قانون حمايت از اطفال و نوجوانان
آیین نامه اجرایی ماده (۶)
مصوب 1400,03,30با اصلاحات و الحاقات بعدی هیأت وزیران در جلسه 30 /3 /1400 به پیشنهاد شماره 173525 مورخ 26 /9 /1399 وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی و به استناد ماده (6) قانون حمایت از اطفال و نوجوانان ـ مصوب 1399 ـ ، آیین نامه اجرایی ماده یاد شده را به شرح زیر تصویب كرد:
فصل اول : كلیات
ماده ۱
در این آیین‌نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به كار می‌روند:
- قانون: قانون حمایت از اطفال و نوجوانان ـ مصوب 1399 ـ
- طفل و نوجوان: طفل و نوجوان موضوع بندهای (الف) و (ب) ماده (۱) قانون
- طفل و نوجوان در معرض خطر: طفل و نوجوانی كه با توجه به ماده (۳) قانون در معرض بزه‌دیدگی یا ورود آسیب به سلامت جسمی، روانی، اجتماعی، اخلاقی، امنیت و یا وضعیت آموزشی وی قرار گرفته است.
- طفل و نوجوان بزه‌دیده: طفل و نوجوانی كه از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان شده است.
- خانواده: گروهی متشكل از دو نفر یا بیشتر كه به دلیل قرابت سببی یا نسبی و یا براساس حكم دادگاه (در خصوص سرپرستی و قیومیت) در كنار هم زندگی می‌كنند. مسئولیت حفظ، نگهداری، تربیت، مراقبت، تغذیه و رشد طفل و نوجوان بر عهده پدر و مادر است. در صورت جدایی والدین یا بی سرپرستی و یا بدسرپرستی طفل و نوجوان، مسئولیت‌های فوق حسب مورد بر عهده شخصی است كه به موجب قانون یا براساس حكم دادگاه، وظایف مزبور را بر عهده دارد و اعم از پدر، مادر، جد پدری، وصی منصوب از جانب ولی قهری، قیم، پدرخوانده یا مادر خوانده می‌باشد.
- گروه تخصصی (اورژانس اجتماعی): جمعی از كارشناسان شامل مدیر مركز، مددكار اجتماعی و روانشناس و حسب مورد سایر متخصصان مانند روانپزشك، پزشك، پرستار، كارشناس حقوقی و مربی كه به صورت ثابت یا سیار و حضوری یا غیرحضوری به ارایه خدمات تخصصی به طفل و نوجوان در معرض خطر و یا خانواده وی می‌پردازند.
- شناسایی: تشخیص طفل و نوجوان در معرض خطر یا بزه دیده، توسط مددكاران اجتماعی بهزیستی و سایر مراجع ذی‌صلاح.
- پذیرش: تشكیل پرونده، بررسی وضعیت مخاطره‌آمیز و طبقه‌بندی آن، برقراری ارتباط حرفه‌ای با طفل و نوجوان و خانواده وی و جلب اعتماد آنان به منظور ارایه خدمات حمایتی و توانمندسازی.
- حمایت: مداخله و اقدامات لازم برای رفع خطر، پیشگیری از آسیب، كاهش آسیب، پیشگیری از وقوع جرم و ارایه خدمات تخصصی به طفل و نوجوان در معرض خطر یا بزه دیده و خانواده وی.
- نگهداری: مراقبت از طفل و نوجوان در معرض خطر یا بزه دیده در خانواده، خانواده جایگزین یا مراكز نگهداری.
- توانمندسازی: مجموعه خدماتی كه با هدف رشد و تكامل همه‌جانبه، تحقق زندگی شایسته یا با حداقل وابستگی به منابع حمایتی و ارتقای توانایی‌ها و مهارت‌های آموزشی، اجتماعی و حرفه‌آموزی به طفل و نوجوان، خانواده یا اشخاص تأثیرگذار بر وی ارایه می‌شود.
- پیگیری: سلسله اقداماتی كه به منظور پیشگیری از بروز مجدد مشكل برای طفل و نوجوان پس از فرایند حمایت، توانمندسازی یا نگهداری از طریق ارتباط با وی یا خانواده و سایر اشخاص مرتبط توسط مددكار اجتماعی نهادهای حامی انجام می‌شود.
- نهادهای حمایتی: كلیه دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی كه به موجب قانون، اساسنامه یا وظایف سازمانی، مكلف به ارایه تمام یا بخشی از خدمات موضوع این آیین‌نامه هستند، مانند سازمان بهزیستی كشور، كمیته امداد امام خمینی (ره)، مؤسسات خیریه و تشكل‌های مردم نهاد فعال در حوزه كودكان، شهرداری، سازمان بسیج مستضعفین، بنیاد مستضعفان و ستاد اجرایی فرمان حضرت امام خمینی (ره).
- پایگاه ملی رفاه ایرانیان: بانك اطلاعاتی كلیه ایرانیان مستقر در وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی موضوع بند (م) ماده (۱۶) قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی ـ مصوب۱۳۸۳ ـ و آیین‌نامه اجرایی مربوط و مصوبه شماره 1439 /200 مورخ 11 /6 /1398 كارگروه تعامل‌پذیری دولت الكترونیكی كشور كه تجمیع كننده اطلاعات اقتصادی ـ اجتماعی ایرانیان از دستگاه‌های مختلف می‌باشد.
- سازمان بهزیستی: سازمان بهزیستی كشور.
- نیروی انتظامی: نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران.
- مرجع ملی حقوق كودك: مرجع ملی كنوانسیون حقوق كودك در ایران، مستقر در وزارت دادگستری.
