کنیز
کنیزان، زنان و دختران غیرمسلمانی هستند که در جنگ‌ها میان مسلمانان و کفار به اسارت گرفته می‌شدند. [۱] كودكان نيز در حكم زنان هستند. [۲] کنیز کَنیزَک یا امه در گذشته به معنای پیشخدمت مؤنث [۳]، پرستار و خدمتکار زنانه بود. [۴] و به عربی آن را جاریه خوانند. اما بیشتر برای زن مملوکه و برده ای که دختر یا زن باشد به کار برده می‌شود. [۵]
برده عبارت است از انسان مملوك. [۶] برده يا بنده انسانى است كه تمام اختياراتش به دست ديگرى سپرده شده و مانند ساير متاعها خريد و فروش مىگردد، و مالك مجاز است به دلخواه خود هرگونه تصرفى در آن بكند. [۷]
در عربی واژه های رقبه، مملوکه، امه، خادمه، وصيفه و جاريه به زن برده گفته می‌شود و در زبان فارسى كنيز گفته مىشود. [۸] کلمات ذکر شده با واژه های حرّه عربی و آزاد فارسی در تضاد هستند. [۹] برخى واژهها همچون «مملوك»، «رقيق» و در فارسى «برده»، هم نسبت به مرد برده به كار مىروند و هم نسبت به زن برده. [۱۰] كلمه " فتاة" نیز به معناى كنيز جوان است. [۱۱]01
ابن منظور در کتاب لسان العرب امه را به معنای مملوکه معنا می‌کند و آن را با حره در تضاد می‌داند. [۱۲] در کتاب قاموس قرآن أَمَة به معنای كنيز مملوك امده است «وَ لَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكَةٍ» [۱۳]، جمع آن در قرآن اماء آمده است. [۱۴] «وَ الصّٰالِحِينَ مِنْ عِبٰادِكُمْ وَ إِمٰائِكُمْ» [۱۵]
بعضی می گویند مراد از «ملك يمين» در قرآن كنيز است ، امّا برخى گفته‌اند: مراد، مطلق بردگان است، چه مرد باشد، چه زن. [۱۶] در متون دینی اسلام، بر مدارا با کنیزان تأکید شده است. دستورات زيادى براى رفق و مدارا با بردگان صادر كرده تا آنجا كه آنها را در زندگى آقا، شريك و سهيم نمود. [۱۷] مادر چند تن از امامان شیعه مانند نجمه مادر امام رضا(ع) و نرجس مادر امام مهدی(ع) کنیز بوده‌اند. [۱۸] اسلام برنامه وسيعى براى آزاد شدن بندگان تنظيم كرده است كه طبق آن در مدّت كوتاهى تدريجاً از نعمت آزادى برخوردار شوند. بنابر احکام اسلامی، کنیزان و به طور کلی بردگان در مواردی آزاد می‌شوند؛ از جمله در کفاره برخی از گناهان و استیلاد. [۱۹]
بخش قابل توجّهى از ابواب فقه متكفّل احكام بردگى است كه عمدتا تحت چهار عنوان فقهى: عتق، تدبير، مكاتبه، و استيلاد- كه جهتگيرى همگى آزادسازى برده مىباشد- مطرح شده است. بخشى نيز به تناسب در ديگر بابها- اعم از عبادات، همچون صلات، زكات، حج و جهاد؛ عقود، چون تجارت، قرض، وكالت و نكاح؛ و ايقاعات، مانند نذر؛ و احكام از قبيل لقطه، ارث، قصاص، حدود و ديات- بحث شده است. ه[۲۰]
پانویس
- ↑ ویکی شیعه
- ↑ محمديان، اصطلاحات نظامى در فقه اسلامى، ص 17
- ↑ کنیزویکی فقه
- ↑ لغت‌نامه دهخدا
- ↑ لغت‌نامه دهخدا
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج2، ص 92
- ↑ مکارم، اسلام و آزادى بردگان، ص 4
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج2، ص: 92
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج3، ص296
- ↑ همان.
- ↑ طباطبایی، ترجمه تفسير الميزان، ج11، ص: 2
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ج14، ص 45
- ↑ بقره: 221
- ↑ قریشی بنابی، قاموس قرآن، ج1، ص: 128
- ↑ نور: 32
- ↑ جمعى از مؤلفان، مجله فقه اهل بيت عليهم السلام (فارسى)، ج54، ص: 148
- ↑ مکارم، اسلام و آزادى بردگان، ص: 11
- ↑ مسعودی، ترجمه إثبات الوصية ،متن،ص380و483
- ↑ مکارم، اسلام و آزادى بردگان، ص: 12
- ↑ اشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج2، ص 92
منابع
- قرآن کریم.
- لغت‌نامه دهخدا آنلاین.
- هاشمى شاهرودى محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهم السلام، مركز پژوهشهاى فارسى الغدير قم، 1426 ه. ق
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب ، دار الفکر، بیتا.
- قرشى بنابى، علىاكبر قاموس قرآن دار الكتب الإسلامية تهران1371 ه. ش.
- طباطبايى، محمدحسين، ترجمه تفسير الميزان، مصحح محمد باقر موسوى، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه، 1374.
- مكارم شيرازى، ناصر، اسلام و آزادى بردگان، قم، مولف، 1353 ه. ش.
*محمديان، مرتضى، آخوندى، مصطفى، كميلى خراسانى، محمدصالح، اصطلاحات نظامى در فقه اسلامى، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامى، نمايندگى ولى فقيه، مركز تحقيقات اسلامى، بیتا.
- جمعى از مؤلفان، مجلة فقه أهل البيت عليهم السلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهم السلام، بیتا.
- مسعودى، على بن حسين ، مترجم محمدجواد نجفى، ترجمه اثبات الوصية، تهران، اسلامية، 1362
- https://fa.wikifeqh.ir/کنیز
- https://fa.wikishia.net/view/%DA%A9%D9%86%DB%8C%D8%B2