عبدالقادر مغربی
عبدالقادر المغربی؛ عالم، مصلح، نویسنده و روزنامهنگار سوری، یکی از بنیانگذاران آکادمی زبان عربی در دمشق.
زندگینامه
عبدالقادر در سال 1868م در شهر لاذقیه سوریه به دنیا آمد. پدرش، عالم و فقیه و قاضی لاذقیه بود.
او در طرابلس نزد شیخ حسین جسر، علوم دینی را فراگرفت. پس از تعطیلی مدرسۀ الوطنیه، همراه جسر به بیروت رفت و در مدرسه سلطانیه مشغول به تحصیل شد.
در سال ۱۸۹۲م، به استانبول رفت و با سید جمالالدین اسدآبادی آشنا شد. یک سال بعد به طرابلس بازگشت و آراء اصلاحی خود را ترویج و از تبهکاریهای سلطان عبدالحمید عثمانی انتقاد کرد. درنتیجه انتقادات تندش، دستگیر و با شفاعت رشیدرضا، آزاد شد.
مغربی پس از این واقعه به مصر رفت و به روزنامهنگاری پرداخت. پس از اعلان مشروطه عثمانی در ۱۹۰۸م، به طرابلس بازگشت و مجله البرهان را انتشار داد.
در اواخر ۱۹۱۴م، به دعوت حکومت عثمانی همراه با شکیب ارسلان و عبدالعزیز جاویش دارالفنون را در مدینه منوره تأسیس کرد. در ۱۹۴۱م، به ریاست فرهنگستان علوم عربی رسید و تا زمان مرگ در این منصب بود.[۱]
دیدگاه
شیخ عبدالقادر مغربی دیدگاه خود در مسأله زن را در 1928م در بیروت با عنوان «محمد و المرأة» (محمد و زن) آغاز کرد.[۲] مغربی مشکلات مربوط به زنان را پنج مسأله برشمرد: حجاب، تفاوت در ارث، شهادت، طلاق و تعدد زوجات. [۳]
وی درباره حجاب میگوید: مقصود از حجاب، زنان پیامبر(ص) بودند و مسلمانان از رسول اللّه پیروی کردند، به رغم اینکه احکام زوجات پیامبر، بر مسلمانان جاری نمیشود. وی میگوید: «حجاب اسلامی از شمار آثار سروری و والایی زن در اسلام است، نه تحقیر و بردگی او».
مغربی معتقد است اگر زنان اهل عمل نباشند، بلکه فقط ملکه و خاتونهایی باحجاب باشند، سرنوشت تیرهای خواهد داشت.[۴]وی بلافاصله به سراغ دومین مسأله (نابرابری در ارث) رفته، دلیل پیشین خود را در مورد عدم مساوات زن با مرد در ارث نیز، کافی و قانع کننده میداند.
مغربی میگوید: قانونگذار انگلیسی، ثروت پدر را مختص بزرگترین پسر نموده، در شرع اسلامی نیز چنین است. زیرا پسران جانشین پدر در خانوادهاند، از این رو بیشتر از دختران و خواهران، به مال نیاز دارند. پس مسأله عدم مساوات در ارث، به سبب برتری مرد بر زن نیست، بلکه مسألهای اجتماعی_ اقتصادی است.[۵]
در مورد علت اینکه گواهی و شهادت دو زن برابر یک مرد است، میگوید: «این حکم بدان سبب نبود که حضرت محمد معتقد به تحقیر یا دروغگویی زنان بود، بلکه از آن روست که زنان ارتباطی با امور اجتماعی و کار و کاسبی ندارند و بیشتر اوقات از خانه بیرون نمیروند، از این رو آگاهی کافی ندارند و چه بسا مورد تمسخر واقع شوند!»[۶]
مغربی در مورد طلاق میگوید: «پیامبر طلاق را خوش نداشت و از مردم خواست از آن دوری کنند، ولی گریزی از تشریع طلاق برای حالات دشوار نبود. افزون بر اینکه مسلمانان در طلاق زیادهروی کردند، ولی مسیحیان با منع اکید آن، تفریط نموده، ناچار شدند در قرون بعد، آن را مباح کنند. علت اینکه طلاق به دست مرد است، از آن روست که مسؤولیت خانواده را دارد».[۷]
در باره چندهمسری، شیخ مغربی اظهار میدارد از رک گویی در این مسأله بیم دارد، از این رو به کنایه سخن خواهد گفت. ظاهراً صراحتی که مقصود وی است، سخنی است که اندکی بعد میگوید:
«آیا خود شما به یک غذا بسنده میکنید؟ آیا طبیعت یا حال و مزاجتان یا دلایل دیگر، شما را وادار نمیکند با زنی دیگر ـغیر از زن شرعیتان ـ آشنا شوید؟ اگر میتوانید، این طبیعت و خصلت را از خود بزدایید، تا من جواز تعدد زوجات را از شریعتم حذف کنم! روا بودن ازدواج دوم در شرع اسلام، برای برطرف کردن نیاز طبیعیِ سرکش و متمرّد بشر است».[۸]
در نگاه مغربی؛ موضوع و مسأله زن چندان اهمیتی ندارد. لذا برای رفع شبهات در حوزه زن بسیار سطحی و نابخردانه پاسخگویی میکند.
مغربی مسأله زن را جزء مسائل حقیقی اجتماع نمیداند لذا پاسخگویی مستدل به این مباحث ندارد. شیخ مغربی مسائل را حل شده و ساده میانگارد و برای پاسخ، گاه به سراغ اروپا میرود و گاه طبیعت بشر.
مسأله بعدی استدلالهایی است که ایشان در توجیه تفاوتهای حقوقی و خانوادگی در مسأله زن انجام میدهد. به گونهای که ذهن هر شنونده و خواننده را به این سمت هدایت میکند که اگر علت این تفاوتها مسائلی این چنینی است، پس تغییر و تبدیل حکم آسان است.
آثار
مهمترین کتابهای مغربی عبارتاند از:
- در حاشیه تفسیر
- خاطرات و سخنانی از جمالالدین افغانی
- محمد و زن.
پانویس
- ↑ «عبدالقادر مغربی»، در ویکیجو
- ↑ وی عضو مجمع العلمی العربی دمشق است. این سخنان در جمع گروه اخلاق گرای جوانان سوری، در شب چهارشنبه یازدهم ژانویه 1928م در بیروت ایراد، و توسط چاپخانه قوزما منتشر شد.
- ↑ ضوان السید ترجمه: عبداللّه امینی، «فقیه و زن، دیدگاه اصلاحی و نگاه احیایی»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه
- ↑ مغربی، عبدالقادر، محمد و المرأة، 2019م، ص16 ـ 17.
- ↑ مغربی، عبدالقادر، محمد و المرأة، 2019م، ص17 ـ 20.
- ↑ مغربی، عبدالقادر، محمد و المرأة، 2019م، ص17 ـ 20.
- ↑ مغربی، عبدالقادر، محمد و المرأة، 2019م، ص17 ـ 20.
- ↑ مغربی، عبدالقادر، محمد و المرأة، 2019م، ص17 ـ 20.
منابع
- رضوان السید، ترجمه: عبداللّه امینی، فقیه و زن، دیدگاه اصلاحی و نگاه احیایی، مجله پیام زن، شماره 115، مهر 1380ش.
- مغربی، عبدالقادر، محمد و المراه، نسخه پی دی اف، 2019 م.
- «عبدالقادر مغربی»، در ویکیجو، تاریخ بازدید: 17 بهمن 1401ش.