بنت‌الهدی صدر

بنت‌الهدی صدر

اطلاعات شخصی
زاده	۱۳۵۶ ق (اسفند ۱۳۱۶)؛کاظمین عراق
درگذشت	۱۴۰۰ق (۱۹ فروردین ۱۳۵۹ش) اعدام توسط رژیم بعث عراق
محل سکونت	نجف ، کاظمین
سایر مشخصات
آثار	ن‍دای‌ ای‍م‍ان (ترجمه ف‍رزاد م‍ی‍رزائ‍ی‌)،ای‌ ک‍اش‌ م‍ی‌دان‍س‍ت‍م (ترجمه ل‍طی‍ف‌ راش‍دی‌)..
خدمات
دین	اسلام
مذهب	شیعه اثنی عشری
تحصیلات	علوم دینی
استادان	محمد باقر صدر ، شیخ زهیر الحسون ، ام علی الحسون
خدمات	سرپرست مدارس الزهراء نجف و کاظمین ، داستان‌نویسی ،
حرفه	شعر، نویسندگی، فعالیت‌های فرهنگی-سیاسی در عراق

بنت‌الهدی صدر ؛ نویسنده، فعال فرهنگی-سیاسی

آمنه صدر معروف به بنت‌الهدی و شهیده صدر از زنان فعال و نویسنده عراقی بود.سرپرستی مدارس الزهراء در نجف و کاظمین، تشکیل جلسات خانگی دینی، نوشتن مقاله در مجله الاضواء، داستان‌نویسی و سرایش اشعار مذهبی از فعالیت‌های فرهنگی-دینی اوست. آثار بسیاری از جمله چند داستان مانند دیدار در بیمارستان را نوشته است.

بنت‌الهدی، به‌دنبال اعتراض به دستگیری برادرش و سخنرانی در حرم حضرت علی(ع) که به تظاهرات در شهرها و کشورهای مختلفی انجامید، توسط رژیم بعث زندانی و به شهادت رسید.

زندگی‌نامه

بنت الهدی صدر در سال 1356 ه ق در خانواده‌ای اندیشمند و مذهبی به دنیا آمد. پدر بزرگوارش «سید حیدرصدر»، فرزند سید اسماعیل صدر اصفهانی، از علما و بزرگان زمان خود بود و همواره پناه مسلمانان، به ویژه شیعیان، شمرده می‌شد. سید حیدر صدر مردی بلند مرتبه بود و مقامی والا داشت، پرچم تحقیق و پژوهش را بردوش می‌کشید; نابغه روزگار شمرده می‌شد و در عصر خویش بی نظیر بود...

سید حیدر صدر در سال 1356 در کاظمین وفات کرد و در مقبره آل الصدر به خاک سپرده شد. بنت الهدی،سومین فرزند سید حیدر و تنها دختر او، در همان سال وفات پدرش دیده به جهان گشود. وقتی بنت الهدی شش ماهه بود، پدر عزیزش به جهان باقی پرکشید.

مادر بنت الهدی بانوی صالح و پاک بود که فرزندانی چون شهیدصدر و بنت الهدی در دامان وی پرورش یافتند. او دختر مرحوم آیت الله شیخ عبدالحسین آل یاسین است و پدر و برادرانش همگی ازعلما و مراجع بزرگ بود. آمنه، پس از مرگ پدر،در دامان تربیت مادر و زیر سایه دو برادرش، سیداسماعیل، که در آن روز شانزده ساله بود و سید محمد باقر صدرکه سه سال بیشتر نداشت، زندگی می‌کرد. آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، عظمت مادر اوست که یتیمان کم سن و سالش را، با وجود مشکلات آن روز عراق، به رشد و بالندگی رساند. فرزندان وی هر سه از چهره‌های پرفروغ علم و فقاهت و معنویت شدند.

فعالیت

فعالیت‌های خانم صدر را در دو محور می‌توان بررسی کرد:

تبلیغی

جلسات خانگی و مجله الاضواء

بنت‌الهدی، از اهمیت نقش زنان در فعالیت‌های دینی آگاه بود از این‌رو جلساتی را در خانه خود و دیگران برای تبلیغ امور دینی تشکیل می‌داد. آمنه، در «مجله الاضواء» برای دختران عراقی و عرب مطلب می‌نوشت. نوشته‌های او در این مجله حول التزام زنان به آموزه‌های دینی و رد الگوها و شعارهای غربی برای آنان، دور می‌زد.

