هاله افشار

هاله افشار

اطلاعات شخصی
زاده	1944؛ ایران تهران
مکتب	فمنیسم اسلامی
درگذشت	12 مهٔ 2022
محل سکونت	انگلستان
فرزندان	2
همسر	پروفسور موریس دادسون
خدمات
دین	اسلام
مذهب	تشیع
تحصیلات	دکترا
محل تحصیل	انگلستان
شغل	استاد علوم سیاسی و مطالعات زنان دانشگاه یورک، مشاور دولت و مجلس اعلای انگلستان

هاله افشار؛ بارونس افشار، متولد ۱۹۴۴ تهران، استاد علوم سیاسی و مطالعات زنان دانشگاه یورک، و مشاور دولت و مجلس اعلای انگلستان.

هاله افشار بنیانگذار و رئیس شبکه زنان مسلمان (وبگاه) است. وی برخی نوشته‌های خود را با نام مستعار هما امید به چاپ رسانیده.بيشتر پژوهش‌ها و نوشته‌های خانم افشار در زمينه نقش اجتماعی– سياسی زنان در جوامع اسلامی و امكانات پيشرفت آنها است.خانم افشار یک مدافع اسلام، یک فمینیست و در عین حال دارای عقاید مارکسیسیتی– لنینیستی است. هاله افشار فعالیت‌های سیاسی هم با گروه فداییان خلق داشته‌ است.

زندگی‌نامه

هاله افشار فرزند حسن افشار، استاد سابق حقوق دانشگاه تهران است. هاله افشار متولد ايران است، پس از خاتمه تحصيلات روزنامه‌نگاری پيشه كرد و مدتی هم در ايران كارمند دولت بود. افشار ریشه فعالیت‌های فمنیستی خود را در گذشته و روابط خانوادگی خویش می‌داند و در این رابطه چنین توضیح می‌دهد: «راستش مادربزرگ من فمنیست بود و اصولاً فمنیسم در خون ماست. من هم همیشه فعالیت‌های فمنیسمی داشته‌ام و در دانشگاه هم عضو قسمت "مطالعات زنان" بودم. یعنی ما یک بخش " معاصر زنان" داریم که من عضو کسانی بودم که این کار و بخش تحقیقاتی را در انگلستان راه‌ اندازی کردیم و پی‌گیر آن بودم. برای همین فمنیسم برای من مثل جسمم است، یعنی یک قسمت بسیار طبیعی برنامه زندگی‌ام محسوب می‌شود».

خانم افشار بعد از اتمام تحصیل به ایران باز می‌گردد و و تاثیر وضعیت آن دوره را بر تفکر خویش چنین بیان می‌کند: «وقتی برگشتم، فعالیت شدیدی در داخل ایران در جریان بود. به خصوص درباره حقوق زنان؛ در تمام دادگاه‌های خانواده، حقوق زنان و حتی حق سقط جنین در حال بررسی بود. یادم هست که این قانون را زیر پوشش یک قانونی درباره پزشکان رد کردند. یعنی زنان ایرانی هم فعال بودند و هم وارد. در نتیجه من از زنان ایران و در ایران یاد گرفتم که فعالیت سیاسی چیست.»

دیدگاه

• ارائه تفسیر زنانه از قرآن

خانم افشار مشکل زنان ایرانی و در کل مشکل زنان مسلمان، را اسلام نمی‌داند. بلکه ریشه مشکلات را در تفسیرات «مردمحور» یا به عبارت بهتر تفسیراتی که "مردان" بر موضوعات مختلف زنان در قرآن ارائه کرده‌اند می‌داند. لذا راه‌حل را در ارائه تفسیرات زنانه از آیات قران می‌دانند. و در این باره می‌گویند: «زنان قرآن را بخوانند و تفسیر کنند نه مردان. برای اینکه تمام گرفتاری که ما با قرآن داریم با قرآن نیست، بلکه با این تعبیر و تفسیراتی است که روی قرآن شده و متاسفانه اکثر قوانین شریعه، من‌جمله قصاص و غیره را، مردان بر پایه‌ی نظریات مردان قبلی بدست آورده‌اند و در نتیجه قوانینی تولید کرده‌اند که ضد زن است. ولی ما می‌توانیم همان آیات را بخوانیم و تفسیری بسیار بسیار متفاوت داشته باشیم.»

