صنعت بدن
صنعت بدن، موضوع مورد بحث پژوهش حاضر می‌باشد؛ که به بررسی و فهم جامعه شناسانه صنعت بدن و انجام دادن جراحی های زیبایی زنان می‌پردازد در این مقاله، ترس از طردشدن و تصویر ذهنی منفی به بدن مورد ارزیابی قرار گرفت. میل به زیبایی و ابراز گرایی بدنی، پدیده محوری پژوهش است که در بستر ارزش های اجتماعی و شرایط خانوادگی اتفاق افتاده است. محدودیت های اجتماعی و حس تعارض شرایط مداخله گر و تبلیغات و ترغیب دیگران به جراحی شرایط تسهیل گر این پدیده است. در این مقاله به پیامدها و آثار مطالعه صنعت بدن در افزایش اعتماد به نفس، صرفه جویی در زمان و صرفه جویی اقتصادی پرداخته شده است.
 | |
| الگوی جعبه اطلاعات مقالات | |
|---|---|
| نویسندگان | محمودی، یسری ؛ محدثی گیلوایی، حسن |
| عنوان مقاله |
مطالعه جامعه شناختی صنعت بدن: (مطالعه کیفی دلایل و پیامدهای جراحی های زیبایی زنان) ساکن شهر تهران ۱۳۹۵) |
| نام مجله | زن در توسعه و سیاست |
| سال چاپ | زمستان 1396 |
| شماره مجله | شماره 58 (25 صفحه - از 523 تا 547 ) |
| امتیاز مقاله | علمی-پژوهشیISC |
پیشینه تحقیق
بیشترین آثار علمی مرتبط با بدن در دهه ۱۳۸۰ تولید شده اند که تا حدود زیادی به جوان بودن این شاخه از جامعه شناسی در ایران و نیز در سطح جهانی مرتبط است. با روند روبه رشدو غیرطبیعی جراحی های زیبایی و استفاده بی رویه زنان از مواد و لوازم آرایشی و بهداشتی، توجه پژوهشگران ایرانی به جامعه شناسی یاندن و آسیب های مرتبط با صنعت بدن جلب شد. در اواسط دهه ۱۳۸۰ و اوایل دهه ۱۳۹۰، پژوهش هایی مرتبط با بدن انجام شد. نتایج حاصله از تحقیقات داخلی که بیشتر یا روش کمی انجام شدهاند نشان می دهد که متغیرهایی همانند پایگاه اقتصادی اجتماعی، سبک زندگی، فرهنگ مصرف، جهانی سازی، مدرنیته، فشارهای ساختاری، پذیرش اجتماعی، سرمایه فرهنگی، سرمایه اجتماعی، سرمایه اقتصادی، چشم و هم چشمی و تقلید از دوستان، کسب هویت و متزلت فردی و اجتماعی و کسب تأیید دیگران با جراحی زیبایی بدن رابطه داشته است.
ادبیات نظرى
قبل از آنکه گرایشی به نام جامعه شناسی بدن شکل بگیرد و جامعه شناسی مستقلا به بدن توجه کند، دانشمندان علوم اجتماعی کمابیش به مسئله بدن و رفتارهای بدن و کنترل اجتماع بر بدن پرداخته بودند. با اینکه مفهوم جامعه شناسی بدن را برای اولین بار [۱] مطرح کرد و با کتاب جامعه و بدن برای اولین بار مستقلا به جامعه شناسی بدن پرداخت نباید نقش جریان های فکری همانند فمینیسم، پست مدرنیسم، مطالعات فرهنگی و روان شناسی را در ظهور و توسعه این رشته نادیده گرفت. ترنر معتقد است ما به سوی یک جامعه کالبدی در حرکتیم بودریور در میدان دست کاری نشانه هایی که مصرف را مشخص می کنند، بدن را زیباترین شیء قابل سرمایه گذاری فردی و اجتماعی می داند. که پس از یک هزاره تقواگرایی به موضوع رهایی بدل شده است که بدن به موضوع رهایی بدل شده است. گیدنز هم معتقد است که ما نه تنها مسئول طراحی خودمان هستیم، بلکه باید در ارتباط با خود بدن هایمان را نیز طراحی کنیم. ظاهر بدن و وضعیت جسمانی شایسته در موقعیت ها و جاهای مختلف برای ایجاد و حفظ بازاندیشانه خود بسیار اهمیت دارد. فمنیست ها به درگیری زنان با صنعت زیبایی با چشم انداز انتقادی می نگرند. آنها زیبایی را به صورت ستم و فشار بر زنان توصیف کرده اند و زنان را قربانیان هنجارهای زیبایی و ایدئولوژی زنانه ای می دانند که بر آنها وارد می شود.
