میرزا آقاخان کرمانی

از ویکی‌جنسیت
میرزا آقاخان کرمانی
اطلاعات شخصی
زاده ۱۲۷۰ هجری قمری/۱۸۵۴ میلادی
درگذشت ۱۳۱۴ هجری قمری/۱۸۹۶ میلادی
محل سکونت ایران، استانبول
خدمات
دین اسلام، ازلی، طبیعت گرایی
حرفه نویسندگی، روزنامه نگاری

میرزا عبدالحسین کرمانی؛ معروف به میرزا آقاخان کرمانی، نویسنده و روشن‌فکر، جزء نسل اول ملی گرایان سکولار.

زندگی‌نامه

میرزا عبدالحسین کرمانی معروف به میرزا آقاخان کرمانی، متولد ۱۲۷۰ هجری قمری/۱۸۵۴ میلادی– درگذشته ۱۳۱۴ هجری قمری/۱۸۹۶ میلادی) [۱] در قلعه مشیز از بلوکات بردسیر به دنیا آمد. وی فرزند میرزا عبدالرحیم مشیزی، از خان‌های بردسیر کرمان و مادرش نیز نوه شیخ صوفی؛ یعنی مظفر علی شاه کرمانی از هواداران مشتاق علی شاه کرمانی بود. [۲]

تحصیلات

بنا به گفته فریدون آدمیت در کتاب «اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی»، جده پدری او از زرتشتیان کرمان بود که بعداً مسلمان شده بودند و شاید همین موضوع در علاقه او به دین باستانی ایران، تأثیر داشت. او در کرمان فقه و اصول، حدیث و روایت، تاریخ ملل و نحل، ریاضیات، طب، نجوم، منطق، حکمت و عرفان را فراگرفت. [۳]

سال ۱۳۰۳ هجری به اسلامبول رفت. پس از چند ماه اقامت در اسلامبول، به قبرس رفت و سپس از آن‌جا به شام و پس از مدتی به استانبول بازگشت و تا ۱۳۱۳ هجری در آن‌جا زندگی کرد. پس از آنکه سید جمال‌الدین اسدآبادی به استانبول مهاجرت کرد، تاثیر عمیقی بر فکر میرزا آقاخان کرمانی گذاشت. [۴]

آقاخان زبان فرانسوی و انگلیسی را آموخت.[۵]همین امر و همچنین نهضت ترجمه‌ای که در ایران شکل گرفته بود، سبب شد تا او در خصوص مکتب‌های اجتماعی، سیاسی و فلسفی غربی نیز اطلاعات و آشنایی های به دست آورد و از افکار دانشمندان یونانی تا عصر خود و افکار برخی از فلاسفه و نویسندگان رهبران و شماری از رجال سیاسی سده ۱۸ و ۱۹ اروپا اطلاعاتی کسب کرده باشد. [۶]

دیدگاه

میرزا آقاخان کرمانی در ابتدا همچون دیگران شیعه بود ، سپس ازلی شد و با دختر صبح ازل ازدواج کرد بعد از آن به بابیه گرایش پیدا کرد و پس از ورود به غرب تمایل به طبیعت‌گرایی پیدا کرد. [۷]

آقاخان که در عصر قاجار می‌زیسته ، زن ایرانی را زنی مهجور و دور از اجتماع ، بی خبر، اسیر مرد، در نظرها خفیف، ذلیل و حقیر معرفی می‌کند که از همه هنرهای بنی آدم بی بهره و بی ثمر است و خواستار تغییر وضعیت اجتماعی و شخصیتی زن ایرانی است. [۸] میرزا آقاخان، حجاب سنتی زنان را بی مروتی دانسته و می‌گوید: در «ایران باستان زنان با مردان شریک زندگانی بودند» و می‌نویسد: «هزار سال است که زنان ایران مانند زنده به گوران تازیان در زیر پرده حجاب و کفن جلباب مستور و در خانه‌ها چون کور محجوب و مهجور گشته‌اند. روبندهای زنان نه روزنه تنفس دارد و نه منظره تجسس. عیب دیگر پرده‌داری و به خانه نشستن این که آنان را از معاشرت و حشر و نشر با مردان مانع شده، از شرکت در تجارت و صنعت و هنرهای ظریف و آموختن دانش و فنون و آداب تمدن و پیدا نمودن قوه معاونت در معیشت و یاد گرفتن اصول تربیت فرزند و اداره منزل یکسره محروم کرده است.»[۹]

او معتقد است مساوات زن و مرد در جمیع حقوق حیاتیه لازم است.. برابری در حکومت، تعلیم و تربیت، ارث، صناعت، تجارت، و عبادت در آثار او آمده است. [۱۰] برخی معتقدند آقاخان و افراد روشن‌فکر عصر او در شکل‌گیری مشروطیت و مشارکت زنان در مشروطیت سهم دارند.[۱۱] آقاخان روزنامه‌نگاری را انتخاب کرد و اندیشه‌های خود را در قالب رساله‌ها و روزنامه منتشر می‌کرد.

آثار

  • جنگ هفتاد و دو ملت
  • انشاءالله و ماشاءالله
  • نامه باستان یا سالارنامه
  • آیین سخنوری یا نامه سخن
  • آئینه سکندری یا تاریخ باستان
  • تاریخ ایران از اسلام تا سلجوقیان
  • سه مکتوب
  • در تکالیف ملت
  • عقاید شیخیه و بابیه
  • رساله صد خطابه
  • تکوین و تشریح
  • هشت بهشت
  • ریحان بوستان افروز
  • رضوان[۱۲]

پانویس

  1. آدمیت، فریدون، اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی،1357ش، ص48
  2. آدمیت، فریدون، اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی،1357ش، ص13
  3. آدمیت، فریدون، اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی،1357ش، ص13
  4. احمدی، «درباره آقاخان کرمانی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی
  5. اندیشه های میرزا آقاخان کرمانی فریدون آدمیت، ص14
  6. احمدی، «درباره آقاخان کرمانی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی
  7. آدمیت، فریدون، اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی،1357ش، ص15 و 18
  8. سه مکتوب، میرزا آقا خان کرمانی، ص20
  9. عابدی، «سابقه مبارزه با حجاب تا دوران پهلوی اول»، سایت اطلاع رسانی حوزه
  10. هشت بهشت، میرزا آقا خان کرمانی ص
  11. خسرو پناه، هدف ها و مبارزه زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا سلطنت پهلوی،1382ش، ص 17 و 18
  12. اندیشه های میرزا آقاخان کرمانی فریدون آدمیت،ص55

منابع

  • آدمیت، فریدون، اندیشه های میرزا آقاخان کرمانی، نشر پیام، تهران، 1357ش.
  • عابدی، محمد، «سابقه مبارزه با حجاب تا دوران پهلوی اول»، سایت اطلاع رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 22 اسفند 1401ش.
  • کرمانی، میرزا آقا خان، سه مکتوب، نسخه الکترونیکی.
  • کرمانی، میرزا آقا خان، هشت بهشت، نسخه الکترونیکی.
  • خسروپناه، محمدحسین،هدف ها و مبارزه زن ایرانی از انقلاب مشروطه تا سلطنت پهلوی،نشر پیام امروز، 1382ش.
  • احمدی، مهدی، «درباره آقاخان کرمانی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۵ تیر ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: 22 اسفند 1401ش.