایی، کتاب فارسی با 16 مرتبه توجه به مفاهیم صرفه‌جویی و مصرف بهینه بیشترین فراوانی را دارد. پس از آن کتاب علوم تجربی با 15 مرتبه و کتاب تعلیمات اجتماعی با 3 مرتبه توجه به مفاهیم صرفه‌جویی به ترتیب در جایگاه دوم و سوم قرار دارند. و در نهایت کتابهای هدیه آسمانی، قرآن و ریاضی بدون هیچ فراوانی در تمام واحد ثبت در تحلیل قرار دارد. در ارتباط با جنسیت، 5 مورد به جنسیت اشاره داشته که 3 مورد مربوط به جنس مذکر و 2 مورد مربوط به جنس مونث است. در مقایسه با 6 کتاب سال جهارم دوره ابتدایی، کتاب فارسی با 20 مرتبه توجه به مفاهیم صرفه‌جویی و مصرف بهینه بیشترین فراوانی را دارد.
پس از آن کتابهای علوم تجربی، هدیه آسمانی و تعلیمات اجتماعی به ترتیب با 5 و 1 مرتبه قرار دارند و ریاضی بدون هیچ فراوانی با مفاهیم صرفه‌جویی و مصرف بهینه قرار دارد. در ارتباط با موضوع جنسیت، فقط سه مورد بوده که دو مورد مربوط به جنس مذکر و یک مورد مربوط به جنس مونث بوده است. از بین کتابهای سال پنجم ابتدایی، هدیه آسمانی با 17 مرتبه توجه به مفاهیم صرفه‌جویی و مصرف بهینه بیشترین فراوانی را دارد و کتاب آموزش قرآن با 2 مرتبه توجه کمترین فراوانی برخوردار می‌باشد. در ارتباط با جنسیت، 4 مورد بوده که 3 مورد مربوط به جنس مذکر و یک مورد مربوط به جنس مونث بوده است.
یافته‌های کیفی
یکی از نکاتی که در کتاب درسی دوره ابتدایی در مورد صرفه‌جویی و مصرف بهینه کاملاً نمایان است، بحث عدم توجه به زنان در این زمینه می‌باشد. به عنوان مثال در صفحه (12) کتاب فارسی پایه اولی تصویر پسر بچه‌ای است که در حال بستن شیر آبی است که دارد چکه می‌کند. لذا نگاه جنسیتی به مصرف در کتابهای درسی کاملا نمایان است.
نتیجه‌گیری
آموزش ابتدایی در شکل گیری فرهنگ عمومی جامعه و به ویژه فرهنگ رفتاری دانش آموزان نقش بسیار مهمی دارد. در حال حاضر یکی از معضلات اساسی موجود در جامعه ما الگوی ما مناسب رفتار افراد می‌باشد و تنها راه حل آن اصلای الگوی مصرف می‌باشد.
طبق داده های به دست آمده پایه پنجم بیشترین فراوانی را در توجه به مفاهیم صرفه جویی و مصرف بهینه دارد.
به نقش جنسیت در زمینه صرفه جویی و مصرف بهینه در کتابهای درسی دوره ابتدایی اهمیت چندانی داده نشده است. و لذا نتیجه می‌گیریم که برنامه ریزان کتب درسی این دوره به مقوله جنسیت با تاکید بر نقش زنان ارتباط با صرفه جویی و مصرف بهینه اهمیت بسیار کمی داده اند . آموزش و پرورش در معرفی اصلاح الگوی مصرف در دانش آموزان نقش مهمی دارد. که می‌تواند آن را از طریق کتابهای درسی به مخاطبان منتقل کند.
واژگان کلیدی
مصرف بهینه، زنان، آموزش، کتابهای درسی، تحلیل محتوا، دوره ابتدایی.