ماده 2
برای دستیابی به اهداف این قانون رعایت اصول زیر در خصوص اطفال و نوجوانان در معرض خطر یا بزه دیده الزامی است:
- تضمین بقا، رشد، امنیت و ارتقای سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی طفل و نوجوان
- احترام به كرامت ذاتی، رعایت آزادی‌های مشروع و حقوق بشر
- رعایت موازین دینی و آموزه‌های اسلامی
- اولویت مصلحت و غبطه طفل و نوجوان
- رعایت اصول اخلاق حرفه‌ای
- حفظ حریم خصوصی طفل و نوجوان و خانواده وی
- برخورد برابر و بدون تبعیض از حیث رنگ، نژاد، مذهب، زبان، سلامت، جنسیت، قومیت، ملیت، وضعیت خانوادگی و نظایر آن
- مشاركت طفل و نوجوان در امور مربوط به خود و توجه به دیدگاه‌های وی
- اولویت حفظ طفل و نوجوان در كانون خانواده
- توسعه توانمندی‌ها و مهارت‌های فردی، آموزشی، اجتماعی و حرفه‌ای طفل و نوجوان
- توجه به شرایط و اقتضائات سن، جنسیت، شخصیت و نیازهای عمومی دوران رشد
- توجه به مسایل و شرایط قومی، مذهبی، فرهنگی، زبانی، اجتماعی و اقتصادی طفل و نوجوان و خانواده وی
فصل دوم: اقدامات پیشگیرانه و حمایتی
ماده 3
سازمان بهزیستی، مسئولیت اصلی حمایت از اطفال و نوجوانان در معرض خطر و بزه‌دیده را بر عهده دارد و مكلف است با مشاركت و همكاری تمامی دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات كشوری ـ مصوب ۱۳۸۶ ـ به ویژه دستگاه‌های مقرر در ماده (۶) قانون و همچنین سایر نهادهای حمایتی و با استفاده از مددكاران اجتماعی و در قالب گروه‌های تخصصی سیار یا مستقر فوریت‌های خدمات اجتماعی نسبت به شناسایی، پذیرش، حمایت، نگهداری و توانمندسازی اطفال و نوجوانان موضوع قانون اقدام كند.
ماده 4
مددكاران اجتماعی بهزیستی یا مأموران نیروی انتظامی مكلفند در موارد مشاهده طفل و نوجوان بدون همراهی والدین، اولیا یا سرپرست قانونی در وضعیت مخاطره‌آمیز، نسبت به ثبت اطلاعات و شناسایی خانواده وی اقدام و در صورت عدم نیاز به اقدامات حمایتی، وی را به خانواده تحویل و موارد خطر را به آنها تذكر دهند و در صورت نیاز به حمایت، طفل و نوجوان را به پایگاه‌های بهزیستی معرفی كنند.
ماده ۵ سازمان بهزیستی علاوه بر موارد مذكور در ماده (۴) این آیین‌نامه، به یكی از روش‌های زیر طفل و نوجوان در معرض خطر یا بزه دیده را شناسایی می‌نماید:
- تقاضای كتبی یا شفاهی یا مراجعه طفل و نوجوان به تنهایی یا به همراه سایر اشخاص به مراكز فوریت‌های خدمات اجتماعی (مراكز مداخله در بحران، خط تلفن اورژانس اجتماعی (۱۲۳)، پایگاه‌های خدمات اجتماعی و خدمات سیار اورژانس اجتماعی) یا ادارات بهزیستی.
- معرفی توسط دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (۶) قانون شامل وزاتخانه‌های آموزش و پرورش، كشور، تعاون، كار و رفاه اجتماعی، بهداشت، درمان و آموزش پزشكی، سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی كشور، شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و واحدهای سازمانی آنها.
- اعلام یا گزارش افراد یا دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی یا غیردولتی مانند دفاتر حمایت از اطفال و نوجوانان دادگستری یا مراجع قضایی، مرجع ملی حقوق كودك، معاونت رئیس جمهور در امور زنان و خانواده، سازمان‌های مردم نهاد و انجمن‌های علمی و صنفی مرتبط با اجرای قانون.
ماده ۶
مددكاران اجتماعی مراكز فوریت‌های خدمات اجتماعی پس از شناسایی طفل و نوجوان در معرض خطر یا بزه دیده، نسبت به تشكیل پرونده و ثبت مشخصات طفل و نوجوان و سایر اطلاعات مربوط براساس دستورالعمل مصوب سازمان بهزیستی اقدام می‌نمایند.
تبصره
افشای اطلاعات موضوع این ماده جز در موارد مصرح قانونی ممنوع و مشمول مجازات مقرر در ماده (648) قانون مجازات اسلامی – مصوب 1375 ـ است.
ماده ۷
مددكاران اجتماعی مراكز فوریت‌های خدمات اجتماعی براساس قراین و شواهد، میزان، شدت خطر و نوع وضعیت مخاطره‌آمیز یا بزه‌دیدگی را تشخیص و فوریت مداخله را تعیین و در موارد شدید و قریب الوقوع بلافاصله پس از گزارش در سریع‌ترین زمان ممكن اقدام می‌كنند.
تبصره
سازمان بهزیستی مطابق قانون و مفاد این آیین‌نامه و با در نظر گرفتن فراوانی و نوع مصادیق، دستورالعمل طبقه‌بندی وضعیت‌های مخاطره‌آمیز و بزه‌دیدگی و فوریت‌های مداخله را جهت راهنمایی مددكاران اجتماعی و ایجاد رویه واحد ظرف سه ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه تصویب و ابلاغ می‌كند و آن را هر سه سال یك بار با لحاظ تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و اصلاحات قانونی مورد بازنگری قرار می‌دهد.
