مهريه در قرآن
مهریه در قرآن؛ هدیه شوهر به زن به نشانۀ صداقت در ازدواج.
مهریه هديه‌اي است که به امر خداوند، شوهر به زن مي‌دهد و مالك اصلي مهريه، زن است.
مفهوم‌شناسی
با توجه به آیه 4 سوره نساء،[۱]«صَدُقات» جمع «صَدُقة» (بفتح صاد و ضمّ دال) به‌معنای مهريّه است. علّت نام‌گذاری این است که مهریه نشانه صداقت عشق مرد به زن است. منظور از «نِحْلَةً» نیز آن است كه مهريّه بخششى از طرف مرد به زن است. از آن‌جا که جایگاه زن، عشق و جایگاه مرد، خواهش از زن است، لذا مهريّه، عطيّه و شاهد صدق توجّه مرد به زن است.[۲]
تاریخچه
مسأله وجوب پرداخت مهریه به زنان، فقط از طرف اسلام مطرح نشده است، بلكه در سنت‌هاي پیشین نیز رایج بوده كه پول، ملک و يا شیء قیمتی را به‌عنوان مهريه زنان قرار می‌دادند.[۳] در زمان جاهليت، با توجه به اين‌كه براى زنان اهمیتی قائل نبودند، به اَشکال مختلفی مهریۀ زنان را تصاحب می‌کردند. در اکثر مواقع، مهریۀ زن را به اولياى آنان می‌دادند؛ درحالي‌كه مهریه به خود زن تعلق می‌گیرد نه به شخص ديگري.[۴] از دیگر سنت‌های جاهلیت این بود که مهریه يك زن، ازدواج زن ديگر بود. به‌طور مثال برادر، به‌جای مهریۀ زن خود، خواهر خود را به عقد برادر زن خود در مىآورد، یا یک خانواده به‌جای مهریه، یک زن از خانواده خود را به عقد یکی از مردان خانواده عروس در می‌آورد. این عقد به «نکاح شِغار» معروف بود.[۵] اسلام از اين رسوم ظالمانه جلوگیری کرد و مهریه را حق مسلم زن قرار داد، و قرآن، به مردان توصيه كرده تا اين حق را به‌طور كامل ادا کنند.[۶] همچنین در عصر جاهليت گاهي شوهران براي نپرداختن حقوق مالي همسران یا پس گرفتن آن حقوق، زنان را آزار مي‌دادند. خداوند در آياتی مانند آيه 19 سوره نساء،[۷] مردان را از چنين كاري بازداشت و در آيه 4 سوره نساء به پرداخت محترمانه و كامل آن حقوق، امر کرد.[۸]
احکام مهریه
از منظر آموزه‌های اسلام، دو ركن مهم در عقد ازدواج، زن و مرد هستند و مهريه جزء ارکان عقد نیست. دلیل بر این امر آن است که اگر از روي فراموشي در عقد ازدواج نامی از مهریه برده نشود، عقد او صحيح است.[۹] در اسلام براى مهریه مقداری مشخص نشده است و به توافق طرفین بستگی دارد. اما در روايات بسیار تاكيد شده كه مهریه سنگين نباشد.[۱۰] اگر در مهریه شرط تأخير يا عندالاستطاعه قید نشده باشد، زن می‌تواند نصف مهريه را که حق مسلّم او است، بعد از عقد نکاح از شوهر طلب كند و نصف ديگر مهریه را می‌تواند بعد از رابطه زناشویی درخواست کند.[۱۱] اگر زنان با رضايت قلبي خود، مقداري از مهريه يا همه آن را ببخشند، براي شوهر حلال است. اما منظور رضايت قلبي بدون شك و ترديد است؛ زيرا ممكن است زن با ديدن اندک محبتِ شوهر، همه مهريه خود را ببخشد، اما بعد از مدتي پشيمان شود. پشيماني از بخشش، نشان از آن دارد که بخشش او با رضایت قلبی نبوده است. شوهر در صورتی مي‌تواند بخشش زن را بپذيرد که مطمئن باشد، بخشش زن با رضايت قلبي و بدون احساسات زودگذر بوده است.[۱۲]
پانویس
- ↑ «وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَة ...»
- ↑ قرشی، قاموس قرآن، 1371ش، ج7، ص36.
- ↑ طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، 1374ش، ج4، ص269.
- ↑ مكارم شيرازي، تفسير نمونه، 1371ش، ج3، ص263.
- ↑ جوادی آملی، تسنیم، 1380ش، ج17، ص316.
- ↑ مكارم شيرازي، تفسير نمونه، 1371ش، ج3، ص263.
- ↑ «ولاتَعضُلوهُنَّ لِتَذهَبوا بِبَعضِ ما آتَيتُموهُنّ»؛ و آنها را تحت فشار قرار ندهيد كه قسمتى از آنچه به آنها پرداختهايد (از مهر) تملك كنيد.
- ↑ جوادی آملی، تسنیم، 1380ش، ج17، ص313.
- ↑ جوادی آملی، تسنیم، 1380ش، ج17، ص311.
- ↑ مكارم شيرازي، تفسير نمونه، 1371ش، ج3، ص263.
- ↑ جوادی آملی، تسنیم، 1380ش، ج17، ص309.
- ↑ جوادی آملی، تسنیم، 1380ش، ج17، ص313.
منابع
- قرآن
- جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، قم، إسراء، چ اول، 1380ش.
- طباطبایی، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ پنجم، 1374ش.
- قرشی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چ ششم، 1371ش.
- مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چ دهم، 1371ش.