سرپرستی مدارس الزهراء

خانم صدراز پایه‌گذاران مدارس دخترانه الزهرا در بغداد، نجف، کاظمین، بصره، دیوانیه و حله بود.در این مدرسه‌ها افزون بر درس‌های رسمی، دروس اعتقادی هم تدریس می‌شد تا دختران را با تربیت اسلامی آشنا سازند. از دبیران علمی که از دید اعتقادی هم برخودار بودند، استفاده می‌گردید و آن‌ها آموزش‌های مورد نیاز برای پیشرفت سطح علمی و اعتقادی را می‌گذراندند. در سال ۱۹۶۷ م. بنت‌الهدی، سرپرست مجموعه مدارس الزهراء در نجف و کاظمین شد. او در این زمان سرپرست یک مدرسه دینی دیگر در نجف هم بود. از این‌رو هفته‌اش را تقسیم کرده بود، نیمی از هفته را در نجف بود و نیم دیگر در کاظمین. او بعد از ساعت اداری مدرسه، به معلم‌ها آموزش‌های تربیتی می‌داد و بعدازظهرها را به پاسخگویی به سؤالات دانشجویان می‌گذراند. در ۱۹۷۲ م. بخشنامه‌ای مبنی بر لزوم الحاق این مدارس به وزارت تعلیم و تربیت عراق از سوی دولت صادر شد. با صدور این بخشنامه بنت‌الهدی از مسئولیت این مدارس کناره‌گرفت و دعوت رسمی دولت طی نامه‌ای از او بر ادامه همکاری در این مدارس نیز سودی نداشت. او در پاسخ به سوال از علت ترک همکاری در این مدرسه‌ها می‌گفت:

لم یکن الهدف من وجودی فی المدرسه الا نوال مرضاة الله و لما انتفعت الغایة من المدرسة بتأمیمها فما هو جدوی وجودی بعد ذلک؟! من به هدف تحصیل رضای خدا در این مدرسه‌ها کار می‌کردم. با ملی شدن (تحت نظارت دولت بعث در آمدن) این مدارس، ماندن من در این‌جا چه توجیهی خواهد داشت؟

داستان نویسی و شعر

بنت‌الهدی به قصد این‌که دایره مخاطبان بیشتری برای سخنانش داشته باشد رو به نوشتن آورد؛ زنان بسیاری از کشورهای عربی و اسلامی می‌توانستند از طریق خواندن کتاب‌های او به‌اندیشه‌های اسلامی دست پیدا کنند. مباحث خانوادگی، کار اسلامی، سختی‌های زنان شاغل، نکوهش و نقد مسخره‌کردن و تحریف چهره زن مسلمان، زیبایی، آرایش‌کردن، حجاب و... از محورهای قصه‌های او هستند.

سیاسی

شهیده صدر، پیشگام نهضت اسلامی زنان در عراق بود. او در مسیر حرکت اسلامی برادرش محمدباقر صدر حرکت می‌کرد. اتفاقات سیاسی مهمی که در زمان او اتفاق افتاده عبارتند از؛ بازداشت شهید صدر در بیمارستان کوفه در سال ۱۹۷۲ م. دستگیری بسیاری از افراد کادرهای اسلامی عراقی و اعدام پنج نفر از آنان در ۱۹۷۴ م. انتفاضه نجف در سال ۱۹۷۷ م. که در آن تعدادی از جوانان با این استدلال که قانون‌شکنی کرده و مردم را به شورش تحریک کرده‌اند، اعدام شدند. شهید صدر به جهت این رخداد به بغداد خوانده شد و به خاطر محکوم نکردن این کارها مورد عتاب قرار گرفت.

در ۱۹ رجب ۱۹۷۹م. شهید صدر به دلیل فعالیت‌های سیاسی توسط دولت عراق دستگیر شد. با دستگیری او بنت‌الهدی به حرم حضرت علی(ع) رفت و به سخنرانی پرداخته و مردم را از دستگیر شدن مرجع دینی‌شان آگاه کرد. نتیجه این سخنرانی تظاهرات مردم نجف و آزادی شهید صدر بود. با رسیدن خبر به دیگر شهرها و کشورها، تظاهرات‌هایی در بغداد، کاظمین، فهود، نعمانیه، سماوه، لبنان، بحرین و ایران صورت گرفت. حکومت عراق با دیدن این تظاهرات، به بازداشت خانگی خانواده صدر دست زد و در روز شنبه، ۱۹ جمادی الاولی ۱۴۰۰ق. ۵ آوریل ۱۹۸۰م. شهید صدر و خواهرش بنت‌الهدی را به زندان انداخت. آمنه و محمدباقر صدر در ۱۹ فروردین ۱۳۵۹ش مطابق با ۲۲ جمادی‌الاول ۱۴۰۰ق به‌دست رژیم بعث به شهادت رسیدند. حمله به صدام در الدجیل در ۱۹۸۲م که بزرگترین عملیات چریکی حزب‌الدعوة علیه شخص صدام بود به نام بنت‌الهدی نام‌گذاری شد.