ماده 8 (اصلاحی 09ˏ08ˏ1400)
مددكاران اجتماعی مراكز فوریت‌های اجتماعی در موارد ضرورت می‌توانند جهت جمع‌آوری اطلاعات و حمایت از طفل و نوجوان با اجازه متصرف قانونی یا مدیر ذی‌ربط، وارد محل زندگی یا كار افراد و یا محل تحصیل طفل و نوجوان شده و در صورت عدم اجازه، پس از اخذ دستور مقام قضایی اقدام نمایند. در موارد ضرورت مداخله فوری، مددكاران اجتماعی راساً یا در صورت لزوم با همراهی مأموران انتظامی وارد محل‌های مذكور می‌شوند و گزارش مربوط به همراه ضرورت مداخله فوری موضوع ماده (33) قانون را به مرجع قضایی اعلام می‌نمایند.
ماده ۹ در مواردی كه مددكار اجتماعی، وضعیت مخاطره‌آمیز را احراز نكرد، پرونده را به مركز فوریت‌های اجتماعی ارسال می‌كند تا در صورت تأیید ناظر مركز، پرونده مختومه شود. چنانچه مددكار اجتماعی یا ناظر مركز، انجام اقدامات حمایتی را نسبت به وی ضروری بداند، نسبت به پذیرش طفل و نوجوان اقدام می‌شود.
ماده ۱۰ مددكاران اجتماعی بعد از پذیرش، چنانچه طفل و نوجوان دارای ولی خاص، قیم یا سرپرست قانونی باشد و بازگشت طفل و نوجوان نزد آنان را بلامانع تشخیص دهند، در حدود وظایف و اختیارات قانونی با تصمیم گروه تخصصی، اقدام لازم را جهت برقراری ارتباط با اشخاص مذكور، بازگرداندن طفل و نوجوان به خانواده، پیشگیری از جدایی و بروز خطر مجدد و ارایه خدمات تخصصی یا حمایت مالی به عمل می‌آورند.
ماده ۱۱
مددكاران اجتماعی پس از پذیرش، با توجه به نوع آسیب و منشا آن، اقدامات لازم را جهت پیشگیری و كاهش آسیب و رفع وضعیت مخاطره‌آمیز انجام می‌دهند و در صورتی كه نیاز به معاینه پزشك قانونی یا نگهداری طفل و نوجوان در مراكز تحت نظر سازمان بهزیستی باشد، حسب مورد طفل و نوجوان را به پزشكی قانونی معرفی و یا مجوز قضایی را جهت نگهداری وی اخذ می‌كنند.
ماده ۱۲
مددكاران اجتماعی در صورت وجود قراین دال بر وقوع جرم علیه طفل و نوجوان، علاوه بر انجام اقدامات حمایتی، موضوع را حسب مورد به مرجع انتظامی یا قضایی اعلام می‌نمایند.
ماده ۱۳
در هر یك از موارد زیر طفل و نوجوان در معرض خطر یا بزه دیده، حسب دستور قضایی و زیر نظر مددكار اجتماعی مسئول در مراكز تحت نظر سازمان بهزیستی نگهداری می‌شود:
- بی‌سرپرستی یا بدسرپرستی طفل و نوجوان
- عدم دسترسی به والدین، اولیا یا سرپرست قانونی طفل و نوجوان
- زندانی بودن والدین، اولیا یا سرپرست قانونی
- ناتوانی والدین، اولیا یا سرپرست قانونی در نگهداری طفل و نوجوان با تشخیص گروه تخصصی به دلایلی مانند معلولیت، كم توانی جسمی، ذهنی یا ابتلای طفل و نوجوان یا والدین، اولیا یا سرپرست قانونی وی به اعتیادهای زیان آور، بیماری یا اختلال‌های رفتاری، روانی یا شخصیتی و همچنین بیماری‌های جسمی واگیر یا صعب العلاج.
- وضعیت مخاطره آمیز طفل در خانواده مانند سوءاستفاده از طفل و نوجوان در ارتكاب جرایم یا ارتكاب جرم علیه طفل و نوجوان توسط اعضای خانواده، خشونت مستمر اعضای خانواده نسبت به یكدیگر، اشتهار اعضای خانواده به فساد اخلاقی.
- بی‌توجهی و سهل انگاری نسبت به طفل و نوجوان یا طرد وی توسط خانواده به تشخیص گروه تخصصی و در نظر گرفتن مصلحت طفل و نوجوان.
تبصره
در موارد ضروری كه اخذ دستور مقام قضایی امكان‌پذیر نباشد، مددكار اجتماعی طفل یا نوجوان را از محیط خطر دور و به مراكز نگهداری تحت نظارت سازمان بهزیستی، منتقل می‌كند و شرح موضوع و ضرورت مداخله را ظرف دوازده ساعت به اطلاع دادستان می‌رساند.
ماده ۱۴
مراكز نگهداری تحت نظر سازمان بهزیستی، اعم از دولتی و غیردولتی است كه حداقل استانداردهای نگهداری، مراقبت و تربیت اطفال و نوجوانان در آنها مطابق این آیین‌نامه، دستورالعمل‌های سازمان بهزیستی و سایر قوانین و مقررات مربوط به صورت یكسان اعمال می‌شود. نگهداری در مراكز غیردولتی صرفاً در صورتی مجاز است كه صلاحیت اشخاص حقیقی و حقوقی مؤسسان، مدیران و كاركنان و شرایط ساختمان، تجهیزات، امكانات بهداشتی آن به تأیید سازمان بهزیستی رسیده باشد و برنامه‌های تربیتی و مراقبتی مركز و عملكرد مدیر و كاركنان آن تحت نظارت سازمان بهزیستی باشد.
ماده ۱۵
اطفال و نوجوانان دارای وضعیت خاص، از جمله دارای اعتیاد، كم‌توانی جسمی یا ذهنی، مبتلا به بیماری‌های خاص یا اختلال هویت جنسی یا روانی، در صورت تشخیص گروه تخصصی به مراكز تخصصی ارجاع می‌شوند. در صورت نبود این مراكز در یك استان یا شهرستان، مراكز تحصصی استان‌ها و شهرستان‌های همجوار مكلف به ارایه خدمات هستند. ارایه خدمات درمانی به این گروه از اطفال و نوجوانان وفق ماده (۴۱) این آیین‌نامه است.
