عفاف در تفسیر تسنیم

در مورد واژه «عفاف» در 24 جلد از نسخه الکترونیکی تفسیر تسنیم 17 صفحه یافت شد که شامل بیانات استاد مفسر راجع به مقوله عفاف است:

التّعَفُّف: تعفّف، اختیار كردن عفاف و پذیرش عفت است. عفت یعنی حفظ نفس از تمایلات و شهوات نفسانی، چنان‏كه تقوا حفظ نفس است از محرمات بیرونی. تمایلات نفسانی به اختلاف افراد و موارد مختلف می‏شود، از این‏‌رو عفاف هر یك از زن، مرد، پیر، جوان، فقیر، غنی و... متناسب با اوست چنان‏كه تعفّف فقیر، به قناعت او و ساختن به دارایی اندك است. تعفّف مانند تمهّر، مفید مبالغه است نه تكلّف

استاد مفسر در توضیح این آیه: «وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الْمُؤْمِناتِ... زنان پاكدامن از مسلمان...» ؛ می‌فرمایند: احصان به معانی گوناگون مانند اسلام، همسر داشتن، آزاده بودن و عفیف بودن آمده است؛ ولی به استناد قرینه داخلی، مراد از آن، عفیف بودن است. همچنین كلمه احصان سه بار در آیه تكرار شده و وحدت سیاق اقتضا دارد كه به معنای عفائف باشد.

ایشان می‌فرمایند: هرگونه آزادی معقول و حرّیت مقبول كه در اروپا برای زنان مطرح است محصول تعلیم انبیای گذشته به ویژه حضرت مسیح(علیه‌السلام) است و هرگونه رهایی، برون‌رفت از عفاف، گرایش نامشروع و نامحرمانه و... كه در مغرب زمین پدیدآمده است، محصول كژراهه دگراندیشان منحرف از رهنمود مسیحیت است. خداوند به مصالح داناست و دستورهای او از روی حكمت است و می‏‌خواهد، جامعه بشری اهل عفاف، آمرزش و توبه باشد. و می‌فرمایند: اینكه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در آیه مباهله به تعلیم الهی نفرمود پسران و دخترانمان را می‏‌آوریم، شاید برای حفظ عفاف باشد.

استاد مفسر (به برخی شبهات و کج اندیشی ها در مورد حضور زن در اجتماع پاسخ داده و) می‌فرمایند: اگر اداره جامعه بر پایه موازین ستر و عفاف و پاكی جان استوار باشد، هیچ منع شرعی، برای حضور زن در صحنه وكالت، وصایت، ولایت بر محجوران، ولایت بر رقبات وقف و امور خدماتی و عمرانی و آموزشی و... نیست.

در غرر الحکم آمده است: زكات جمال عفاف است.

• در قرآن کریم چهار مورد از مشتقات ریشه «عفف» به کار رفته است. واژه «التَّعَفُّف‏» در آیه 273 سوره بقره و واژه «فَلْيَسْتَعْفِف‏» در آیه 6 سوره نساء که در مورد خویشتن داری در فقر است. واژه «وَ لْيَسْتَعْفِف‏» در آیه 33 سوره نور در مورد افرادی است که امکان ازدواج ندارند. واژه بعدی «وأن یستَعفِفنَ» آیه 60 از سوره نور است که درمورد زنان مسن است که گفته شد بهتر است عفاف ورزی کرده و با وجود مجوز برای کنار گذاشتن لباس های رویین، حجاب کامل را رعایت کنند.

• آیه‌ای که به طور مستقیم این واژه را در مورد وجوب حجاب به کار برده باشد یافت نشد.

منابع

• قرآن کریم؛ ترجمه فولادوند.
• جوادی آملی؛ عبدالله؛ تسنیم تفسیر قرآن کریم؛ ج 11 و 12 و 14 و 18 و 21 و 22؛ تحقیق و تنظیم شهرودی، رزقی و اشرافی، حسین؛ چاپ اوّل؛ مرکز نشر إسراء؛ قم؛ 1396ش.
• مصطفوى، حسن‏؛ التحقيق في كلمات القرآن الكريم‏؛ ج 8؛ ؛چاپ اول‏؛ ناشر: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي‏؛ تهران‏؛ 1368 ش‏.
• راغب اصفهانی، حسین بن محمّد؛ المفردات فی غریب القرآن؛ دار العلم الدارالشّامیه؛ دمشق/بیروت؛ 1412ق.
• تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد؛ بن غرر الحكم و درر الكلم؛ محقق / مصحح رجائى، سيد مهدی؛ چاپ دوم‏؛ دار الكتاب الإسلامي؛ قم‏؛ 1410 ق‏.