کارکردهای ویژه خانواده

«چرا باید تشکیل خانواده داد؟» و «چرا از خانواده تقدیس شده است؟». پاسخ این پرسش‌ها در «کارکردهای ویژه خانواده» نهفته است. در متون دینی، برای خانواده کارکردهای متنوعی ذکر شده است. شایسته است به برخی موارد مهم اشاره شود:

مایه سکون و آرامش

در قرآن کریم، خانواده به اعتبار وجود همسر در آن، مایه سکون و آرامش معرفی گردیده است: «وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا...». واژه «أزواج» در این آیه کریمه، جمع «زوج» و به معنی «جفت» است و شامل زن و شوهر می‌شود. أزواج جمع «زوجات» نیست و ترجمه آن به زوجه نادرست است. تعبير «لِتسكنوا» در آيه فوق نیز مبيِّن علت خلقت همسر برای انسان است. در اين تعبير، حرف لام، تعليل را می‌رساند و «تسكنوا» علت آفرينش زن و مرد برای يكديگر است. بنابراين، آرامش انسان در كنار همسر است. در عرف محاوره‌ای نيز از منزل به «مَسكَن» تعبير می‌شود و اين كلمه به معنای محل آرامش و سكون است. روشن است که این خصوصیت نه از «خانه» بلکه از «خانواده» است. بنابراین، خانواده را بحق باید «فراموش‌خانه رنج‌های روزانه» نامید.

ارضای غريزه جنسی

دين اسلام با سركوب نياز جنسی مخالف بوده و آن را مذمّت كرده است. از سوی ديگر، با رهابودن انسان از نظر جنسی و بی‌بند و باری نیز مخالفت كرده است. اسلام خواستار تعديل نياز جنسی و ارضای صحيح و مشروع آن است. بدين منظور، ازدواج را يگانه راه ارضای غريزه جنسی می‌داند، و البته به كسانی كه امكانات لازم را برای ازدواج ندارند توصيه می‌كند كه عفت پيشه نمايند تا زمانی كه خداوند گشايشی ايجاد نمايد: «وَلْيَسْتَعْفِفْ الَّذِينَ لَا يَجِدُونَ نِكَاحًا حَتَّى يُغْنِيَهُمْ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ ...». بدین ترتیب، گزاف نیست اگر گفته شود: خانواده مهمترین عامل حفظ سلامت اخلاقی افراد و جوامع می‌باشد.

تأمین نیاز دوست داشتن و محبوب شدن

خانواده نياز انسان به دوست داشتن و محبوب واقع شدن را تامین و تضمین می‌نماید؛ زیرا خداوند میان زوجین مودت و محبت برقرار نموده است. تعبیر «وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً» در آیه 21 سوره مبارکه روم، می‌فهماند که زن و شوهرها نيازی نيست پس از ازدواج برای ايجاد محبت تلاش كنند، زيرا خداوند آن را تأمین نموده است. آنان بايد اين نعمت را قدر بدانند و از آن مراقبت كنند و از هر چه كه ممكن است اين رابطه عاشقانه و عاطفی را تهديد نمايد اجتناب نمايند.

تداوم نسل

انسان بطور طبيعی و غريزی میل به بقاء دارد و بقای خود را در تداوم نسل می‌ببيند. ازدواج و تشكيل خانواده، به اين نياز انسان نیز پاسخ می‌دهد وآن را تامين می‌كند. در يك رابطه آزاد جنسی نيز زاد و ولد صورت خواهد گرفت، لكن نسل‌ها مشخص نخواهد بود. خانواده داشتن نسلی متمایز را برای اهلش تضمین می‌نماید. در آیه 72 سوره مبارکه نحل با تاکید بر این حقیقت چنین آمده است: «وَ اللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً وَ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَزْواجِكُمْ بَنينَ وَ حَفَدَةً...».

كانون پرورش نسل آينده

خانواده كانون پرورش نسل آينده است. فرزندانی كه محصول پيوند زن و مرد هستند، برای پرورش سالم و صالح، نياز به يك كانون مناسب دارند؛ خانواده این بستر را بخوبی فراهم می‌نماید. خداوند والدین را نسبت به تربیت فرزندان مسئول شناخته و خطاب به آنان فرمود: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْليكُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ عَلَيْها مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا يَعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ يَفْعَلُونَ ما يُؤْمَرُونَ».

فقدان بدیل برای خانواده

نقش خانواده در تامین نیازهای طبیعی زوجین به قدری اهميت دارد كه هيچ چيز نمی‌تواند جانشين آن گردد. اگر نیاز زن و مرد تنها وسیله‌ای برای ارضای غرائز جنسی باشد، این مقصود در روابط آزاد جنسی نیز تامین می‌شود و تشکیل خانواده و پذیرش مسئولیت‌های آن بیهوده می‌نماید. ارتباط غیرمشروع با جنس مخالف، میل جنسی انسان را برای لحظات کوتاهی برآورده می‌سازد ولی به هیچ‌وجه قادر به ایفای کارکردهای فراوان خانواده نمی‌باشد، بلکه زیان‌های جبران‌ناپذیری را نیز به دنبال دارد که پرداختن به آن مجال دیگری می‌طلبد. هم‌جنس‌گرایی نیز که امروزه در برخی کشورها صورت قانونی به خود گرفت، خود داستان دیگری دارد. قرآن کریم، این نوع رابطه را نیز با ذکر داستان قوم حضرت لوط نبی تقبیح نموده و آنان را به خاطر این عملشان، قومی نادان، مسرف، مفسد، و ستم‌پیشه« نامیده است. بدین ترتیب، آنان که در تلاشند «خانه» را جانشین «خانواده» سازند، بی‌گمان به بی‌راهه می‌روند و نقش خانواده در تأمین نیازهای زوجین بی‌بدیل است. نقش و کارکرد خانواده برای کودکان نیز بی‌بدیل است. اگر نياز كودك تنها خوراك، پوشاك، بازی، تر و خشك كردن و درس خواندن باشد، مراكز نگه‌داری و مهدكودك‌ها می‌توانند اين كار را انجام دهند. مهم‌ترين نياز كودك مهر و محبت است. آن هم مهر و محبتی كه از عمق وجود پدر و مادر بر می‌خيزد و به روح كودك تزريق می‌شود و بوسه‌های گرم و نوازش‌های مهربانانه‌ای که هيچ‌گاه از ياد كودك نمی‌رود.

منبع

• دکتر فرج‌الله هدایت‌نیا