ماده 16
در مدت اقامت طفل و نوجوان، اقدامات زیر به ترتیب اولویت انجام می‌شود:
- شناسایی ولی خاص طفل و نوجوان، ارتباط با آنان و تلاش برای بازگشت طفل و نوجوان نزد آنان در صورت داشتن صلاحیت با استفاده از خدمات مددكاری و ارایه خدمات تخصصی یا حمایت روانشناختی، اجتماعی، اقتصادی و اتخاذ تدابیر و انجام اقدامات لازم جهت پیشگیری از جدایی مجدد طفل و نوجوان از خانواده.
- نصب قیم طبق قانون مدنی و قانون امور حسبی
- تعیین سرپرست قانونی طبق قانون حمایت از كودكان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست ـ مصوب ۱۳۹۲ ـ
- اتخاذ تصمیم در مورد نگهداری در مراكز در صورت عدم اجرای هریك از موارد بندهای (۱) تا (۳) این ماده
ماده ۱۷
در بدو ورود طفل و نوجوان به مركز نگهداری، با استفاده از روش‌ها و فناوری‌های نوین و مناسب كه موجب حفظ كرامت وی شود، مشخصات وی اخذ و با اطلاعات مندرج در برگ معرفی تطبیق و در سامانه ثبت می‌شود.
تبصره
اطلاعات موضوع این ماده در مراكز فاقد اتصال در دفتر مخصوص ثبت و در اسرع وقت وارد سامانه می‌شود.
ماده 18
پس از ثبت مشخصات، وضعیت سلامت جسمی و روانی، ویژگی‌های شخصیتی و بالینی، اختلالات احتمالی و سوابق بیماری طفل و نوجوان در فضای مناسب و دوستدار كودك و با رعایت موازین اسلامی و حقوق شهروندی توسط پزشك معتمد مركز نگهداری بررسی و در پرونده ثبت می‌شود و در صورت لزوم برای پیشگیری از بروز، شیوع یا درمان آن اقدام می‌شود.
ماده ۱۹
در اختیار داشتن هرگونه دارو توسط طفل و نوجوان ممنوع است مگر در موارد خاص با تشخیص و تجویز پزشك.
ماده ۲۰
در صورت وجود آثار ضرب و جرح و صدمات جدی یا وجود قراین معقول بر ارتكاب جرم نسبت به طفل و نوجوان، در صورت عدم اقدام قبلی، موضوع به صورت فوری و كتبی جهت پیگیری به مرجع قضایی اعلام می‌شود.
ماده ۲۱
نحوه اسكان و مراقبت از طفل و نوجوان در مراكز مجاز نگهداری، ایمنی و استانداردهای فنی لازم در این رابطه و چگونگی نگهداری و استرداد اموال و اشیای طفل و تعیین مصادیق اموال و اشیای ممنوع و مجاز مذكور، به موجب دستورالعمل مصوب سازمان بهزیستی می‌باشد.
ماده ۲۲
مدیر مركز نگهداری مكلف است شرایط و امكانات تحصیل، برنامه‌های تربیتی از جمله آموزش‌های خودمراقبتی و مهارت‌های ارتباطی و آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و آموزش سواد رسانه‌ای و فضای مجازی متناسب با نیازها، علایق و استعدادهای اطفال و نوجوانان را فراهم نماید.
ماده 23 (اصلاحی 09ˏ08ˏ1400)
تحصیل تا پایان دوره متوسطه برای طفل و نوجوان الزامی است. هر یك از والدین، اولیا یا سرپرستان قانونی و تمام اشخاصی كه مسئولیت نگهداری، مراقبت و تربیت طفل و نوجوانان را بر عهده دارند، موظفند شرایط و موجبات تحصیل طفل و نوجوان واجد شرایط را در مدرسه یا مركز نگهداری فراهم آورند. شرایط تحصیل باید مطابق استانداردهای كشوری و زیر نظر وزارت آموزش و پرورش بوده و مدارك تحصیلی بدون ذكر نام "مركز نگهداری"، توسط آموزش و پرورش صادر می‌شود.
ماده 24
معاونت علمی و فناوری رییس جمهور مكلف است در چهارچوب ضوابط و مقررات مربوط نسبت به حمایت از گروه‌های نوآور و فن‌آور و شركت‌ها و مؤسسات دانش بنیان فعال در حوزه اطفال و نوجوانان اقدام نماید.
ماده ۲۵
وزارت ورزش و جوانان مكلف است طبق استانداردهای اعلامی از سوی سازمان بهزیستی نسبت به تجهیز مراكز نگهداری به امكانات ورزشی مناسب برای اطفال و نوجوانان و توسعه رشته‌های ورزشی بومی، متناسب با فرهنگ هر منطقه و مورد علاقه اطفال و نوجوانان اقدام نماید.
ماده ۲۶
سازمان پزشكی قانونی كشور مكلف است آزمایش‌ها، معاینات پزشكی و بالینی مورد نیاز طفل و نوجوانان معرفی شده از سوی مراكز بهزیستی را به صورت رایگان، خارج از نوبت و با رعایت الزامات دوستدار كودك انجام دهد.
ماده ۲۷
كمیته امداد امام خمینی (ره) نسبت به ارایه انواع حمایت های معیشتی، اجتماعی، بهداشتی و درمانی به اطفال و نوجوانان و خانواده‌های آنان با معرفی سازمان بهزیستی اقدام می‌نماید. سهم هر یك از دو نهاد فوق سالانه به پیشنهاد وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی و با ابلاغ سازمان برنامه و بودجه تعیین می‌شود.
