سیاستهاى بهبود وضع گذران اوقات فراغت زنان و دختران
مقدمه
به اعتقاد جامعه‌شناسان فراغت تجربهاى است که فرد هنگام رهایى از اشتغالات و الزامات کار روزانه بر اساس تمایلات و رهیافت‌هاى شخصى و مشارکت داوطلبانه متناسب با نیاز و ذوق خود انتخاب مىکند تا جسم، فکر و شخصیت او رشد و پرورش یابد. سیاست فرهنگى نظام اسلامى نیز در خصوص اوقات فراغت بر مبناى زمینه‌سازى جهت گذران مطلوب، مفید و سازنده آن و هدایت فکرى و عملى و بارورسازى اوقات زندگى است. لذا فراغت در نظام ارزشى اسلام جنبه فرهنگى و دینى داشته و از صورت تفریح و سرگرمى صرف خارج است. زمان فراغت، زمان رشد و شکوفایى استعدادها، تقویت روحیه، مشارکت فعال فرهنگى و اجتماعى و زمان خودسازى در عین کسب نشاط پایدار، شادابى، طراوت و کارایى و رفع خستگى فکرى و روانى در زندگى فردى و جمعى است. لذا ضرورى است تا جوامع آگاه با اجراى سیاستهاى مناسب و سنجیده اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى، ایجاد تسهیلات و خدمات، فراهم‌کردن فضاها و محیط‌هاى مناسب فرهنگى و ورزشى، اتخاذ روش‌هاى تشویقآمیز و... ، از هدر رفتن اوقات فراغت جلوگیرى کرده و به بارورى آن کمک نمایند.
اهداف
- ایجاد هماهنگى میان کلیه دستگاه‌هاى سیاست‌گذارى، برنامه‌ریزى، اجرایى و نظارتى به منظور استفاده بهینه از توان و امکانات موجود و تبادل تجربیات، اطلاعات و منابع درخصوص اوقات فراغت زنان و دختران.
- مهارت‌بخشى و ارتقاء سطح آگاهى، خردمندى و توانمندی‌هاى فردى، خانوادگى و اجتماعى زنان و دختران در راستاى ایفاى نقش اساسى آنان در عرصههاى مختلف.
- جهت‌دهى به برنامه‌ها و فعالیت‌هاى مختلف گذران اوقات فراغت زنان و دختران در راستاى تأمین سلامت جسمى و بهداشت روانى، کاهش اضطراب و خستگى، کسب نشاط و شادى، شناسایى و رشد استعدادها، تقویت تمایلات دینى و اخلاقى و هویت دینى و ملى زنان.
- توسعه، تجهیز و گسترش امکانات مراکز فرهنگى و ورزشى براى گذران اوقات فراغت بانوان با اولویت به مناطق محروم.
برنامه و فعالیت
راهبرد:ضرورت جهت‌دهى به برنامه‌ها و فعالیت‌هاى فرهنگى
سیاستهاى اجرایى
- توجه به تنظیم و ارائه برنامه‌ها و تولیدات فرهنگى ویژه بانوان، متناسب با سن، سطح تحصیلات، وضعیت تأهل و وضعیت فرهنگى - اجتماعى، نیازهاى روحى و روانى، مقتضیات محل زندگى، خصوصیات اقلیمى، سنت‌ها، آداب و رسوم محلى و منطقهاى.
- تبلیغ فرهنگ بهرهورى و استفاده بهینه و مثبت از اوقات فراغت در میان بانوان و خانوادههاى آنان از طریق ذکر فوائد آن در زندگى فردى، خانوادگى و اجتماعى و حساسیت بخشى به خانوادهها.
- جهت‌دهى زنان خانه‌دار در خصوص بهرهورى بهینه از اوقات فراغت در خانه از طریق افزایش سطح آگاهى، انجام کارهاى عامالمنفعه و کسب سایر مهارت‌هاى فردى و اجتماعى توسط رسانههاى مختلف و آموزش‌هاى غیرحضورى.