• مساله ارزشمندی در قرآن

در بحث ارزشمندی در اسلام دیدگاه خانم افشار را چنین می‌توان بیان کرد: «در قوانین اسلام زن و مرد ارزش برابر دارند. مثلا در قوانین طلاق و قوانینی که به زنان نصف ثروت مردان داده می‌شود به ما همیشه می‌گفتند که دلیل آن این است که وظیفه‌ی مردان این است که اجرت‌المثل زنان را بدهند. منتها گرفتاری ما این است که زنان، اجرت‌المثل خود را نمی‌گرفتند. حالا وقتی می‌بینیم که، البته الان قوانین را عوض کردند و طوری کردند که قوانین وراثت، اول باید اجرت‌المثل زنان که کار کردند برای شوهری، بدهید و بعد ارث بقیه ورثه را بدهید. شما فکر کنید کاری که زنان می‌کنند، حتی با جزیی‌ترین حقوق، در مدتی که می‌کنند، می‌تواند این نابرابری را رفع بکند. در نتیجه مشکل این نیست که ما این حقوق را نداریم، مشکل این است که ما فعالیت نکردیم که حقوقی که به ما برابری می‌دهند را بگیریم و اگر زنان باشند که تفسیر بکنند قرآن را و قوانین را پایه‌گذاری کنند، این نابرابری، آنقدر که تصور می‌شود، عیان نخواهد بود. مثل طلاق در ایران که فعلاً قراردادش بسیار روشن است و زنان حتی می‌توانند حق طلاق را بگیرند. در نتیجه این حقوق را می‌شود بدست آورد.»

• مساله پوشش در قرآن

در مساله پوشش خانم افشار معتقد است: «آن چیزی که در قرآن گفته شده، قرآن می‌گوید زینت خود را بپوشانید. من اصلاً هیچ نوع زینتی ندارم. هیچ نوع جواهری هم ندارم، آرایش هم نمی‌کنم. و این اصلاً یکی از پایه‌های فکری آن فمینیسم‌های قدیم است که این نظریه را داشتند و در نهایت دیگر کسی به من نمی‌تواند بگوید، خانم چادر سرت کن یا حتی روسری سرت کن. برای اینکه سرمن، زینت نیست. اینکه خدا داده است و بالاخره هرطور خدا داده، من هم همانطور هستم. هیچ نوع عمل جراحی هم نکردم که بگویم خدادادی نیست.یک نظر دوم هم آیه‌ای است که نسبت به زنان رسول‌الله است. کسانی که از اقوام ایشان هستند که می‌گویند پوشیده باشید تا شناخته بشوید. اکثر زنانی که من می‌شناسم،‌ نسبتی با رسول اسلام ندارند. در نتیجه این آیه برای آنها نیست. می‌دانید مشکل کجاست؟ مشکل این است که هیچکس نمی‌رود قرآن را بخواند. فقط به ما می‌گویند، این را می‌گوید. ما باید خودمان برویم نگاه کنیم ببینیم چه می‌گوید.

قرآن برای تمام مسلمانان است. نمی‌گوید که قرآن را ما برای علما گفتیم تا علما بیایند و برای ما بگویند. در نتیجه برداشتی که من دارم، برداشتی است که خدا می‌خواهد من داشته باشم. اگر من بخواهم بروم پیش عالمین بپرسم، خب، می‌توانند اظهارنظر کنند. ولی قرآن جایی به ما نگفته که علما باید به ما بگویند که چکار کنیم.» خانم افشار برداشت همه علما از قرآن را اشتباه می‌داند و در این رابطه می‌گوید: «علما اکثراً مردانی هستند که از مرد به مرد پرسیدند. وگرنه زن پیامبر، عایشه، وقتی یک لشکری را علم کرده بر علیه علی، مگر با چادر و چاقچول توانسته این لشکر را ببرد به میدان جنگ؟ بعد باید آدم فکر کند که در زمان رسول اسلام که بهترین نمونه‌ی ما‌ست، زنان کجا بودند و چکار می‌کردند».