روش تحقیق
این تحقیق با رویکرد کیفی و با استفاده از روش گراندد تئوری انجام شده است. برای جمع آوری داده ها از ابزار مصاحبه نیمه ساختار یافته استفاده شد. تحلیل مصاحبه ها با اتخاذ روش تحلیل تفسیری اشتراوس و کوربین و انجام فرایند کدگذاری باز، محوری و گزینشی انجام پذیرفت و در کدگذاری باز، نسخه پردازی های مربوط به مصاحبه ها خط به خط بررسی شد و براساس برداشت های محقق، هر خط در قالب یک مفهوم مرتبط کدگذاری شد. سپس در مرحله بعد، مفاهیمی که ایده مشترک داشتند در سطحی با انتزاع بالاتر دسته بندی شدند و مقولات اولیه را تشکیل دادند. در نهایت، براساس اشتراکاتی که میان مقولات اولیه وجود داشت، مقوله های اصلی یا مضامین شکل گرفتند و در الگوی پارادایم داده بنیاد صورت بندی شدند. در این تحقیق، از نمونه گیری هدفمند برای انتخاب افراد مصاحبه شونده و از نمونه گیری نظری برای تشخیص تعداد افراد استفاده شده است. در این پژوهش، از سه سوسازی و توافق بین کدگذاران و با استفاده از کدگذاری که جزء تیم پژوهش نبود در جهت اعتماد پذیری و قابلیت اعتماد استفاده شده است. نمونه پژوهش ۲۷ نفر از زنان تهرانی اند که هر نوع جراحی زیبایی بر بدن انجام داده اند. از این نمونه، ۱۴ نفر متأهل، ۱۱ نفر مجرد و ۲ نفر مطلقه بودند.
یافته ها
در این بخش، پس از کدگذاری باز، که درواقع همان مفهوم سازی است، به سمت کدگذاری محوری و مقوله بندی مفاهیم اولیه حرکت می کنیم. در انتها نیز با توجه به الگوی پارادایم استروس و کوربین، مدل نهایی صنعت بدن زنان ارائه می شود. ۹ مقوله اصلی این پژوهش که از ۳۰ مفهوم اولیه به دست آمده است.
- ترس از طرد شدن
- تصویر ذهنی منفی
- میل به زیبایی و ابراز گرایی بدنی
- تبلیغات و ترغیب دیگران
- هنجار و ارزش های اجتماعی
- رقابت با دیگران
- شرایط خانوادگی
- فایده مندی
- کد گذاری محوری
نتیجه گیری
در دنیای مدرن، برداشت های تازه ای از زیبایی شکل گرفته است. تأکید از روی زیبایی طبیعی برداشته شده و زیبایی به امری اکتسابی و به دست آوردنی تبدیل شده است. بدن به یکی از درگیری ها و دل مشغولی های مهم آدمی، از زن و مرد و پیر و جوان، تبدیل شده است. با گسترش شهرنشینی، انسان ها بیشتر از گذشته در معرض تبلیغات مرتبط با بدن قرار می گیرند؛ تبلیغ کلاس های بدن سازی، کلینیک های زیبایی، کاشت مو، کاشت ناخن، انواع جراحی های بدن همانند جراحی بینی، لیپوساکشن، بوتاکس، جراحی زیبایی گوش، برجسته سازی گونه و دست کاری های بسیار دیگر که همه نشان از رخداد و رویکردی جدید به بدن است و اینکه بدن و اجزای آن به دغدغه جدی آدمی بدل شده است.
صنعت بدن در ایران امروزی، جایگزین گفتمان روح شده است و شعار اصلی این بازار کسب لذت بیشتر از زندگی است. غایت گفتمان روح نه لذت، که جست وجوی هستی و خودمندی از رهگذر نیستی و فدیه خویشتن بود. گفتمان روح می خواست قدرتی درونی اعطا کند تا آدمی بتواند در جهان دخل و تصرف کند. اما صنعت بدن قدرت زیبایی اعطا می کند. قدرت روح، آفاق و انفس را تسخیر می کرد و قدرت بدن به تسخیر چشم ها می انجامد. صنعت روح نیز کارگزاران خود را داشت، اما اگر یافتن کارگزاران معتبر گفتمان روح به جست وجوی در خور توجهی نیاز داشت، کارگزاران صنعت بدن به راحتی در دسترس افراد قرار دارند. گفتمان روح نیز فنون خاص خود را داشت و نتیجه به کارگیری آن، انکار تن و نفی بدن بود. قدرت روح از طریق وانهادن گرفتاری های تن و به کارگیری فنونی برای «حبس نفس» و «حصر فکر» و ریاضتی طولانی در این مسیر حاصل می شد. در صنعت روح، تصور می رفت روح و باطن، بالقوه نیرومند است و بر اثر آموزش فنون آن، امر بالقوة باطنی بالفعل میشود و قدرتی استثنایی کسب میشود؛ اعتماد به نفسی ویژه در مواجهه با غیر (اعم از نیروهای کیهانی، طبیعی و انسانی). در صنعت بدن، اما فرد نیازمند اعتماد به نفسی برای حضور اجتماعی در برابر ارزیابی دیگران است؛ چشمانی که نمره گذاری می کنند و امتیاز میدهند و از طریق خیره کردن آنان می توان فرصت هایی را شکار کرد یا دست کم تحسینی برانگیخت و کمبودی را جبران کرد.
کلمات کلیدی
اقتصاد بدن، جراحی زیبایی، زنان، صنعت بدن.
پانویس
- ↑ برایان ترنر در دهه ۱۹۹۰