- جهت‌دهى برنامه‌ها به سمت رشد روحیه خلاقیت، ابتکار، نوآورى و تقویت اعتماد به نفس و خودباورى در میان زنان و دختران.
- توجه به بارورسازى اوقات فراغت متناسب با تحولات اجتماعى، فرهنگى و اقتصادى جامعه.
- پرهیز از گرایش برنامه‌ها به سمت ابتذال، سطحى‌نگرى، خودباختگى فرهنگى و مظاهر فسادآور غرب.
- ترغیب عمومى بویژه در زنان و خانوادهها نسبت به مؤانست بیشتر با طبیعت و بهرهمندى از مواهب طبیعى و سیر و سفر.
- ترغیب زنان به امر ورزش به عنوان مروجین و مشوقین ورزش در خانواده و تأثیر سلامتى و شادابى آنها در تأمین سلامت روانى، اجتماعى و فرهنگى خانواده و جامعه.
- تبلیغ و ترویج فرهنگ مطالعه و استفاده مطلوب از اوقات فراغت براى تقویت قوه ادراک و تحلیل و ارتقاء سطح آگاهىها.
- توجه به جهت گیری‌هاى صحیح فکرى، فرهنگى، اعتقادى در برنامه‌ها بمنظور آشنایى زنان و خانوادهها با زمینهها و مجارى تهاجم فرهنگى، تحکیم ایمان، تقویت باور دینى و رشد هویت فرهنگى و اجتماعى آنان.
- تبیین، ترویج و تبلیغ فرهنگ عفاف و رعایت اصول و موازین اخلاقى و ارزشى در محیط‌هاى فرهنگى.
- ارائه معلومات لازم براى آشنایى، پیشگیرى و توانمندسازى زنان در مقابله با آسیب‌هاى اجتماعى و فرهنگى زنان، آگاهى از مسائل بهداشت جسمى، روانى، محیطى و تغذیه صحیح زنان و کودکان، اطلاع از روش‌هاى تربیتى و پرورش فرزندان، فنون و مدیریت خانه و روابط خانوادگى، حقوق و تکالیف زوجین، آشنایى با قوانین کشورى، مباحث اخلاقى و دینى در قالب‌ها و شیوههاى جذاب و نوین.
- افزایش آگاهى و توان نقد و تحلیل مسائل فرهنگى - اجتماعى زنان درخصوص شخصیتپردازى و نقش‌هاى ارائه شده از زنان در رسانههاى مکتوب و تصویرى.
راهبرد: ضرورت تقویت و گسترش برنامه‌ها و فعالیت‌هاى مذهبى و اتخاذ تدابیر لازم براى جذب مخاطبین این برنامه‌ها
سیاستهاى اجرایى
- ارائه اطلاعات و معلومات، متناسب با نیازهاى فکرى، فرهنگى و اجتماعى بانوان با رویکرد به مبانى دینى و منطبق با سیاست‌ها و قوانین نظام جمهورى اسلامى ایران.
- لزوم توجه به بزرگداشت مناسبت‌ها و ایام ویژه و معرفى آداب و رسوم متعارف مراسم و اعیاد مذهبى.
- تقویت و تعمیق محتواى معنوى برنامههاى تفریحى، ورزشى و سرگرم کننده و فرآوردههاى فرهنگى (فیلم‌ها، نمایشگاه‌ها، مسابقات، تئاترها و ...) ارائه شده در اوقات فراغت زنان و دختران.
- اتخاذ شیوههاى تشویق مستقیم و غیرمستقیم زنان براى جلب مشارکت آنان و بهرهورى از برنامههاى مذهبى و سازنده.
راهبرد: توسعه تحقیقات بمنظور ارتقاء کیفى و کمّى برنامه‌ها و فعالیت‌هاى مربوط به اوقات فراغت زنان
سیاستهاى اجرایى
- انجام تحقیقات نیازسنجى از زنان و دختران بمنظور موضوعبندى، اولویت‌بندى و تنظیم برنامههاى مربوط به اوقات فراغت زنان با رعایت اصل تنوع، جذابیت، کارآمدى و جدید بودن برنامه‌ها.