ماده ۲۸
نیروی انتظامی طفل و نوجوان در معرض خطر یا بزه دیده را با روش‌های زیر شناسایی و در صورت نیاز به حمایت به مراكز بهزیستی معرفی و موضوع را برای اطلاع یا مداخله قضایی به مرجع ذی‌صلاح قضایی اعلام می‌كند:
- مراجعه طفل و نوجوان به تنهایی یا همراه دیگری كه اظهارات وی و اوضاع و احوال موجود دلالت بر وقوع وضعیت مخاطره‌آمیز یا بزه‌دیدگی داشته باشد
- معرفی طفل و نوجوان در وضعیت مخاطره‌آمیز به نیروی انتظامی توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی
- مشاهده طفل و نوجوان در وضعیت مخاطره‌آمیز یا بزه دیده در حین انجام وظایف یا گشت زنی
- شكایت از طفل و نوجوان
ماده ۲۹
نیروی انتظامی ظرف شش ماه از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه با هماهنگی و همكاری مرجع ملی حقوق كودك نسبت به آموزش ضابطان دادگستری مرتبط اقدام می‌نماید.
ماده ۳۰
مأموران نیروی انتظامی در موارد ضروری حسب درخواست مسئولان مراكز تحت نظر بهزیستی، جهت تأمین امنیت این مراكز اقدام می‌كنند.
ماده ۳۱
چنانچه مددكاران اجتماعی در اجرای مأموریت محوله، حسب شرایط و اوضاع و احوال، نیازمند تأمین امنیت خود یا طفل و نوجوان در معرض خطر یا بزه‌دیده باشند، از هر طریق ممكن موضوع را به نیروی انتظامی اعلام می‌كنند، مأموران این نیرو مداخله فوری به عمل می‌آورند.
ماده ۳۲
سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی كشور مكلف است:
- به منظور رشد و تكامل همه جانبه اطفال و نوجوانان محروم از آزادی، برنامه جامع توانمندسازی اطفال و نوجوانان شامل آموزش های رسمی، فنی و حرفه ای، مهارت های زندگی و ارتباطی و سایر آموزش های متناسب با سن، جنس، فرهنگ و وضعیت طفل و نوجوان محروم از آزادی را با همكاری وزارت آموزش و پرورش تهیه و اجرا كند.
- نسبت به شناسایی و معرفی اطفال و نوجوانانی كه پدر، مادر یا سرپرست قانونی آنان در زندان به سر می برند به سازمان بهزیستی و وزارت آموزش و پرورش اقدام كند.
- نسبت به ارایه مشاوره و اقدامات حمایتی اولیه نسبت به اطفال و نوجوانان محروم از آزادی اقدام كند
- ظرف سه روز اول دوره نگهداری طفل و نوجوان محروم از آزادی با بهره گیری از اطلاعات نهادهای حمایتی، گزارشی از وضعیت فردی و خانوادگی آنان جهت انجام اقدامات حمایتی در دوره نگهداری یا پس از ترخیص طفل و نوجوان و تحویل به خانواده اش یا سازمان بهزیستی ارایه و در سامانه ثبت نماید.
- نسبت به بهینه سازی و استانداردسازی كانون های اصلاح و تربیت، متناسب با سن و جنسیت اطفال و نوجوانان مقیم در كانون و تأمین تجهیزات و امكانات مناسب برای كانون های اصلاح و تربیت اقدام كند.
- ترتیبی اتخاذ نماید كه زنان زندانی دارای فرزند كمتر از (۱۸) سال سن، در برخورداری از ارفاقات قانونی نظیر تحمل حبس تحت نظارت الكترونیكی در اولویت قرار گیرند.
- سازمان مكلف است پس از ترخیص مددجو به منظور تسهیل و تكمیل فرایند بازپروری، جامعه پذیری، رفع مشكلات از قبیل ارتباط با خانواده، ادامه تحصیل، ادامه درمان اعتیاد، تهیه اسناد سجلی و هویتی، تأمین هزینه ها و امكانات زندگی و اشتغال مددجو با همكاری و بهره گیری از ظرفیت های نهادهای حمایتی و تشكل های مردم نهاد اقدام نماید.
ماده ۳۳
وزارت كشور از طریق استانداری ها، فرمانداری ها، بخشداری ها، شهرداری ها و دهیاری های سراسر كشور و با همكاری سایر نهادهای حامی نسبت به شناسایی اطفال و نوجوانان ایرانی یا غیرایرانی فاقد اسناد سجلی یا اوراق هویتی و صدور این اسناد در حدود وظایف قانونی اقدام می نماید.
ماده ۳۴
وزارت كشور مكلف است از طریق سازمان ثبت احوال كشور و اداره كل امور اتباع و مهاجرین خارجی نسبت به تسهیل صدور اسناد سجلی یا تابعیتی اطفال و نوجوانان معرفی شده از سوی سازمان بهزیستی، سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی كشور، دفاتر حمایت از اطفال و نوجوانان دادگستری ها و سایر نهادهای حمایتی اقدام كند.
ماده ۳۵
وزارت كشور در مورد اطفال و نوجوانان غیرایرانی مكلف است:
- با هماهنگی وزارت امور خارجه، تعامل لازم با سازمان های بین المللی جهت جذب تسهیلات و خدمات مشاوره، بهداشتی و درمانی را برای اطفال و نوجوانان غیرایرانی انجام و در اختیار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی و سازمان بهزیستی قرار دهد.
- از طریق وزارت امور خارجه با نمایندگی های سیاسی و كنسولی كشورهای متبوع اطفال و نوجوانان، تعامل و زمینه بازگرداندن آنها به كشورشان را به همراه خانواده و با رویكرد خانواده محوری فراهم كند.
