عملكرد نمايندگان زن
عملکرد نمایندگان زن در مجلس دوره اول و دوم موضوع این مقاله می‌باشد. با بررسی تاریخ ایران، شاهد حضور چشمگیر زنان در حوزه‌های مختلف سیاسی ، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی می‌باشیم. بعد از پیروزی جنبش مشروطه، زنان در جامعه ایران به موقعیت‌های بالایی در نظام اجرایی و قانون‌گذاری دست یافتند. با پیروزی انقلاب اسلامی نیز، نقش و جایگاه زنان در حوزه‌های مختلف اجتماعی رشد قابل توجهی در برداشت.
زنان نیز در مجلس شورای اسلامی با حمایت جامعه زنان نقش مهمی ایفا كردند. پژوهش حاضر بر این فرضیه استوار است كه نمایندگان زن در دو دوره مجلس شورای اسلامی از طریق گسترش ظرفیت‌های حمایتی قانونی در جمهوری اسلامی، از جمله توجه به همه مبانی قانونی مورد احترام نظام جمهوری اسلامی به پیشرفت موقعیت زنان در ایران كمك كردند.
 | |
| الگوی جعبه اطلاعات مقالات | |
|---|---|
| نویسندگان | نعمتی، نورالدین؛اسفندیاری، سمانه |
| عنوان مقاله | نقش و عملكرد نمایندگان زن در دورههای اول و دوم |
| نام مجله | مجله زن در فرهنگ و هنر |
| سال چاپ | پاییز 1395 |
| شماره مجله | 3 |
| امتیاز مقاله | علمی - پژوهشی |
پرسش و فرضیه پژوهش
نمايندگان زن در دوره اول و دوم مجلس شوراي اسلامي، چگونه از طريق فرايند قانون گذاري در ارتقاي موقعيت زنان مؤثر بودند؟
فرضيه اين پژوهش را مي‌توان چنين مطرح كرد كه نمايندگان زن در دوره اول و دوم از طريق گسترش ظرفيت‌هاي حمايتي قانوني در جمهوري اسلامي، همچون توجه به همه مباني قانوني مورد احترام نظام جمهوري اسلامي، به پيشرفت موقعيت زنان در ايران كمك كردند.
مجلس اول شورای اسلامی
با پیروزی انقلاب اسلامی اداره كشور به دولت موقت سپرده شد و شورای عالی انقلاب بر امور نظارت می كرد. با تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی، شر ایط برای تشكیل مجلس شورای اسلامی فراهم گردید. پس از پایان انتخابات و تشكیل مجلس در خرداد 1359 ، تركیب نمایندگان بیشتر مجلس از حزب جمهوری اسلامی، نهضت آزادی مستقلان و طرفداران رئیس جمهور بودند. در انتخابات تهران در میان كاندیداها، اسامی زنان به چشم می‌خورد كه از بین آن‌ها 4 نفر به مجلس راه یافتند. مجلس اول در شرایط داخلی و خارجی خاصی تشکیل شد. در همین دوره، با تصو یب قوانین، شرایط لازم را برای ادامه كار دو قوه مجریه و قضاییه فراهم كرد.
عملكرد زنان
زنان نماینده «با تشكیل كمیته حقوق خانواده، فعالیت خود را متمركز به امور بانوان كردند.» اعضای كمیته به منظور آگاهی از آرای همه قشرهای بانوان در سطح عمومی از آن‌ها خواستند با ارسال نامه به آن‌ها در جهت تدوین قوانین مناسب، با كمك نماینده اعضای كمیته، در جلسات متعددی كه با دادگاه‌های مدنی و مقامات قضایی داشتند، تلاش كردند با وضع دادگاه‌های خانواده، آمار طلاق، ریشه یابی اختلافات خانوادگی و آشنایی افراد با قوانین اسلامی پیش از ازدواج آشنا همه از طریق رسانه‌های جمعی اطلاع رسانی شود. در همین زمینه، لوایحی با كمك كمیسیون قضایی تهیه و بر ای تصویب در صحن علنی مجلس مطرح شد.
قانون تأمین زنان و كودكان بی سرپرست
به پیروی از تعالیم عالیه اسلامی در جهت حفظ شئون و حقوق اجتماعی زن و كودكان بی‌سرپرست و نیز زنان و كودكان بی‌سرپرستی كه تحت پوشش قوانین حمایتی نیستند، از حمایت‌های مقرر در این قانون بهره‌مند خواهند شد.
قانون كار نیمه وقت زنان شاغل
دولت مردان پس از پیروزی انقلاب اسلامی توانستند برخلاف تمام تبلیغاتی كه در رسانه‌های جمعی صورت گرفته بود و از مشاركت زنان در امور سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی استقبال كردند، در مجلس شورای اسلامی با ارائه طرح كار نیمه وقت تلاش كردند فرصت مناسبی در اختیار زنان برای تربیت نسل آینده قرار دهند. در مجلس اول، برای حمایت از خانواده و زنان لایحه‌های دیگر به تصویب رسید. كمیته بانوان مجلس اول پیشنهادهایی برای استحكام بنیاد خانواده به كمیسیون قضایی مجلس ارائه دادند.