- تعیین اولویت‌هاى تحقیقاتى در خصوص نحوه تأمین اوقات فراغت و ارزیابى مستمر از برنامههاى فرهنگى بانوان از طریق پژوهش‌هاى نظر سنجى و تأثیر سنجى بر زندگى فردى، اجتماعى و.... زنان و دختران.
- انجام پژوهش‌هاى تطبیقى بمنظور استفاده از راهکارهاى عملى و اقدامات انجام یافته پیرامون اوقات فراغت زنان و دختران در کشورهاى مسلمان و غیرمسلمان.
- انجام پژوهش‌هاى تطبیقى براى بهبود وضع گذران اوقات فراغت زنان در مراکز فرهنگى مختلف و تبادل اطلاعات.
راهبرد: ضرورت ایجاد زمینههاى مناسب براى بهره ورى اقتصادى از اوقات فراغت زنان و دختران.
سیاستهاى اجرایى
- ترویج فرهنگ کارمحورى و استفاده عملى از دانش در زندگى فردى و اجتماعى زنان و دختران.
- توجه به آموزش‌هاى فنى و حرفهاى و دانشهاى کاربردى.
- مهارت‌بخشى لازم به زنان و دختران بمنظور گسترش اشتغال مولد خانگى و کاهش معضل بیکارى.
- ارزش‌گذارى و ارائه گواهینامه و مدرک معتبر رسمى به دانشآموزان و دانشجویان شرکت کننده در برنامههاى اوقات فراغت و لحاظ نمودن آن در نظام آموزشى کشور و مراکز کاریابى.
نیروى انسانى
راهبرد: شناسایى، تربیت و بهرهگیرى از نیروهاى کارآمد در عرصه فعالیت‌هاى فرهنگى و تقویت کادر فرهنگى مراکز مربوط.
سیاستهاى اجرایى
- استفاده از زنان توانمند و متعهد (از دانش آموختگان حوزوى، دانشگاهى و نیروهاى دستگاه‌هاى اجرایى) بمنظور جلب مشارکت آنان در برنامه‌ریزى و اجراى اوقات فراغت بانوان.
- پیش‌بینى ضوابط و شرایط خاص علمى، اخلاقى و فرهنگى ویژه مربیان، متناسب با شرایط و ویژگی‌هاى برنامههاى مختلف.
- لزوم استفاده از توانایىها و ظرفیتهاى دختران روستایى و عشایرى و استفاده از آنان براى بهینهسازى وضع فرهنگى - اجتماعى و اقتصادى زنان روستایى در قالب طرح‌هاى اوقات فراغت.
- اتخاذ تدابیر لازم براى جذب و تربیت مدیران و برنامهریزان فرهنگى - اجتماعى از میان بانوان متعهد و متخصص.
مدیریت و نظارت
راهبرد: ضرورت تقویت مدیریت کلان فرهنگى و اتخاذ روش‌ها و شیوههاى کارآمد نظارتى در برنامه‌ریزى اوقات فراغت
سیاستهاى اجرایى
- تدوین شاخص‌ها و نظام ارزشیابى از عملکرد مدیران و برنامههاى مراکز ذىربط در ابعاد مختلف بمنظور تکمیل و ارائه الگوهاى موفق از نحوه گذران اوقات فراغت زنان.
- ارتقاء سطح آگاهی‌ها و توانمندی‌هاى فرهنگى مدیران و مسئولان از طریق برگزارى دورههاى آموزش ضمن خدمت بصورت کوتاه‌مدت و دراز مدت.
- تشویق و ترغیب مدیران خلاق، معرفى شیوههاى موفق مدیریت و نیز معرفى مراکز نمونه در گذران اوقات فراغت.
- نقد و ارزیابى مستمر برنامههاى اوقات فراغت بانوان در مراکز ذىربط بمنظور بازنگرى براى تعمیق محتوا و جذابیت و تقویت تمایلات دینى و اخلاقى در برنامه‌ها.
راهبرد: هماهنگى میان دستگاه‌ها و مراکز فرهنگى براى استفاده بهینه از امکانات، منابع و نیروى انسانى یکدیگر
سیاستهاى اجرایى
- تخصیص بودجه و منابع مالى و امکانات لازم توسط دستگاه و سازمان‌هاى ذىربط براى تأمین اوقات فراغت بانوان و تبادل تجهیزات و امکانات بین دستگاه‌هاى اجرایى براى تأمین اوقات فراغت بانوان.
- برنامه‌ریزى، ایجاد هماهنگى و نظارت بر اجراى سیاست‌ها و برنامههاى اوقات زنان و دختران در مرکز توسط شوراى اجتماعى وزارت کشور در استان‌ها به عهده کمیته زنان و جوانان مىباشد.
- تهیه گزارش عملکرد سالانه درخصوص برنامههاى اوقات فراغت توسط مدیران هر دستگاه و ارسال آن به کمیته زنان و جوانان در استان‌ها و انتشار آن توسط شوراى اجتماعى وزارت کشور.
- شناسایى مشکلات و معضلات موجود در مراکز مربوط در خصوص گذران اوقات فراغت زنان و ارائه راهکارهاى مناسب براى حل آنان.
توسعه و تجهیز و گسترش امکانات
راهبرد: شناسایى و گسترش امکانات و تجهیزات فرهنگى دستگاه‌ها براى استفاده بانوان در اوقات فراغت
سیاستهاى اجرایى
- ایجاد زمینه مناسب براى مشارکت و سرمایهگذارى سازمان‌هاى دولتى، غیر دولتى و آحاد مردم براى احداث مراکز فرهنگى، هنرى و ورزشى ویژه بانوان.
- شناسایى و معرفى مراکز فرهنگى - اجتماعى (تخصصى و عمومى) براى اطلاع و استفاده سایر دستگاه‌ها و نهادها از امکانات و تولیدات فرهنگى موجود و اطلاع رسانى عمومى به زنان و دختران براى بهرهمندى از این مراکز.
- فراهم نمودن زمینههاى لازم براى بهرهمندى بانوان محروم و مستضعف از امکانات موجود فرهنگى بدون پرداخت هزینه.
- اتخاذ تدابیر مناسب براى توسعه مراکز فرهنگى و بهرهمندى سریع، آسان و ارزان از تسهیلات فراغتى در محل زندگى بانوان و توزیع عادلانه این امکانات در استان‌هاى مختلف کشور.
- رعایت ضوابط معمارى اسلامى و ملى با توجه به خصوصیات روحى و جسمى بانوان در ساخت و تجهیز مراکز فرهنگى ویژه آنان.
- ایجاد مجتمعهاى چند منظوره فرهنگى، هنرى، ورزشى محفوظ و مستتر در تهران با امکانات گوناگون اعم از کتابخانه، سالن اجتماعات، سالن سینما، مهدکودک، وسایل شهربازى، غذاخورى، محل خرید و ... بعنوان یک حرکت آغازین و الگویى.
- اختصاص بوستان‌ها، مراکز فرهنگى و تفریحى مختص بانوان.
- پیش‌بینى ضبط و تکثیر کلاس‌هاى آموزشى براى استفاده غیرحضورى علاقمندان .
- تبصره
آییننامه اجرایى سیاستهاى فوق را شوراى اجتماعى وزارت کشور تهیه و دبیرخانه شوراى عالى انقلاب فرهنگى به دستگاه‌هاى ذىربط ابلاغ مىکند. نظارت بر اجراى آن نیز بر عهده هیئت نظارت و بازرسى شوراى عالى انقلاب فرهنگى مىباشد.
منابع
- شوراى عالى انقلاب فرهنگى در جلسه 513 مورخ1381/12/20 به پیشنهاد شوراى فرهنگى و
اجتماعى زنان، سیاستهاى بهبود وضع گذران اوقات فراغت زنان و دختران