بازتاب شخصیت زن در ادبیات داستانی بنت‌الهدی صدر

شخصیت‌های ساخته و پرداخته آمنه صدر به ویژه بانوان در دو حوزه توانسته‌اند به موج هوشیاری اسلامی در مقابله با تهاجم فرهنگی و تبلیغ مبانی اسلام درباره‌ی زندگی یاری برسانند :

1. نمایش الگویی مهذب و آگاه از خود به عنوان یک زن مسلمان آزاد و اسلام شناس
2. تربیت فرزندان صالح، متدین و آگاه

اندیشه آمنه صدر بر هدایت انسان به سوی کمال و دور ساختن او از انحرافات بنا شده‌است. مقابله با واپسگرایی، سنت‌های زن ستیز، فرهنگ ولنگاری، به ابتذال کشاندن جامعه‌ی زنان و برداشت‌های نادرست از دین اسلام و اشاعه‌ی شریعت اسلامی در باب سعادت دنیوی و اخروی انسان، جوهر اساسی سه مجموعه داستان کوتا و بلند او را تشکیل می‌دهد.آمنه صدر به تغییر اساسی در جامعه‌ی زنان مسلمان فکر می‌کند؛ تغییری که هم در اندیشه‌ی آنان واقع می‌شود و هم در ساختار اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه نسبت به آنان رخ می‌دهد.صدر در پرتو آثار داستانی‌اش می‌خواهد بار دیگر جهان را بر استوانه‌های اصلی خودش تماشا کند جهانی که از خطر بی‌دینی، انحراف، ابتذال و واپسگرایی بیرون رفته است و به راه راست برگشته است و به یک محیط امن برای زندگی انسان‌ها تبدیل شده است. یافته‌های پژوهش‌های انجام شده در این حوزه حاکی از این است که خانم صدر در ادبیات داستانی خود به دنبال اهداف زیر می باشد:

• ایجاد نگرش صحیح به نقش زنان و ترسیم هندسه ی قرار گرفتن دو جنس در کنار هم در خانواده و اجتماع
• ایجاد مرز مشخص بین مردان و زنان در جامعه، از جمله پوشش اسلامی و ترویج فرهنگ خویشتن‌داری جنسی،
• انتخاب همسران متدین و صالح برای زندگی مشترک و لزوم اشتراکات فکری و عقیدتی بین روجین
• توجه به نیازهای فطری و حقیق زنان و قرار دادن آن در محیط خانواده برای استحکام بنیان خانواده
• نقش طراز اول زنان در تعلیم و تربیت فرزندان و ساختن همسران فداکار و ایثارگر برای جامعه و آرمان‌ها
• ممانعت از تبرج و خودنمایی و اشرافی گری و مصرف زدگی و مدپرستی بانوان و سرگرم شده به امور شهوانی
• برابر دانستن زن و مرد در رسیدن به مقامات معنوی و درجات انسانی و برتر دانستن زنان بر مردان در مقام مادری
• حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و مانند آن به همراه تعیین حقوق انسانی آنان در این عرصه‌ها
• انتخاب آگاهانه و عالمانه‌ی دین و اطلاع صحیح از حدود و ثغور احکام آن.

منابع

• «بنت الهدی صدر»، در ویکی شیعه، بازدید 26 بهمن 1401ش
• «بنت الهدی صدر»، درویکی پدیا، بازدید 26 بهمن 1401ش
• «زندگینامه آمنه صدر (بنت الهدى)»، وبلاگ علما عرفا، بازدید 26 بهمن 1401ش
• «بنت الهدی صدر»، در ویکی فقه، بازدید 26 بهمن 1401ش
• «بنت الهدی صدر»، کتابخانه مدرسه فقاهت
• «آمنه صدر آموزگار رهایی»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، بازدید 26 بهمن 1401ش
• «بنت الهدی صدر»، اتحادیه جهانی زنان مسلمان
• «Amina_al-Sadr»، در ویکی پدیای انگلیسی، بازدید 26 بهمن 1401ش
• زارع برمی، مرتضی، سید عدنان اشکوری، فاطمه کاظمی، سمیه سلطانی، «بازتاب اسلام در ادبیات داستانی عراق مطالعه موردی: آثار آمنه صدر»، فصلنامه علمی-پژوهشی زن و فرهنگ، سال هشتم، شماره29، پاییز 1395ش