هاله افشار در نگاه منتقدان

باید توجه کرد که خانم افشار در بیان نظراتش راجع به اسلام از چند نکته مهم غفلت کرده‌اند.

1. منابع اسلامی منحصر در قرآن کریم نیست بلکه دریای عظیمی از روایات معصومان (ع) نیز همانند قرآن حجت بوده و این دو در کنار هم ثقل هدایت‌اند. و راه هدایت و صراط مستقیم را به روش مسلمانان می‌گشایند. از طرفی به قرآن کریم نباید به عنوان یک کتاب تک جلدی که دارای 114 سوره قرآن است نگرسیت بلکه قرآن کتاب علم و هدایت در همه اعصار و امکنه تا قیامت است و علم آن منحصر به ظاهر آن نیست بلکه دارای باطن‌های متعدد و تأویلات حق است که البته با تفسیر و تاویل اهل بیت بخشی از این علوم را می‌توان کشف کرد.
2. آنچه وی و فمینیست‌ها تحت عنوان استنباط‌های قرآنی بیان می‌کنند چیزی جز تفسیر به رأی‌های شخصی آنها نیست و هدف اصلی آنها غیرقرآنی نشان دادن دین اسلام می‌باشد. برای دستیابی به مفاهیم قرآن و استنباط از نصوص دینی باید با علم کامل و تسلط بر یک سری علوم گفته شده بتوان مدعی مفاهیم قرآن شد. از طرفی دیدگاه‌های مفسران مرد را، مفسران زن نیز بیان کرده‌اند؛ برای نمونه، بانوی اصفهانی در تفسیر آیه 34 سورۀ نساءبیان می‌کند که: مردان از لحاظ قوای فیزیکی و جسمی از زنان برترندو زنان به لحاظ برخورد با مسائل زندگی، احساسی و عاطفی می‌باشند و این برتری را به مردان داده است، که آن ادای کلام الهی است نه صرفاً آن را تحمیل عقیده مردسالارانه مفسران مرد بدانیم.
3. حدود پوشش در دین اسلام برگرفته و منطبق با قرآن و سنت پیامبر و سخنان ائمه می‌باشد؛ برای نمونه در آیه«قُل لِّلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّواْ مِنْ أَبْصَرِهِمْ وَ یَحْفَظُواْ فُرُوجَهُمْ ذَلِکَ أَزْکَى‏ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصْنَعُونَ‏» ، یکی از وجوه مورد نظر در استثنای مربوط، این است: «به جز آنچه که پیداست، که همان چهره‌ها و دست‌ها تا مچ، نه بیش از حد معمول» است. در جای دیگر می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ۚ ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ ۗ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا.» هدف از این آیه پوشاندن سر، زیر گلو و دور گردن می‌باشد، که این امر موجب یک نوع دورباش است و چشم طمع را از حریم آنها دور می‌کند.

اسلام حجاب را برای زنان نه یک محدودیت بلکه یک نوع احترام و مصونیت می‌داند. زنان به دلیل ظرافت و زیبایی که خال در آنها پدید آورده است، آسیب پذیرترند، لذا حجاب به زن کرامت می‌بخشد و وی را از خطرات و آسیب‌های جامعه مصون می‌دارد.از طرفی او و فمنیست‌های دیگر تلاش کردند تا بستر مناسبی برای وارد کردن افکار غربی به جامعه اسلامی فراهم آورده و دین اسلام را نوعی تحمیل عقیده بر مسلمانان جلوه دهند، اما با بررسی‌های انجام شده مشخص شد که دین اسلام نه تنها تحمیل عقیده نیست، بلکه متعادل‌ترین دین است؛ زیرا مرجع اصلی آن قرآن و روایات معصومین می‌باشد.

