خودنمایی
خودنمایی؛ نمایش زیبایی‌ها و فضایل مادی و معنوی خود به دیگران به‌قصد جلوه‌گری.
انسان‌ها به‌ویژه جنس زن، به حکم طبیعت خود، تمایل به زینت کردن خویش و جلب توجه دیگران دارند. این میل اگر به افراط برسد، خودنمایی نامیده می‌شود. امروزه خودنمایی هم در واقعیت و هم در فضای مجازی رخ می‌دهد و اشکال گوناگونی دارد مانند شیوه سخن‌گفتن و راه‌رفتن. خودنمایی در اعمال عبادی نیز بروز می‌کند.
مفهوم‌شناسی
خودنمایی به‌معنای تظاهر، جلوه‌گری، ظاهرسازی و نمایش است.[۱] در خودنمایی تلاش می‌شود تا برتری‌های حقیقی یا ساختگی، آشکارا به نمایش گذاشته شود.[۲]
خودنمایی از منظر اسلام
در قرآن، برای خودنمایی زن که زیبایی‌های خود را برای مردان آشکار می‌کند، از واژۀ «تبرج» استفاده شده است.قرآن، تبرج را از خصلت‌های زنان عصر جاهلی دانسته و آرایش زن در بیرون منزل و در مقابل مردان را نکوهش کرده است.[۳] در قرآن به خودنمایی در امور عبادی نیز با مفهوم «ریا» و «شرک» توجه شده و از صفات منافقان و کافران معرفی شده است.[۴] بر اساس آموزه‌های اسلامی، اگر انسان اعمال نیک خود را نه برای رضای خداوند، بلکه برای نشان‌دادن به مردم انجام دهد، عمل او باطل است.[۵]
هدف خودنمایی
کارشناسان و پژوهشگران، مهم‌ترین هدف خودنمایی را به‌ویژه از سوی زنان، دیده‌شدن در جامعه و گاهی فریب دیگران، دانسته‌اند.[۶]
دلایل خودنمایی
از دیدگاه برخی کارشناسان، علل فردی خودنمایی عبارتند از: ضعف حیا و عزت نفس، بحران هویت و ضعف ایمان افراد. علل اجتماعی آن کسب موقعیت و شهرت در فضای اجتماعی، تقلید از سبک زندگی غربی، گرایش به جنس مخالف، مدگرایی و افزایش حس رقابت است.[۷]
آثار خودنمایی در جامعه
جامعه‌شناسان بر این باور هستند که حضور فریبندۀ زنان در اجتماع، زمینه‌ساز فساد اجتماعی و تهدید امنیت خانواده‌ها می‌شود. همچنین خودنمایی با تشدید حس رقابت زنان، به چشم‌وهم‌چشمی، مصرف‌گرایی و تنش بین همسران می‌انجامد.[۸]
مظاهر خودنمایی
مفسران قرآن در بیان مصادیق خودنمایی به نحوه پوشش زنان، سخن‌گفتن همراه با عشوه‌گری و نازک‌کردن صدا[۹] و شیوه راه‌رفتن آنها نزد مردان و جلب توجه نامحرمان[۱۰] اشاره کرده‌اند.[۱۱] خودنمایی در قالب اعمال عبادی نیز انجام می‌شود. مانند اینکه افراد اعمال دینی خود مثل نماز، روزه، خمس، انفاق، حج و جهاد را برای جلب توجه مردم انجام دهند.[۱۲] به اعتقاد اندیشمندان اجتماعی با گسترش فضای مجازی و دسترسی آسان و عمومی به آن، مظاهر خودنمایی زنان دستخوش تحولات زیادی شده که این امر منجر به شکل‌گیری مدهای متنوع و به‌دنبال آن تلاش برای بیشتر دیده‌شدن، در بین جوانان و زنان شده است.[۱۳]
راه برون‌رفت از خودنمایی از نگاه اسلامی
از منظر آموزه‌های اسلام، خودنمایی از نیازهای طبیعی زن و مورد تایید اسلام است که باید در جایگاه مناسب خود ظهور یابد و اسباب هوس‌بازی بیماردلان نشود. اگر زن، در محیط خانواده و برای همسر، خود را زینت کند و با این عمل سلامت روان خانواده را تامین کند، بعد عاطفی و روانی مرد را تقویت کرده و به تعالی خانواده کمک می‌کند؛ چنین زنانی بهترین زنان امت مسلمان محسوب می‌شوند[۱۴] که در نگاه قرآنی به مروارید محجوب و پوشیده در صدف[۱۵] و یا جواهرات اصلی مانند یاقوت و مرجان[۱۶] تشبیه شده‌اند. قرآن، نمایش‌گری جاهلی‌گونۀ زنان در اجتماع که موجب جلب توجه نامحرم می‌شود را نهی کرده است.[۱۷] از منظر مفسران قرآن، ارزش و احترام زن در نشان‌دادن زیبایی‌ها نیست، بلکه حفظ حیا و عفت و نمایش وقار و متانت، ارزش تلقی می‌شود.[۱۸]
پانویس
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه خودنمایی.