ماده ۳۶
سازمان ثبت احوال كشور مكلف است اسامی و نشانی اطفال و نوجوانان ایرانی و غیرایرانی را كه به سن قانونی تحصیل رسیده اند، هر سال حداقل سه ماه پیش از آغاز سال تحصیلی جدید به تفكیك مناطق شهری و روستایی به آموزش و پرورش اعلام نماید. اداره كل امور اتباع و مهاجرین خارجی، نیروی انتظامی و كلیه نهادهایی كه این گونه اطلاعات را در اختیار دارند، مكلفند این اطلاعات را در اختیار سازمان ثبت احوال كشور قرار دهند.
ماده ۳۷
شهرداری ها مكلفند در راستای تحقق اهداف قانون نسبت به انجام موارد زیر اقدام كنند:
- تخصیص فضا و كمك به تجهیز فضاهای لازم و استاندارد برای استقرار مراكز بهزیستی جهت شناسایی، حمایت، نگهداری و توانمندسازی اطفال و نوجوانان موضوع قانون.
- فراهم كردن امكان استفاده رایگان از فضاها و امكانات فرهنگی، ورزشی و درمانی شهرداری برای اطفال و نوجوانان معرفی شده از سوی سازمان بهزیستی.
- فرهنگ سازی، اطلاع رسانی و انجام تبلیغات محیطی و شهری جهت حمایت از اطفال، نوجوانان و خانواده دوستدار كودك بر اساس استانداردهای اعلام شده از سوی شورای هماهنگی مرجع ملی حقوق كودك.
- نظارت مؤثر بر عملكرد پیمانكاران شهرداری به منظور عدم به كارگیری اطفال و رعایت مقررات كار در مورد نوجوانان و گزارش موارد تخلف به دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان دادگستری.
- متناسب سازی شهرها با استانداردها و ضوابط شهر دوستدار كودك.
ماده ۳۸
وزارت كشور مكلف است:
- از طریق سازمان امور اجتماعی كشور نسبت به فعال سازی كارگروه فرهنگی، اجتماعی، سلامت، بانوان و خانواده به عنوان مرجع متناظر در زمینه حمایت از اطفال و نوجوانان اقدام و گزارش فعالیت استانداری ها و فرمانداری ها را به منظور نظارت ارزیابی و پایش به مرجع ملی حقوق كودك ارسال نماید.
- از طریق سازمان شهرداری ها و دهیاری های كشور بر تحقق وظایف شهرداری ها و دهیاری های سراسر كشور در مورد اطفال و نوجوانان موضوع قانون اقدام و گزارش فعالیت آن را به منظور نظارت، ارزیابی و پایش به مرجع ملی حقوق كودك ارسال نماید.
ماده ۳۹
وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی مكلف است:
- زمینه بهره مندی افراد واجد شرایط معرفی شده از سوی سازمان بهزیستی از ظرفیت های بخش تعاون، دریافت بسته های حمایتی و وام خوداشتغالی را فراهم نماید.
- با معرفی سازمان بهزیستی، نسبت به ارایه آموزش های رایگان مهارت های شغلی به نوجوانان بالای (۱۵) سال و خانواده های اطفال و نوجوانان موضوع قانون از طریق بخش های دولتی و غیردولتی و سازمان فنی و حرفه ای اقدام نماید.
- از طریق بازرسان كار و نهادهای غیردولتی اقدامات لازم را به منظور شناسایی موارد بهره كشی از اطفال و نوجوانان ایرانی و غیرایرانی در تمامی محیط های كار به عمل آورده و حسب مورد موضوع را جهت ارایه خدمات حمایتی به ادارات بهزیستی و جهت تعقیب مرتكبان به دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان دادگستری گزارش دهند و از نیروی انتظامی و مددكاران اجتماعی برای همكاری در بازرسی و حضور در محیط های كار دعوت نمایند.
- ضوابط مربوط به احراز صلاحیت كارفرمایان و پیمانكاران در به كارگیری نوجوانان را ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ این آیین نامه تهیه و به صاحبان مشاغل ابلاغ و بر اجرای آن نظارت نماید.
ماده ۴۰
وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكی مكلف است:
- خدمات درمانی و بهداشتی رایگان به اطفال و نوجوانان معرفی شده از سوی سازمان بهزیستی ارایه كند.
- نسبت به پوشش كامل بیمه سلامت برای تمام اطفال و نوجوانان ساكن ایران اعم از ایرانی یا غیرایرانی به ویژه اطفال و نوجوانان در معرض خطر یا بزه دیده، اقدام نماید.
- دستورالعمل بهداشت كار و مراقبت پزشكی را برای استانداردسازی شرایط كار نوجوانان با همكاری وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ این آیین نامه تهیه و ابلاغ كند.
- فهرست اقدامات فوری درمانی یا اورژانسی اعم از سرپایی یا نیازمند بستری را با توجه به وضعیت های مخاطره آمیز موضوع ماده (۳) قانون را ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ آن تدوین نماید و هر سه سال یك بار حسب ضرورت بازنگری كند.
ماده ۴۱
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی مكلف است از طریق بیمارستان ها، درمانگاه ها، مطب ها، سازمان اورژانس كشور و سایر مؤسسات درمانی اعم از دولتی، عمومی، غیردولتی، خصوصی و خیریه:
- نسبت به پذیرش و درمان فوری اطفال و نوجوانان آسیب دیده و ثبت و نگهداری كلیه آثار و شواهد موارد مشكوك به سوء رفتار اقدام و در موارد درخواست والدین، اولیا یا سرپرست قانونی جهت ترخیص یا تحویل طفل و نوجوان پیش از پایان دوره درمان، موضوع را به بهزیستی محل كتباً یا از طریق تماس با اورژانس اجتماعی و خط ارتباطی (۱۲۳) اعلام كند.
- در هر مورد كه دلایل و قراین بر بزه دیدگی طفل و نوجوان دلالت نماید، موضوع را فوراً به دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان دادگستری و در صورت نیاز به حمایت، به ادارات بهزیستی گزارش نماید.
- نسبت به شناسایی طفل و نوجوانی كه به جهت بیماری یا اختلال رفتاری، روانی یا شخصیتی و یا بیماری های جسمی واگیردار یا صعب العلاج وی یا والدین، اولیا یا سرپرست قانونی در وضعیت مخاطره آمیز قرار گرفته است و معرفی وی به ادارات بهزیستی اقدام كند.
ماده ۴۲
وزارت آموزش و پرورش مكلف است:
- نسبت به ثبت نام رایگان اطفال و نوجوانان معرفی شده از سوی سازمان بهزیستی و نهادهای حمایتی اقدام نماید.
- نسبت به آموزش رایگان اطفال و نوجوانانی كه در مراكز نگهداری یا كانون های اصلاح و تربیت نگهداری می شوند، اقدام نماید.
- نسبت به آموزش رایگان به نوجوانان كارگر یا كارآموز اقدام لازم را به عمل آورد.
- حسب گزارش های دریافتی از سازمان ثبت احوال كشور، اطفال و نوجوانان بازمانده از تحصیل را شناسایی و چنانچه برای رفع علت ترك تحصیل نیاز به اقدام حمایتی یا قضایی باشد، حسب مورد موضوع را به سازمان بهزیستی كشور یا دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان دادگستری اعلام كند.
- از طریق كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان نسبت به شناسایی و پرورش استعدادهای اطفال و نوجوانان ساكن در مراكز نگهداری بهزیستی یا معرفی شده از سوی آن، ارایه خدمات، محصولات و تجهیزات فرهنگی به مراكز و اختصاص سهمیه رایگان جهت شركت در كلاس ها، مسابقات، جشنواره ها، نمایشگاه ها و سایر برنامه های كانون به اطفال و نوجوانان معرفی شده از سوی سازمان بهزیستی اقدام نماید.
- با همكاری و هماهنگی مرجع ملی حقوق كودك نسبت به طراحی و برگزاری دوره های آموزشی بدو و ضمن خدمت كادر آموزشی، مدیران، مشاوران و كاركنان مدارس در زمینه حقوق اطفال و نوجوانان موضوع قانون و سایر موضوعات مورد نیاز اقدام نموده و محتوای برنامه های آموزشی توسط مرجع ملی حقوق كودك تهیه و ارایه می گردد.
- اطفال و نوجوانان كم توان یا مبتلا به اختلالات شناختی یا مشكلات یادگیری از آموزش های ویژه و متناسب برخوردار شوند.
- با همكاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات جهت پوشش تحصیلی كامل اطفال و نوجوانان، تمهیدات لازم را برای ارایه و دسترسی به خدمات آموزشی مجازی فراگیر برای همه دانش آموزان فراهم نماید.
ماده 43
وزارت آموزش و پرورش در تمامی مدارس دولتی و غیردولتی نسبت به پایش مستمر وضعیت حضور دانش آموزان در طول سال تحصیلی اقدام می كند. در صورت شناسایی موارد مشكوك به ترك تحصیل ضمن بررسی موضوع و علت سنجی، با همكاری دستگاه های ذی ربط زمینه حضور مجدد و ادامه تحصیل دانش آموز را فراهم می كند. در صورت ضرورت انجام اقدامات حمایتی یا مداخله قضایی به جهت بزه دیدگی یا وضعیت مخاطره آمیز طفل و نوجوان، مدیر مدرسه ضمن اعلام مراتب به آموزش و پرورش منطقه یا ناحیه موضوع را فوراً به سازمان بهزیستی یا دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان دادگستری اعلام كند. دستگاه های ذی ربط مكلف به همكاری با وزارت آموزش و پرورش در این زمینه هستند.
ماده ۴۴ وزارت آموزش و پرورش از طریق سامانه نماد (نظام مراقبت اجتماعی دانش آموزان) در تمامی مدارس دولتی و غیردولتی نسبت به پایش مستمر وضعیت تحصیلی و رفتاری دانش آموزان اقدام می كند. مدیر مدرسه با شناسایی دانش آموزان در معرض خطر یا بزه دیده ضمن ارایه خدمات آموزشی، مشاوره فردی و خانوادگی و انجام مداخلات مختصر ضروری، در صورت نیاز به ارایه خدمات حمایتی و تخصصی یا مداخله قضایی، حسب مورد موضوع را فوراً به سازمان بهزیستی یا دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان دادگستری اعلام می كند.
ماده 45
سازمان نهضت سوادآموزی مكلف است در چهارچوب ضوابط و مقررات نهضت سوادآموزی و در صورت درخواست سرپرست طفل و نوجوان یا نهادهای حمایتی، نسبت به آموزش رایگان اطفال و نوجوانانی كه به دلایلی مانند شرایط خاص جسمی، كم توانی، بیماری، نبود امكانات و شرایط تحصیل، افزایش سن نسبت به مقطع تحصیلی و یا هر دلیل دیگری قادر به ادامه تحصیل در نظام رسمی آموزش و پرورش كشور نیستند، اقدام كند.
ماده ۴۶
سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مكلف است به منظور رعایت حقوق و مصالح اطفال و نوجوانان، ظرف شش ماه از تاریخ ابلاغ این آیین نامه با انجام مطالعات جامع و آسیب شناسی اثرات برنامه های موجود و با لحاظ وضعیت فرهنگی و اجتماعی، نظام رده بندی سنی و محتوایی محصولات سازمان را مورد بازنگری قرار داده و رعایت آن را در انتشار و پخش محصولات الزامی نماید.
ماده ۴۷ سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مكلف است نسبت به تدوین برنامه جامع تولید و پخش برنامه های مربوط به اطفال و نوجوانان از حیث مدت و زمان بندی پخش و توزیع برنامه ها در تمامی شبكه ها متناسب با سن، جنس، روحیات و علایق اطفال و نوجوانان، اقدام نماید.
