خانواده در اندیشهٔ آیت‌الله خامنه‌ای

خانواده در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای؛ خانواده و مسائل آن در سخنان آیت‌الله خامنه‌ای.

خانواده کوچک‌ترین واحد جامعه و عامل بقای آن است. اعضای خانواده حقوق و وظایف متقابلی دارند که رعایت آن موجب سلامت، تعالی خانواده و نیز جامعه می‌شود. زن و مرد با ایفای صحیح نقش‌های خود به تحقق اهداف زندگی کمک می‌کنند.

اهمیت خانواده

در اندیشۀ آیت‌الله خامنه‌ای، خانواده از مهم‌ترین مسائل کشور و پایۀ اصلی جامعه است. سلامت جامعه نیز در گرو سلامت خانواده است. خانوادۀ سالم و بانشاط از عوامل اصلی رشد جامعه به‌ویژه در زمینۀ فرهنگی است.

وظایف زن در خانواده

آیت‌الله خامنه‌ای معتقد است وظایف اصلی زن درون خانواده بوده و کار و فعالیت‌های خارج از خانه باید به‌گونه‌ای مدیریت شود که لطمه‌ای به نقش زن در خانه وارد نکند. وظایف خانوادگی زن در بیانات آیت‌الله خامنه‌ای عبارتند از:

1. خانه‌داری: شغل حساس و آینده‌ساز برای زنان.

2. شوهرداری: کاری پرزحمت و نوعی مبارزه با نفس که جهاد زن نامیده شده و اگر زنی نتواند وظیفۀ همسری خود را به‌درستی انجام دهد، شوهر او در مسئولیت‌های اجتماعی فرد مفیدی نخواهد بود.

3. همراهی و تقویت روحی همسر: همراهی زنان و تحمل آنها بر سختی‌ها، جهاد و کار را بر مردان میسر می‌کند. به‌همین دلیل، زنان در موفقیت‌ها و فضیلت‌هایی که شوهران آنها کسب می‌کنند، شریک هستند.

4. فرزندآوری: از مهم‌ترین وظایف و مجاهدت‌ها برای زنان؛ فعالیت‌های خارج از خانه نباید مانع فرزندآوری شود، زیرا با طبیعت زنانه و رضایت الهی سازگار نیست.

5. تربیت فرزند: هنری که زن با صبر و عاطفه‌ای که خداوند در وجود او قرار داده، فرزندان را پرورش می‌دهد. تربیت درست و دقیق فرزندان سالم و باعزت از وظایف اصلی زنان است.

6. پرهیز از توقعات زیاد؛

7. ایجاد آرامش در خانه؛

8. حفاظت و ادارۀ داخل خانه؛

9. اطاعت از شوهر در خروج از منزل و امور زناشویی.

وظایف مرد در خانواده

وظایف خانوادگی مرد در بیانات آیت‌الله خامنه‌ای عبارتند از:

1. تأمین معیشت و توسعۀ اقتصادی خانواده؛

2. سرپرستی امور خانواده؛

3. ایجاد آرامش برای زن؛

4. تکیه‌گاه بودن برای زن؛

5. محبت و مدارا با اعضای خانواده؛

6. عدم اجبار زن به انجام کارهای خانه؛

7. حمایت از رشد علمی و فکری زن؛

8. قدردانی از زحمات زن در خانه؛

9. حفظ ریحانگی زن.

وظایف فرزندان در خانواده

آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید بر رعایت حقوق والدین توسط فرزندان، موارد زیر را در جهت تکریم والدین توصیه کرده است:

1. نیکی و مهربانی با والدین؛

2. اندوهگین نکردن والدین؛

3. کمک مالی به والدین؛

4. خضوع در برابر والدین.

زن، محور خانه

طبق بیانات آیت‌الله خامنه‌ای، زن بزرگ خانه است. او، همچون گل لطیفی است که نیاز به مراقبت و ملاطفت دارد. خداوند در قرآن، چهار زن را به‌عنوان الگو برای انسان‌های مؤمن و کافر مطرح کرده و این نشانۀ اهمیت نقش زن در خانواده است. همچنین، زن محور خانواده بوده و بدون حضور او حفظ خانواده میسر نیست. آیت‌الله خامنه‌ای معتقد است اگر در فضای خانواده، امنیت، آرامش اخلاقی و روانی زن تأمین شود، او می‌تواند بر مشکلات بیرون از خانه نیز چیره شود اما سنت‌ها، عادات غلط و ضعف قوانین موجب شده تا زنان در داخل خانواده که سنگر اصلی آنها محسوب می‌شود، دچار مشکلاتی شده و فعالیت‌های اجتماعی آنها نیز خدشه‌دار شود.

نقش محبت در خانواده

آیت‌الله خامنه‌ای محبت را اساس خوشبختی، عامل پایداری خانواده، آبادی زندگی و آسان شدن مشکلات می‌داند.‌ از نظر او اخلاق و رفتار خوب، اعتماد متقابل زن و شوهر، ابراز محبت مستمر، رعایت حقوق یکدیگر و رعایت اصول اسلامی از عوامل ماندگاری و افزایش محبت در خانواده است. اما اگر زن و شوهر نسبت به احساسات و حساسیت‌های اخلاقی یکدیگر بی‌توجه باشند، پایه‌های محبت سست خواهد شد. معاشرت نادرست با نامحرم عامل مهم دیگری است که موجب تضعیف محبت زن و شوهر و تزلزل بنیاد خانواده می‌شود.

