لعان

لعان یا ملاعنه؛ نفرين متقابل زن و شوهر برای موارد خاص با شرایط ویژه.

لعان یا ملاعنه مراسمی‌ در فقه است که زن و شوهر در شرایط خاصی در حضورحاکم شرع همدیگر را نفرین می‎‎‎‎‎‎کنند. این مراسم براى پیشگيرى از اجراى حدّ قذف و حد زنا همچنین برای نفی ولد، توسط زوجین انجام می‎‎‎‎‎پذیرد. با انجام دادن ملاعنه، آثار به خصوصی از جمله جدایی همیشگی اتفاق می‎‎‎‎‎افتد.

معنای لغوی و اصطلاحی لعان

لعان یا ملاعنه از ریشه‎‎‎‎‎‎ی لعن مصدر باب مفاعله است. در لغت به معنى طرد و دور كردن کسی از خير است. گروهی از اهل لغت آن را دور ساختن از خداوند و نيز نفرين و دشنام دادن معنا می‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎کنند.

لعان در عرف فقها در جایی است كه یا شوهر عاقل و بالغ با ادعای مشاهده و نبود شاهد به زن دائمی و محصنه‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎ی خود که کر و لال نیست و با وی نزدیکی کرده، نسبت زنا بدهد. این مورد در کتب فقهی با عنوان قذف ذکر شده است و یا اینکه ادعا کند فرزندی که در خان‎ه‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎ی او به دنیا آمده برای او نیست. این مورد نیز در فقه با عنوان نفی ولد آمده است. در این موارد زوجین براى پیشگيرى از اجراى حدّ، با سوگندهای مخصوصی در محضر حاكم شرع يكديگر را لعن و نفرين می نمايند. اگر مردی چنین نسبتی به همسرش بدون شاهد بدهد و حاضر به ملاعنه نباشد، اگر زن درخواست کند مجازات اتهام دروغين بر مرد اجرا خواهد شد.

کیفیت مراسم ملاعنه

مراسم ملاعنه به این شکل است که مرد چهار بار در محضر حاکم شرع بگويد: خدا را شاهد می‎‎‎‎‎‎‎‎گيرم كه در اين نسبت راستگو هستم، در دفعه پنجم می‎‎‎‎‎‎‎گويد: اگر دروغگو باشم لعنت خدا بر من باد. در این مرحله اگر زن به جرم خود اعتراف کرد حد زنا بر او اجرا خواهد شد، وگرنه زن چهار مرتبه می‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎گويد: خدا را شاهد می‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‎‎‎‎‎‎گيرم كه او دروغ می‎‎‎‎‎گويد، مرتبه پنجم می‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎گويد: لعنت خدا بر من باد اگر مرد راست می‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎گويد. در آياتی از قرآن کریم به موضوع لعان اشاره شده است.

تلفظ جملات مراسم ملاعنه بايد در حالت ایستاده و در محضر حاكم شرع یا نماینده‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎ی او باشد. در صورتی که هرکدام از زوجین نتوانند جملات را به زبان عربی بگویند به ترجمه‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎ی آن اكتفا می‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎شود. حضور شاهد ضروری نيست ولی مستحب است این مراسم در حضور چهار شاهد صورت گيرد. زن و شوهر پس از اجرای مراسم لعان از هم جدا شده و از نظر شرعی ازدواج آنان با يكديگر تا ابد امکان‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎پذیر نیست.

آثار لعان

• عدم مجازات
• جدائى هميشگى
• انحلال رابطه زوجيت بين زوجین بدون نياز به اجراى طلاق و وجوب عده طلاق
• وجوب مجازات كسى كه زن ملاعنه را متهم به زنا كند.
• سلب انتساب فرزند از پدر در صورتى كه لعان براى نفى ولد به عمل آمده باشد و عدم توارث از يكديگر.

رجوع از لعان

پدری که نفی ولد کرده ممکن است از نظرش برگردد و بعداً همان فرزند را از خودش بداند. با این رجوع، فرزند فقط در آنچه كه بر عليه پدر است به او ملحق ‌شود؛ یعنی فرزند از پدر ارث مى‌برد، ولى پدر از او و از كسى كه به وسيله فرزند با پدر رابطه‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎ی خویشاوندی دارد، ارث نمى‌برد.

منابع

• قرآن کریم
• بصمه جى، ساير، معجم مصطلحات ألفاظ الفقه الإسلامي‏، دمشق، ‏ صفحات للدراسات و النشر، 2009 م‏
• جرجس، جرجس، معجم المصطلحات الفقهية و القانونيه، بيروت، الشركة العالمية للكتاب،1996م‏
• جلالى زاده، جلال‏، مبادى و اصطلاحات علم فقه، تهران‏‏، احسان‏، 1387 ه. ش‏
• سجادى، جعفر، فرهنگ معارف اسلامى، تهران، ‏ كومش1373 ه. ش‏‏
• قرشى بنابى، علی اكبر، قاموس قرآن،‏ دار الكتب الإسلامية تهران‏1371 ه. ش‏ نوبت چاپ: 6
• كيائى، عبد الله، قانون مدنى و فتاواى امام خمينى، تهران، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى( ره)- انتشارات سمت،‌1384 ه. ش‌
• مروج، حسين، ‏اصطلاحات فقهى: شامل 6500 واژه و اصطلاح فقهى از طهارت تا ديات‏، قم، بخشايش، ‏1379 ه. ش‏
• مدرسى، سيد محمد تقى، احكام معاملات، قم‌، انتشارات محبان الحسين( ع)،1390
• موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی ، فقه اهل بیت علیهم السلام، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی فصلنامه فقه اهل بيت، پاييز 1381 شماره 31
• مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن