سیده نفیسه
 | |
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| زاده | زنان عارف قرن دوم |
| درگذشت | 208ق |
| محل سکونت | مدینه و مصر |
| همسر | اسحاق فرزند امام صادق (علیه السلام) |
| خدمات | |
| دین | اسلام |
| حرفه | محدث، عابد، زاهد و عارف |
زندگی‌نامه
سیده نفیسه دختر حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابی طالب در سال ۱۴۵ قمری در مکه بدنیا آمد، شوهر وی اسحاق مؤتمن پسر امام صادق (ع) بوده و از طرف مادر منتسب به حضرت عباس بن علی (ع) است و حاصل این ازدواج دو فرزند است به نام‌های قاسم و ام‌کلثوم.[۱]
ایشان از زنان محدث، عابد، زاهد، نیکوکار، حافظ قرآن و صاحب کرامات بوده و مقبره این بانوی مکرمه از زیارتگاه‌های مشهور کشور مصر می باشد.
خاندان
پدر او حسن بن زید، نوه امام حسن علیه السلام معروف به «حسن انور» و مادر او ام‌ولد بود. از حسن بن زید در منابع رجالی به عنوان «النابه، عالم، عابد، فاضل و شریف علوی» نیز یاد کرده‌اند. ایشان در نقل احادیث از افراد مورد وثوق است و در جود و کرم به حدی شهرت داشت که مردمان بسیاری از نقاط دور و نزدیک به حضورش می‌رسیدند و مورد اکرام او واقع می‌شدند. [۲]
شجره نامه حضرت نفیسه خاتون سلام اللّه علیها از منظر علمای انساب و مورّخان
مرحوم شیخ عباس قمی رحمت اللّه علیه در کتاب «سفینه البحار» [۳] می‌نویسد: «نفیسه هیالسیدت الجمیلت التی وردت روایات فی مدحها، حکی الشیخ محمّد الصبان فی اسعاف الراغبین عن کتاب حسن المحاضر، انّ السیدت النفیست بنت الحسن بن زید بن الحسن المجتبی علیه السلام؛ نفیسه، خانمی جلیل القدر است که روایت‌هایی در مدح او وارد شده است. محمّد الصبان در کتاب «اسعاف الراغبین» از کتاب «حسن المحاضر» نقل می‌کند که، دختر حسن بن زید بن حسن علیه السلام می‌باشد.
یاقوت حموی، جغرافی‌دان مسلمان در کتاب «معجم البلدان» [۴] می‌نویسد: «بمصر من المشاهد و المزارات، بین مصر و القاهره، قبّت قیل انها قبر السیده نفیسه بنت الحسن بن زید بن حسن علیه السلام؛ در مصر و قاهره، گنبد و بارگاهی است که می‌گویند قبر سیده نفیسه خاتون دختر حسن بن زید بن حسن علیه السلام می‌باشد.
عمر رضا کحاله در کتاب خود به نام «اعلام النساء»[۵] می‌نویسد: «نفیسه بنت الحسن بن زید بن الحسن بن علی بن ابی طالب علیه السلام، هی من ربات العبادت و الصلاح و الزهد و الورع، ولدت بمکه سنت 145 ه.ق و نشات بالمدینت و دخلت مصر مع زوج‌ها اسحاق بن جعفر الصادق علیه السلام، و قیل ابها الحسن الذی عین والیاً علی مصر من قبل ابی جعفر المنصور»؛ نفیسه دختر حسن بن زید بن حسن علیه السلام، از زنان مشهور در عبادت، صلاح، زهد و ورع بوده که در مکه معظمه در سال 145 هجری به دنیا آمده و نشو و نمای او در مدینه مکرمه بوده است. ایشان با همسر خود جناب اسحاق پسر امام جعفر صادق علیه السلام وارد مصر شد. گفته شده است که ورودش به مصر، همراه پدر خود حسن بن زید بود. زیرا وی از طرف منصور دوانقی حاکم مصر شد و لذا فرزندان خود را به آنجا انتقال داد. از این رو، اکثر مورخان اتفاق نظر دارند که نفیسه خاتون دختر حسن بن زید می‌باشد.