نقش آرامش در خانواده

زندگی سرشار از چالش‌ها و اضطراب‌ها است. خداوند برای کاهش چالش‌ها و اضطراب‌ها انسان را زوج آفریده تا مایۀ سکون یکدیگر باشند. فضای خانه باید به‌گونه‌ای باشد که در تلاطم‌های زندگی نیز آرامش برقرار باشد. در این صورت زن و مرد خوشبخت شده و فرزندان در سلامت روحی و فکری پرورش خواهند یافت. زن با محبت، مهربانی و امانت‌داری آرامش مرد را تأمین کرده و حصن مستحکم مرد به زن آرامش می‌بخشد.

کارکردهای خانواده

کارکردهای خانواده در بیانات آیت‌الله خامنه‌ای عبارتند از:

1. تأمین آرامش؛

2. تأمین غرایز و ادامۀ نسل؛

3. تربیت فرزندان؛

4. انتقال فرهنگ و تمدن بشر؛

5. بقا و اصلاح جامعه؛

6. هویت‌بخشی و حفظ شرافت و شخصیت انسانی.

راه‌کارهای تعالی خانواده

آیت‌الله خامنه‌ای توصیه‌های متعددی برای رشد و تعالی همه‌جانبۀ خانواده مطرح کرده‌ که موارد زیر از آن جمله است:

1. یاد خدا و توکل بر او؛

2. انس با قرآن در خانه؛

3. توجه به معنویات و پرهیز از مادی‌گرایی؛

4. رعایت حدود اسلامی مربوط به خانواده؛

5. رعایت حقوق زن و فرزندان در خانواده؛

6. سازش بین زوجین؛

7. رفاقت و صمیمیت در خانواده؛

8. پرهیز از اسراف؛

9. انس با کتاب؛

10. ترغیب و تشویق فرزندان به نوآوری‌های معقول؛

11. فراهم کردن بستر لازم برای آموزش و تحصیل فرزندان دختر و ‌پسر؛

12. فرهنگ‌سازی در جامعه برای بهبود سطح خانواده‌ها با محوریت کار مردمی.

منابع

1. «ازدواج؛ ناموس طبیعت، دستور شریعت»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۱۹ آبان ۱۳۸۶ش.
2. «بالاتر از واقعیت»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۱۹ آبان ۱۳۸۶ش.
3. «بیانات در سومین نشست اندیشه‌های راهبردی»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۱۴ دی ۱۳۹۰ش.
4. «بیانات در جلسۀ پرسش و پاسخ با جوانان در دومین روز از دهۀ فجر (روز انقلاب اسلامی و جوانان)»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۱۳ بهمن ۱۳۷۷ش.
5. «بیانات در دیدار جمعی از قاریان قرآن»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۱۷ بهمن ۱۳۷۰ش.
6. «بیانات در دیدار جمعی از بانوان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۳۰ شهریور ۱۳۷۹ش.
7. «بیانات در دیدار با جمعی از مداحان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۲ش.
8. «بیانات در دیدار جمعی از بانوان نخبه»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۱ خرداد ۱۳۹۰ش.
9. «بیانات در دیدار نیروهای مسلح منطقه شمال کشور و خانواده‌های آنان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۲۸ شهریور ۱۳۹۱ش.
10. «بیانات در دیدار اعضای شورای فرهنگی، اجتماعی زنان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۴ دی ۱۳۷۰ش.
11. «بیانات در مراسم اجرای خطبۀ عقد ازدواج»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۲۰ تیر ۱۳۷۰ش.
12. «بیانات در خطبه‌های نماز جمعۀ تهران»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۲۵ آذر ۱۳۷۹ش.
13. «بیانات در اجتماع مردم خوزستان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۲۰ اسفند ۱۳۷۵ش.
14. «بیانات در اجتماع بزرگ مردم اراک»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۲۴ آبان ۱۳۷۹ش.
15. «بیانات در دیدار سفرا و رؤسای نمایندگی‌های سیاسی ایران در خارج از کشور»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۷ دی ۱۳۹۰ش.
16. «بیانات در خطبه‌های نماز عید فطر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۴ فروردین ۱۳۷۲ش.
17. «بیانات در دیدار مردم ایذه»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۹ فروردین ۱۳۷۸ش.
18. «پاسخ به نامۀ شکوائیۀ یک خانم»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۷ شهریور ۱۳۷۷ش.
19. «حقوق متقابل زن و شوهر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۱۹ آبان ۱۳۸۶ش.
20. «شرح حدیث در ابتدای جلسۀ درس خارج فقه»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۲ اردیبهشت ۱۳۹۷ش.
21. «کانون گرم خانواده»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۱۹ آبان ۱۳۸۶ش.
22. «گزیده‌ای از بیانات در دیدار هیأت امنای گروه هم‌اندیشی تحکیم خانواده»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۵ش.
23. «گزیده‌ای از بیانات در دیدار جمعی از فعالان و کارشناسان حوزهٔ خانواده»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۲۴ مرداد ۱۳۹۸ش.
24. «مصاحبه در پایان بازدید از نمایشگاه تهران»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۲۶ اردیبهشت ۱۳۷۴ش.
25. «هشدارها و یادآوری‌ها»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۱۷ آبان ۱۳۸۶ش.