اشتغال
بر اساس قانون، به زنان شاغل رسمی سه ماه مرخصی با حقوق داده می‌شد. همچنین از دولت خواستند از برخورد تند و ناشایست، غیراسلامی و غیر انسانی نسبت به زنان در بعضی از وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی جلوگیری شود و خواستار ایجاد تسهیلاتی رفاهی برای زنان شاغل شدند . به نظر می‌رسد در اوایل جمهوری اسلامی، دیدگاه‌های متفاوتی، چه در مجلس شورای اسلامی و چه در جامعه، وجود داشته است كه وظایف اساسی زن، همسرداری و تربیت فرزندان شایسته است و در بعضی از مشاغل الزاماً نباید زنان حضور داشته باشند. عده دیگر معتقد بودند زنان باید در همه فعالیت های اجتماعی شركت كنند و قوانین اسلامی مانع آن ها نیستند.
دوره دوم مجلس شورای اسلامی
در این دوره، حوادث مهمی در كشور رخ داد. بعضی از احزاب و گروه‌های سیاسی، عملیاتی مسلحانه علیه نظام جمهوری اسلامی آغاز كردند و افراد برجسته و مهمی ترور شدند. در این دوره از انتخابات هفده زن در میان نامزدهای انتخابات بودند که چهار زن به مجلس راه یافتند. در اواخر مجلس دوم، دو دیدگاه ظاهر شد و به جناح چپ و راست معروف شدند. مهم‌ترین تفاوت دیدگاه آن ها در مورد مسائل اقتصادی بود. گروهی در مجلس دوم به اقتصاد دولتی اعتقاد داشتند و گروه دوم معتقد به بخش خصوصی اقتصاد بودند. این اختلاف باعث شکل‌گیری مجمع روحانیون مبارز شد. در دوره دوم، طرح ها و لوایح زیادی به تصویب رسید كه این طرح‌ها و لوایح مربوط به مسائل اقتصادی، سیاسی، نظامی، فرهنگی، آموزشی و قضایی بود.
حق حضانت فرزندان صغیر
این قانون در تاریخ هشتم دی 1360 در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. بر اساس آن حق حضانت فرزندان صغیر یا محجور، یعنی كسانی كه پدرانشان به درجه والای شهادت نایل شده‌اند یا پدر آن‌ها فوت كرده است، به مادرانشان داده شده بود و مدت این طرح سه سال بود. و بعد از سه سال با اصلاحاتی تصویب شد.
اعزام دانشجو به خارج
بر اساس لایحه دولت به منظور كمك به تأمین نیروی انسانی متعهد و متخصص مورد نیاز كشور و شناخت نوآوری‌های علمی دنیا و آشنایی با آخرین تجربیات كشورهای خارجی در زمینه‌های مختلف علمی، فنی و تخصصی اقدام به اعزام دانشجو به خارج می‌نماید.
اجرای قانون نیمه وقت
این بحث بر اساس قانون مصوب مجلس اول آورده شده بود. در اجرای بندهای یك و دو از ، اصول 21 قانون اساسی «بانوان كارمند رسمی و ثابت وزارت خانه‌ها، مؤسسات، شركت‌های دولتی، شهرداری‌ها، نیروهای مسلح و مؤسساتی كه مشمول قانون بر آن ها مستلزم ذكر نام است، می‌توانند در صورت موافقت بالاترین مقام موسسه متبوع خود ، از خدمت نیمه وقت استفاده كنند. این بند با مخالفت‌هایی همراه بود که مورد بازنگری قرار گرفت.
دادگاه‌های مدنی خاص
نمایندگان زن در دوره اول برای احقاق حق و مسئله خاص زنان به دنبال دادگاه‌های خاص بودند. در دوره دوم، برای پی‌گیری این مسئله خواستار اجرای بند سوم اصل 21 قانون اساسی شدند. در طرح پیشنهادی، غیر از قاضی، دادرس علی البدل، یك نفر مشاور حقوقی و یك نفر مشاور خانواده در تنظیم پرونده نقش مؤثر داشتند .
حمایت از زنان و كودكان بی سرپرست و مسئله آموزش و پرورش
نمایندگان زن مجلس، دوره اول با تصویب ماده واحد، دولت را مكلف به حمایت از زنان و كودكان بی‌سرپرست كرده بود؛ در دوره دوم مجلس، آموزش و پرورش امكانات لازم برای تحصیل افراد لازم تحصیل فراهم نكرده بود و مدارس در شهرهای پرجمعیت به صورت سه یا چهار شیفت با جمعیت دانش آموزی 50 الی 60 نفر و اكثراً در كانتینر تشكیل می‌شد. نمایندگان زن با اعتراض به وضع موجود، خواستار رفع مشكلات شدند و خواستار افزایش بودجه وزارت آموزش و پرورش و مشاركت مردم برای بهبود اوضاع تحصیلی شدند.
كلیدواژه
زن ایرانی، ظرفی‌های حمایتی اسلامی، مجلس شورای اسلامی، موقعیت زنان، نمایندگان زن.