کانون بانوان
'''کانون بانوان''' که در اوایل سال 1314 در تهران تأسیس شد؛ اولین جمعیت فمینیستی در ایران است که به دستور حکومت تشکیل شد. بدرالملوک بامداد، تشکیل کانون بانوان را به دستور مستقیم رضاخان در راستای پیشبرد جنبش زنان ایران چنین معرفی می‌کند: «در 22 اردیبهشت 1314ه.ش به اشاره اعلی حضرت رضاشاه کبیر و با دعوت وزیر معارف وقت -آقای علی اصغر حکمت- عده ای از زنان فرهنگی، انتخاب و به محل دارالمعلمات و کوچه ظهیراالسالم خیابان شاه آباد دعوت شدند. به آنها گفته شد که مأموریت دارند تا جمعیتی تشکیل بدهند و اساسنامه آن را به نظر وزیر معارف برسانند. وبا حمایت دولت، پیشقدم نهضت آزادی زنان ایران باشند.» این جمعیت در جلسات بعد نام کانون بانوان را برای خود اختیار کردند.
اعضا
كانون بانوان به رياست شمس پهلوی و با همكارى رسمى وزارت معارف حکومت پهلوی تأسیس شد. اعضاى بنیانگذار كانون بدرالملوک بامداد، هاجر تربیت، عصمت‌الملوک دولتداد، شمسالملوک جواهرکلام، تاجالملوک حکمت، فخرعظمی ارغون، و صدیقه دولت آبادی بودند.
اساسنامه
طبق اساسنامه کانون بانوان، این جمعیت تحت اشراف یا به تعبیر اساسنامه آن، به ریاست عالیه شمس پهلوی است.
- تربیت و آموزش زنان مطابق قواعد علمی (غربی)
- تشویق بانوان به ورزش
- ایجاد مؤسسات خیریه برای زنان نیازمند و اطفال بی‌سرپرست
- ترغیب به استفاده از کالاهای ساخت ایران
از جمله اهدافی است که در اساسنامه کانون بانوان به آنها اشاره شده است.
اقدامات و فعالیت‌های کانون بانوان
داخلی
بدرالملوک بامداد ترِک چادر سیاه را که وی از آن به ترِک کفن سیاه تعبیر می‌کند، هدف اصلی کانون بانوان معرفی می‌کند. بامداد اضافه می‌کند که کانون برای اجرای هدف مذکور در ابتدا از اعضای خود شروع و سپس ترتیب جلسات سخنرانی، زنان دیگر را به برداشتن چادر و حجاب تشویق می‌کرد. در گزارشی که در سال 1314 درباره کانون بانوان به وزارت امور خارجه ارسال شد نیز رفع حجاب، هدف اساسی این کانون معرفی شده است. «مقصود اساسی جمعیت کانون بانوان از آغاز تأسیس، رفع حجاب بود و اعضای آن که غالب مدیران مدارس و مأموران وزارت معارف هستند، در این باب جدیت زیادی دارند و در مدارس دخترانه، رفع حجاب را ترویج نمودند. از این گزارش می‌توان فهمید که تأکید جریان فمینیسم بر آموزش زنان و دختران در حقیقت در راستای ترویج سبک زندگی زن غربی بوده است که از جمله اهداف و الگوهای زن در جریان فمینیسم است. برگزاری مراسم و تشریفات اجرای کشف حجاب در 17دی ماه 1314 در دانشسرای دختران به ریاست هاجر تربیت و حضور زنان عضو کانون بانوان و زنان معلم در آن مراسم و نیز سخنرانی هاجر تربیت در آن جلسه علیه حجاب و معرفی کردن حجاب به عنوان جامه‌ی خفت و حقارت برای زنان نشان می‌دهد که کانون بانوان و مدارس دخترانه از عوامل همسو با کشف حجاب در ایران دوره رضاخان بودند. از تاریخ عالم رسمی کشف حجاب در ایران، کانون بانوان تمام فعالیت‌های خود را در راستای تحقق هرچه بیشتر بی‌حجابی در ایران تنظیم کرد. به عبارت دیگر، تمام اقدامات کانون از برگزاری کلاس‌های آموزشی برای زنان و دختران، مجالس سخنرانی و جشن‌ها گرفته تا کلاس‌های تربیت بدنی و امور خیریه، در واقع، در راستای نهادینه کردن کشف حجاب در ایران و گسترش سبک زندگی زن غربی در میان زنان، به ویژه زنان مرتبط با کانون بود. غیر از تلاش در جهت رفع حجاب، ایجاد مجالس سخنرانی، نمایشها، کلوپهای ورزشی، کتابخانه و کلاس‌های اکابر برای زنان، از جمله فعالیت‌های کانون بانوان ایران در دوره ریاست یک‌ساله هاجر تربیت میباشد. تأسیس دبستان شش کلاسه برای دوشیزگان و بانوانی که به دلیل سن بالا نمی‌توانستند در مدارس دولتی درس بخوانند، تأسیس هنرستانی برای زنان و دختران بالای 12 سال در سال 1317، که بُرِش و خیاطی و کارهای دستی آموزش داده میشد، تأسیس مطب مجانی کودکان در سال 1316 برای کمک به بیماران بیبضاعت، برگزاری کلاس موسیقی، تأسیس انجمن ادبی، انجمن تشویق به سادگی، انجمن ورزش و انجمن خیریه، برگزاری جشن‌ها و سخنرانیهای متعدد تربیتی، بهداشتی و اجتماعی، رسیدگی به درخواستهای مساعدت زنان در رابطه با مشکلات آنان در جامعه و نیز دادخواهی نسبت به شکایت زنان از تعدیات مردان به حقوق‌شان، تلاش در زمینه اعطای حق طلاق به زنان و تغییر قانون ازدواج، از جمله اقدامات و فعالیت‌های کانون بانوان در عرصه داخلی در دوره ریاست صدیقه دولت آبادی به شمار می‌آید.[۱]
بین‌المللی
در عرصه بین‌المللی نیز کانون بانوان در راستای انعکاس فعالیت‌های خود در جهان، مکاتباتی را با انجمنهای زنان در سایر کشورهای جهان داشت.
کتاب کانون بانوان
این کتاب که توسط مریم فتحی تنظیم شده‌است به بررسی ریشه‌های تاریخی جنبش زنان در ایران می‌پردازد. موضوع اصلی کتاب، بررسی کانون بانوان در ایران است که در اردیبهشت ۱۳۱۴، تقریباً هم‌زمان با دستورالعمل برداشتن حجاب در ایران تأسیس شد.
بخش اول کتاب مربوط به بررسی تحولات جهان در رابطه با نقش و جایگاه زنان است و در بخش دیگر به دیدگاه اسلام در مورد زن و جایگاه او در خانواده و جامعه می‌پردازد.
در این کتاب مریم فتحی ضمن تشریح اساسنامه کانون، ساختار و عملکرد کانون بانوان را تبیین می‌کند و در پایان نقش و تأثیرات کانون بانوان در جامعه مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد.
کتاب کانون بانوان در ۲۷۷ صفحه در ۱۵ مرداد ۱۳۹۴ توسط مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر تجدید چاپ شد.[۲]
پانویس
منابع
- ویکی پدیا
- نشریه بصیرت، مقاله کانون بانوان و گسترش سبک زندگی غربی در ایران،تیر 95