مولف کتاب اعلام النساء المومنات [۶] و مشاهد العترت الطاهرت [۷] می نویسد: «توفیت بمصر نفیسه بنت الحسن بن زید بن الامام الحسن المجتبی علیه السلام» و هم چنین مولفان کتاب های وفات الاعیان [۸]، نور الابصار [۹]، روح و ریحان [۱۰]، سراج الانساب [۱۱]، ریاحین الشریعه [۱۲]، منتهی الآمال [۱۳] و تتمت المنتهی [۱۴]، تصریح نموده اند که نفیسه خاتون دختر حسن بن زید بن حسن علیه السلام می باشد.[۱۵]
نام‌های دیگر وی
- نفیسه
- نفیسه خاتون [۱۶]
- حضرت نفیسه خاتون(س) [۱۷]
- عمه حضرت عبدالعظیم حسنى (ع) [۱۸]
- عروس امام صادق (علیه السلام)
- نفیسۀ الطاهرۀ
- ملقب به طاهره
- کریمۀ الدارین
- بی بی نفسه
- نفسه [۱۹]
معاصران
- معاصر امامت امام موسی بن جعفر، امام رضا و امام جواد علیهم السلام
- امام شافعی
پانویس
- ↑ شیخ عباس قمی، منتهی الامال، ج2، ص 299؛ علامه مجلسی، سفینه البحار، ج2، ص604
- ↑ ویکی اهل البیت
- ↑ ج2، ص604
- ↑ همان
- ↑ ج5، ص185
- ↑ ص626
- ↑ ص239
- ↑ ج 5/ص423
- ↑ ص244
- ↑ ص103
- ↑ ص35
- ↑ ج5/85
- ↑ ج2، ص992
- ↑ ص188
- ↑ سایت خبرگذاری حوزه
- ↑ ویکی شیعه
- ↑ سایت خبرگذاری حوزه
- ↑ شبستان
- ↑ رادفر، ابوالقاسم، زنان عارف؛ سوختگان عشق و اشتیاق، انتشارات مدحت، 1385، ص252
منابع
- شیخ عباس قمی، منتهی الامال، ج۲، ص ۲۹۹؛ عالمه مجلسی، سفینه البحار، ج۲، ص۶۰۴.
- شیخ عباس قمی، منتهی المقال فی تواریخ النبی و الآل، قم، دلیل ما، ۱۳۷۹ش.
- زرکلی، خیر الدین، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۹۸۹م.
- توفیق ابوعلم، السیده نفیسه، تحقیق: محمد شوقی، تهران، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه، ۱۴۲۸ق/۲۰۰۸م.
- ابونصر بخاری، سهل بن عبدالله، سِرّ السلسله العلویّه، تحقیق سید محمدباقر بحر العلوم، نجف، المکتبه الحیدریه، ۱۳۸۱ق.
- عطاردی، عزیزالله، گوهر خاندان امامت یا زندگی‌نامه سیده النفیسه، تهران، انتشارات عطارد، ۱۳۷۳ش.
- کحاله، عمررضا، اعلام النساء فی عالمی العرب و الاسلام، بیروت، موسسه الرساله، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۱م.
- وردانی، صالح، الشیعه فی مصر من الامام علی حتی الامام خمینی، قاهرة، مکتبه مدبولی الصغیر، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- بانوی باکرامت؛ در شرح حال سیده نفیسه، انتشارات حسنین، قم، ۱۳۸۲ ش.
- غلامرضا گلی زواره،"نفیسه؛ گوهری از نسل امام علیه السلام"، فرهنگ کوثر، شماره ۵۵، مهر ۱۳۸۱.
- حافظان پرده نشین؛ نفیسه دختر حسن بن زید بن حسن علیه السلام"، سروش وحی، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۳، شماره ۱۱.
- ابن تغری بردی، جمال الدین، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و قاهرة، قاهره، وزاره‌‌ال‍ث‍ق‍اف‍ه و‌الارش‍اد‌ال‍ق‍وم‍ی، بی‌تا.
- محمد الحسون ام علی مشکور، اعلام النساء المؤمنات، انتشارات اسوه، ۱۴۱۱ق.
- مقریزی، احمد بن علی، المواعظ و الاعتبار و الآثار المعروف بالخطط المقریزیه، تحقیق: محمد زینهم و مدینه الشرقاوی، قاهره، مکتبه مدبولی، ۱۹۹۸م.
- سپهر، عباس‌قلی‌خان، ناسخ التواریخ (دوران امام کاظم)، تهران، اسلامیه، ۱۳۵۲ش.
- حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دارصادر، ۱۹۹۵م
- جعفریان، رسول، «سفرنامه حج جزائری عراقی»، پنجاه سفرنامه حج قاجاری، تهران، نشر علم، ۱۳۸۹ش.
- ابونصر بخاری، سهل بن عبدالله، سِرّ السلسله العلویّه، تحقیق سید محمدباقر بحر العلوم، نجف، المکتبه الحیدریه، ۱۳۸۱ق
- ابوکف، احمد، آل بیت النبی فی مصر، قاهره، دارمعارف، ۱۹۷۵م.
- ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، تحقیق احسان عباس، بیروت، دارالثقافه، بی‌تا.
- شبلنجی، مؤمن بن حسن، نورالابصار فی مناقب بنت النبی المختار، مطبوع در حاشیه کتاب اسعاف الراغبین، قاهره، چاپ سنگی، بی‌تا.
- صفوه الصفوه، ابن جوزی، ج۴، ص۲۸۷ ـ ۲۹۱
- ابن زیات، الکواکب السیاره فی تربت الزیاره، ص۵.
- خیرات حسان، 124-122/3
- زنان صوفی، 174-168
- رادفر، ابوالقاسم، زنان عارف؛ سوختگان عشق و اشتیاق، انتشارات مدحت، 1385.
- ویکی شیعه