نکات تفسیری آیه چهار سوره نساء

نکات تفسیری آیه چهار سوره نساء

ترجمه آیه چهار سوره نساء

وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحلَهً فَاِن طِبنَ لَکُم عَن شَیء مِنهُ نَفساً فَکُلُوهُ هَنیئاً مَریئاً؛ بدهید به زنان مهریه‌شان را از روی بخشش و عطا و اگر بخشیدند زن‌ها به شما مردها، یه چیزی از آن مهریه و صِداق را از روی طیب نفس، بخورید صِداق را و گوارای وجودتان ».

معنای اصطلاحات

صَدُقَ، صِداق، صَدَقَ

لغوی: این سه کلمه به معنای مهریه‌ای است که به زنان می‌دهند. ، و ریشه‌ی آن‌ها (ص د ق) می‌باشد و کلمه‌ی صَدُقاتِهِن، جمع صِداق است و به معنای مَهر است. اصطلاحی: صداق مهریه‌ای است که به زنان می‌دهند.

نَحلَهً

به معنای بخشش رایگان و هدیه‌ای مجانی می‌باشد. و نیز به معنای کسی که چیزی را به کسی با طیب خاطر بدهد. نَحل هم، به معنای زنبورعسل است چون به صورت مجانی به ما عسل می‌دهد.

هنیئاً، مَریئاً

هنیئاً: صفت مشبهه است از ماده‌ی « هناء»، و به معنای آسان هضم شدن غذا، قبول طبع انسان به آن غذا، و گوارای وجود انسان شدن می‌باشد. مریئاً: حالتی است در انسان که چیزی نوش جان او می‌شود و نوشیدنی که جهاز هاضمه آن را به آسانی هضم می‌کند.

نظر مفسرین در رابطه با علت منصوب بودن هرسه کلمه «هنیئاً و مریئاً» و «نحله»

نظر علامه طباطبایی

علامه طباطبایی ( ره) تفاوت دو کلمه «هنیئاً و مریئاً» را این می‌داند: «کلمه ی «هنیئاً» صفت مشبهه از ماده‌ی «هناء» و به معنای آسان هضم شدن غذا و قبول طبع است، و در مورد خوردنی‌ها است اما کلمه «مریئاً» به معنای حالتی است که در انسان به وجود می‌آید و در مورد نوشیدنی‌ها به کار می‌رود که جهاز هاضمه آن را به راحتی هضم می‌کند».

نظر آیت الله مکارم

«هنیئاً و مریئاً»،« آن چیزی که گوارای وجود باشد یعنی اگر زنان با رضایت کامل، خواستند مقداری از مهریه را به مرد ببخشند پس بر شما حلال و گوارا است».

نظر مرحوم طبرسی

«هنیئاً و مریئاً» «خوردن چیزی بر شما حلال و گوارا باشد و هر دو کلمه حال هستند و بنا بر حال بودن، منصوب می‌باشند». یعنی اگر زن با طیب نفس، قسمتی از مهریه رو ببخشد در این زمان گوارای وجود مرد می‌شود نه با زور و فشار. هنیئاً یعنی چیزی که خوردنش لذت‌بخش باشد و مریئاً یعنی چیزی که برای معده گوارا و اثربخش باشد. منظورش این است که یک نوع شیرینی و شهد در زندگی به وجود بیاید که مرزبندی بین زن و شوهر نباشد.

=علت نصب کلمه ی نحلهً با توجه به نظر مرحوم طبرسی =

در این جا ۳ احتمال وجود دارد: الف: نصب آن بنا بر مصدر و مفعول مطلق نوعی بودن است زیرا «نحلهً» به معنای عطاکردن است. ب: حال از مخاطبین در آیه است یعنی در حالی که بخشش شما از روی طیب نفس است. ج: حال از صدقاتهن است یعنی مهری که از روی رضایت خاطر به آن‌ها می‌بخشید. بعضی‌ها می‌گویند این جا خطاب به سرپرست یتیمان است یا به پدرانی که بهای شیر را دریافت می‌کردند به عنوان «شیر بها»، اما این برداشتی اشتباه است. بلکه نحلهً، اگر زنان از روی طیب نفس آن را به شما بخشیدند بخورید و نوش جانتان.

تناسب بین آیات ۲، ۳، ۴ سوره‌ی نساء و مخاطبان این آیات

آیه‌ی ۲ در مورد مال یتیم است که می‌فرماید: مال یتیم را به آن‌ها بدهید و آیه‌ی ۳ در مورد ازدواج است اما قسمت اول آن درباره مال یتیم است و آیه ی ۴ در مورد مهریه است و ربط این‌ها در این است که می‌فرماید به زن‌ها مهریه را بدهید و به یتیم‌ها اموال‌شان را بدهید و ظلم در حق یتیم و زنان نکنید چون در زمان جاهلیت ظلم مضاعفی در حق زنان می‌شد. مخاطب آیه ۴ قسمت اول «وَ ءاتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحلَهً»؛ خطاب به شوهر است نه به پدران. مخاطب آیه ۴ قسمت آخر «فَکُلُوهُ هَنیئاً مَریئاً»؛ خطاب به شوهران است. مخاطب آیه ۲ قسمت اول «وَ ءاتُوا الیَتامَی»؛ خطاب به ولی و سرپرست است.

چیستی مهریه

مهریه عطیه‌ای الهی است که طبق آیه خداوند این بحث را مطرح کرده چون مهریه عطیه واجبی است که خدا بر مردان واجب کرده تا به زن هدیه کند.

معنای کلمات آتُوا و اعطاء

آیت الله جوادی آملی در معنای کلمات «آتُوا و اعطاء» می‌فرماید: «این دو واژه در قرآن در امور مادی و معنوی به کار می‌رود پس هر دو هم در امور مادی و هم در امور معنوی به کار می‌روند. مثلاً « اِنّا اَعطَیناکَ الکَوثر»؛ این جا فقط به جنبه‌ی مادی و تکثیر نسل اشاره نداشته است بلکه امور معنوی را هم در بر می‌گیرد».

من

منظور از « مِن»در « منهُ» در آیه 4 «فَاِن طِبنَ لَکُم عَن شَیء مِنهُ نَفساً فَکُلُوهُ هَنیئاً مَریئاً» چیست؟ منظور از « مِن» دراین جا « من» بعضیه می‌باشد نه «من» تفسیریه؛ یعنی اگر زن‌ها به شما مردها مهریه، یه مقداری از مهریه را نه کل مهریه آن ببخشند، "گوارای وجودتان.

منابع مرتبط

• کتاب:متن مجمع البیان، تفسیر نمونه، المیزان، تبیان شیخ طوسی ،تفسیرصافی و نورالثقلین،