فعالیت‌ها

• تدریس سیاست و مطالعات زنان دانشگاه یورک
• فعالیت به عنوان عنوان همکار کراس بنچ در مجلس اعیان
• استاد مدعو حقوق اسلامی در دانشکده بین المللی Droit Comparée در استراسبورگ
• معاون رئیس کارگروه جنسیت و توسعه شورای انگلیس (هفت سال)
• عضو گروه مشاوره واحد زنان دفاتر هیئت دولت (در زمینه افزایش آگاهی جنسیتی در بین کارمندان دولت)
• عضو پروژه تحقیقاتی بنیاد جوزف رونتری در مورد مسلمانان و انسجام جامعه در انگلیس
• عضو کارگروه شورای تحقیقات اقتصادی و اجتماعی (ESRC) در مورد دین و قومیت(2006)
• عضو گروه مشورتی AHRC و ESRC برای پیشبرد توسعه یک برنامه تحقیقاتی مشترک برای حل مسائل دین ، عقاید و جامعه 2006
• عضو گروه مشاوره ای برای برنامه تحقیق "ادغام زنان مهاجر در کار و جامعه" ، بخشی از ششمین برنامه چارچوب کمیسیون اروپا 2006

آثار

مقالات برگزیده:

• اسلام و فمنیسم، مطالعه موردی ایران، انتشارات: مک میلان،۱۹۹۸
• زنان در زندگی آینده؛ بررسی نژاد و قومیت، Mary Maynard, Myfanwy Franks and Sharon Wray، انتشارات: دانشگاه، ۲۰۰۸
• زنان و جهانی شدن و پراکندگی در جهان در حال توسعه، با همکاری استفان بارینتوس، انتشارت: مک میلان،۱۹۹۹
• با همکاری Deborah Eade، توسعه، زنان و انتشار جنگ آکسفام (Oxfam)، ۲۰۰۴
• آنسوی حجاب در زنان و اسلام: مفاهیم انتقادی در جامعه‌شناسی، ویرایش شده توسط هایده مقیسی. لندن: [[زنان مسلمان و فمنیسم]]: تصاویری از ایران، ۲۰۰۵
• آیا من می‌توانم موی شما را ببینم؟ انتخاب، نگرش: [[معضل ایمان و فمنیسم برای زنان مسلمان در مسئله پوشش مطالعات قومی و نژادی]]، جلد ۳۱، شماره ۲ فوریه ۲۰۰۸

ورود به مجلس بریتانیا

روز ۱۳ دسامبر ۲۰۰۷ میلادی، هاله افشار استاد و پژوهشگر ایرانی با لقب «بارونس هاله افشار» به عضویت مجلس اعیان پارلمان بریتانیا انتخاب شد.

منابع

• افشار، هاله، «مردان تفسیری اشتباه از قرآن دارند»، مترجم: فرنگیس محبی، رادیو زمانه، تاریخ بازدید: 30 بهمن 1386ش، تاریخ بازدید: 16 فروردین 1402ش.
• «هاله افشار»، در ویکی پدیا، تاریخ بازدید: 16 فروردین 1402ش.
• «فمینیست دوآتشه ایرانی در مجلس اعیان بریتانیا»، کانون زنان ایرانی، تاریخ درج مطلب:26 آذر 1386ش، تاریخ بازدید: 16 فروردین 1402ش.
• كرمی، محمدتقی، محبوبی شريعت پناهی، نسيم السادات، «فمينيسم اسلامی، مفاهيم و امکان‌ها»، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، سال پانزدهم، شماره 59، بهار 1392ش.
• افشار، هاله، زنان و سیاست بنیادگرایی در ایران، مردم سالاری شماره 1072 و 1076، تاریخ درج مطلب: 19 مهر 1384ش.
• طباطبایی، محمد حسین، الميزان فی تفسير القرآن ، ج96 ، نرم افزار نور.
• بانوی اصفهانی، نصرت الامین، مخزن العرفان ج 4، نرم افزار نور.