- ↑ «مظاهر ریا و خودنمایی در یک انسان»، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «تبرج»، ویکی فقه.
- ↑ سوره ماعون، آیات4-7؛ سوره نساء، آیات 142 و 38؛ سوره بقره، آیه 264.
- ↑ «ریا»، ویکی شیعه.
- ↑ «عاقبت خودنمایی و فریب مردم در نگاه اسلام چیست؟»، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ معنوی و طاهری، «خودنمایی زنان در فضای مجازی به‌مثابه یک آسیب اجتماعی و راه‌کارهای مقابله با آن»، 1400ش، ص 195-201.]
- ↑ «چرا زنان آرایش و خودنمایی می‌کنند؟»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا.
- ↑ سوره احزاب، آیه 32.
- ↑ سوره نور، آیه 31.
- ↑ صالحی ارمکی و دیگران، «بررسی تطبیقی دو مؤلفه جاهلیت اولی، تبرج وخشونت علیه زن، با جاهلیت مدرن از منظز قرآن»، 1400ش، ص415.
- ↑ «ریا»، ویکی شیعه.
- ↑ رفعت‌خواه، «هویت انسانی زن در چالش مد و لباس»، 1386ش، ص136-140.
- ↑ علوی‌زاده، «آیا قانون حجاب متضاد با نیاز طبیعی زن به خودنمایی است؟»، وب‌سایت گناه‌شناسی.
- ↑ سوره واقعه، آیه 23.
- ↑ سوره الرحمن، آیه 56.
- ↑ سوره احزاب، آیات 31 و 32.
- ↑ «فلسفه حجاب زنان»، دانشنامه حوزوی ویکی فقه.
منابع
- قرآن کریم.
- «تبرج»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: 10 خرداد 1402ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 16 اردیبهشت 1402ش.
- رفعت‌خواه، مریم، «هویت انسانی زن در چالش آرایش و مد»، مطالعات راهبردی زنان(کتاب زنان)، ش38، 1386ش.
- «ریا»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 17 خرداد 1402.
- «چرا زنان آرایش و خودنمایی می‌کنند؟»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا، تاریخ درج مطلب: 5 خرداد 1394ش.
- صالحی ارمکی، علی و دیگران، «بررسی تطبیقی دو مؤلفه جاهلیت اولی، تبرج وخشونت علیه زن، با جاهلیت مدرن از منظر قرآن»، مطالعات قرآنی، دوره 12، ش45، 1400ش.
- «عاقبت خودنمایی و فریب مردم در نگاه اسلام چیست؟»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 24 اسفند 1396ش.
- علوی‌زاده، سیدمحمد، «آیا قانون حجاب متضاد با نیاز طبیعی زن به خودنمایی است؟»، وب‌سایت گناه‌شناسی، تاریخ درج مطلب: 16 مهر 1401ش.
- «فلسفه حجاب زنان»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1402ش.
- «مظاهر ریا و خودنمایی در یک انسان»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 24 مرداد 1397ش.
- معنوی، زینب سادات و طاهری، مسلم، «خودنمایی زنان در فضای مجازی به‌مثابه یک آسیب اجتماعی و راه‌کارهای مقابله با آن»، مطالعات اسلامی آسیب‌های اجتماعی، دانشگاه شاهد، 1400ش.