ماده ۴۸
سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مكلف است به منظور افزایش اطلاعات اطفال و نوجوانان و خانواده های آنان، با همكاری دستگاه های موضوع قانون، نسبت به تولید و پخش برنامه هایی با مضامین و محتوای حقوق اطفال و نوجوانان و حمایت از آنان به ویژه تشریح وضعیت های مخاطره آمیز و بزه دیدگی، منشا، آثار، تبعات و چگونگی مقابله با آنها و تبیین تكالیف مراجع و اشخاص مرتبط در این زمینه اقدام نموده و پخش برنامه¬های تولیدشده سازمان بهزیستی و سایر دستگاه های موضوع قانون را در این زمینه تسهیل كند.
تبصره
پخش تبلیغات بازرگانی برای اطفال زیر (7) سال ممنوع و برای اطفال و نوجوانان بالای (7) سال نیز با در نظر گرفتن مدت و زمان بندی پخش مناسب و جلوگیری از پخش تبلیغات گمراه كننده و مضر مجاز است.
ماده ۴۹
سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مكلف است ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ این آیین نامه به منظور جلوگیری از ورود هرگونه ضرر و خدشه به سلامت، تربیت، اخلاق یا حقوق اطفال و نوجوانان نسبت به بازنگری و اصلاح ضوابط ناظر بر كمیت و كیفیت برنامه ها اعم از برنامه های تولیدی و یا تأمینی، پخش و تبلیغ آثار و محصولات و تولید و پخش تبلیغات بازرگانی اقدام نماید.
فصل سوم:هماهنگی، آموزش و ارزیابی
ماده 50
ایجاد هماهنگی و نظارت بر حسن اجرای این آیین نامه در سطح ملی بر عهده مرجع ملی حقوق كودك و در سطح استان ها بر عهده كارگروه فرهنگی، اجتماعی، زنان و خانواده و سلامت به عنوان مرجع متناظر استانی حمایت از كودك می باشد.
تبصره ۱
اجرای تكالیف مقرر در این آیین نامه و وظایف كارگروه فرهنگی، اجتماعی، زنان و خانواده و سلامت در شهرستان ها بر عهده فرماندار است.
تبصره ۲
به منظور اجرای تكالیف مقرر در این آیین نامه در خصوص آموزش و ترویج حقوق كودك و مشاوره و معاضدت حقوقی، مرجع ملی حقوق كودك از طریق ایجاد مجموعه خدمات (كلینیك های) حقوق كودك با هماهنگی سازمان بهزیستی اقدام می نماید.
ماده ۵۱
به منظور تسریع در رسیدگی سازمان بهزیستی به امور اطفال و نوجوانان در معرض خطر یا بزه دیده، كلیه دستگاه ها و سازمان های موضوع ماده (۶) قانون مكلفند اطلاعات زیر را با رعایت حریم خصوصی و محرمانگی اطلاعات مطابق با اعلام وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی به صورت برخط به پایگاه ملی رفاه ایرانیان و سامانه ملی حقوق كودك در دادگستری منتقل كنند:
- قوه قضاییه، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و نهادهای حمایتی: اطلاعات كلیه گروه های ماده (۳) قانون
- سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی كشور: اطفال و نوجوانان موضوع بند (پ) و (ذ) ماده (۳) قانون
- وزارت كشور: اطفال و نوجوانان موضوع بند (ر) ماده (۳) قانون، كلیه اطفال و نوجوانان اتباع خارجی یا مهاجر دارا یا فاقد شناسه (كد) شناسایی
- سازمان ثبت احوال كشور: كلیه اطفال و نوجوانان دارای اسناد سجلی یا هویتی و والدین، اولیا یا سرپرست قانونی آنان
- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی: اطفال و نوجوانان موضوع بندهای (الف)، (ب)، (ت)، (د)، (ذ) و (ر) ماده (۳) قانون
- وزارت آموزش و پرورش: اطفال و نوجوانان موضوع بند (ح) و (ز) ماده (۳) قانون
- وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات: كلیه گروه های ماده (۳) قانون (اطلاعات تماس والدین، اولیا یا سرپرست قانونی اطفال و نوجوانان، جهت برقراری تماس تلفنی با آنان) و در راستای اجرای مصوبات شورای عالی فضای مجازی اقدامات لازم از جمله مقررات گذاری و توسعه زیرساخت و خدمات پایه و پیشران اعم از احراز هویت، امكان دسترسی طبقه بندی و امكان نظارت اولیا را برای پیشگیری از بروز مخاطره و بزه در مورد اطفال و نوجوانان فراهم نماید.
تبصره
وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی مكلف است امكان دسترسی به اطلاعات پایگاه ملی رفاه ایرانیان را برای نیروی انتظامی به منظور پیشگیری از وقوع بزه و وضعیت مخاطره آمیز و تسهیل شناسایی اطفال و نوجوانان موضوع قانون فراهم نماید.
ماده ۵۲
وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی هر سال گزارشی جامع از وضعیت اطفال و نوجوانان، عملكرد دستگاه های اجرایی موضوع قانون و نهادهای حمایتی را به مرجع ملی حقوق كودك ارسال می نماید.
ماده ۵۳
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به منظور جلوگیری از تولید، پخش یا تبلیغ هر برنامه یا محصول مضر به سلامت، تربیت، اخلاق یا سایر حقوق اطفال یا نوجوانان مكلف است تدابیر لازم اتخاذ و بر حسن انجام آن نظارت نماید.
ماده ۵۴
سازمان برنامه و بودجه كشور مكلف است اعتبار مورد نیاز جهت اجرای تكالیف مقرر در این آیین نامه را بر اساس وظایف دستگاه ها در لوایح بودجه سنواتی پیش بینی و اعتبارات مصوب مربوط را پس از سیر مراحل تخصیص در اختیار دستگاه های ذی ربط قرار دهد.[۱]
منابع
- ↑ معاون اول رئیسجمهور ـ اسحاق جهانگیری