زنان در ایران
با توجه به این‌که زنان به عنوان بخش مهمی از اجتماع، وظایف خطیری را عهده‌دار بوده‌اند و همراه با مردان در صحنه‌های گوناگون حضور فعالانه داشته‌اند، اما طی دوره‌های گذشته در کشور ما توجه به جایگاه زنان فراز و نشیب‌هایی را به خود دیده است. بر این اساس این مطالعه با هدف توصیف و تغییرات جایگاه زنان قبل از انقلاب اسلامی و بعد از انقلاب اسلامی ایران، انجام شد.
مطالعه حاضر براساس هدف از نوع تحقیقات کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش، نوعی تحقیق توصیفی_ تحلیلی می‌باشد. گردآوری اطلاعات نیز به صورت کتابخانه‌ای_ اسنادی انجام گرفت. طی این مطالعه، جایگاه زنان در مقاطع مختلف قبل و بعد از انقلاب اسلامی بررسی گردید. نتایج بررسی‌ها حاکی از این است که زنان قبل از انقلاب اسلامی موقعیت‌های محدودی را کسب کردند.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی وضعیت زنان دوباره متحول شد و در این برهه مشکلات عدیده‌ای که جامعه با آن مواجه شده بود، مانع از توجه به مسائل زنان و احیای حقوق از دست رفته آنان بود. لیکن پس از بهبودی نسبی اوضاع جامعه، مجدد موضوع حقوق زنان و جایگاه واقعی این قشر مورد توجه سیاستگذاران قرار گرفت.
 | |
| الگوی جعبه اطلاعات مقالات | |
|---|---|
| نویسندگان | حاجی قهرمانی، لیلا ؛ کشاورز، بهمن ؛ عیوض زاده، حسن ؛ خوشخطی، مهدی |
| عنوان مقاله | تغییرات جایگاه زنان قبل از انقلاب اسلامی و بعد از انقلاب اسلامی ایران بین سال‌های (1357_ 1384) |
| نام مجله | تغییرات اجتماعی - فرهنگی |
| سال چاپ | تابستان 1399 |
| شماره مجله | 65 (19 صفحه - از 58 تا 76 ) |
| امتیاز مقاله | علمی_ پژوهشی(وزارت علوم) |
کلیدواژه
جایگاه زنان، انقلاب اسلامی ایران، سیاست دولت، تغییرات.
مقدمه
نهضت‌ها و جنبش‌هایی توسط زنان به سمت و سوی برابر خواهی، رفع هرگونه تبعیض جنسیتی بویژه در برابر قوانین و مقررات گوناگون مدنی و سیاسی، هدایت و رهبری شده که در نهایت با دست‌یابی به آرمان‌های خود، یا رو به افول نهاده‌اند و یا مسائل دیگر دغدغه زنان را محور فعالیت‌های خویش قرار داده‌اند. بعد از انقلاب مشروطه در ایران که زنان را به درک موقعیت پایین‌ترشان متوجه نمود، تشکل‌های زیادی، برای حمایت و احقاق حقوق سیاسی و اجتماعی زنان ایرانی شکل گرفت.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران وضعیت زنان دوباره تحولی دیگر به خود دید. در این برهه مشکلات عدیده‌ای که جامعه با آن مواجه شده بود، مانع از توجه به مسائل زنان و احیای حقوق از دست رفته آنان بود. لیکن پس از بهبودی نسبی اوضاع جامعه، مجددا موضوع زنان مورد توجه قرار گرفت. موقعیت زنان در دوران قبل از انقلاب دچار تغییرات و تحولات اساسی شد و در این راستا برای اولین بار در حوزه سیاسی موقعیت پیدا کردند.
زنان متاثر از آن شرایط هم‌چنین در پست‌های اداری و سیاسی توانستند جایگاه برتری را کسب کنند، ولی پس از پیروزی انقلاب اسلامی تحت تاثیر ایدئولوژی دولت، حضورشان در کانون‌های قانون‌گذاری، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و مشاغل ارشد بسیار کم‌رنگ شد و در این خصوص نقش و جایگاه زنان در موقعیت آموزشی، سیاسی و اداری به عنوان مدیر و مدبر کاهنده بود، برنامه‌های اول و دوم توسعه را از لحاظ توجه به مباحث زنان و به خصوص خانواده می‌توان ضعیف ارزیابی کرد.
بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که تعداد مدیران زن در سال‌های ۷۵ تا ۸۰ افزایش یافته است. بر اساس آمارها شاهد روند رشد چشم‌گیر سواد در جامعه زنان هستیم. این امر همواره ذهن را به تامل وا می‌دارد، که آیا تحولات بین المللی و تحولات داخلی ایران و تغییر سیاست دولت‌ها در پررنگ شدن جایگاه زنان در عرصه سیاسی، مدیریتی، اداری و آموزشی موثر بوده است؟
هدف اصلی این پژوهش تغییرات جایگاه زنان قبل از انقلاب اسلامی و بعد از انقلاب اسلامی ایران است و در قالب این هدف اصلی اهداف اختصاصی زیر دنبال می‌شود:
- آشنایی با جایگاه زنان در قبل از انقلاب اسلامی
- آشنایی با جایگاه زنان در بعد از انقلاب اسلامی
- آگاهی از جایگاه زنان در طی ۱۰ سال اخیر.
گزارش مقاله
جایگاه زنان قبل از انقلاب اسلامی
اکنون جایگاه زنان قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در ادوار مختلف تاریخی از منظر مشارکت سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و اداری مورد بحث قرار می‌گیرد.
وضعیت زنان در دوره قاجار
حضور زن در عرصه‌های مختلف در دوره قاجاریه بسیار چشم‌گیر بوده است و برخلاف دیدگاه رایج که معتقد است زنان در دوره قاجاریه بنابر سنت‌های رایج هیچ‌گونه فعالیتی در اجتماع نداشته و فعالیت‌های آنان عمدتا به امور خانه‌داری محدود می‌شده است. اما آنان فعالانه در مقاطعی حساس از تاریخ معاصر ایران نقش حساس خود را ایفا کرده‌اند. زنان همیشه در جامعه حضور داشتند و با ایفای نقش می‌پرداختند.
وضعیت زنان در دوره مشروطیت
دوره مشروطیت یکی از حساس ترین برهه در تاریخ ایران بوده که نقش زنان نسبت به دوره‌های قبل به لحاظ مشارکت اجتماعی، سیاسی، فعالیت‌های فرهنگی پررنگ‌تر بوده است. انقلاب مشروطیت در واقع نقطه آغاز رشد سریع مدارس برای زنان بود و ورود زنان به عرصه‌های اجتماعی مورد توجه قرار گرفت.
وضعیت زنان در دوره پهلوی اول و دوم
در این دوره موسسات آموزشی به ویژه دانشگاه تهران، درهای خود را به روی دختران و پسران باز کردند و سینماها و اماکن عمومی باید جریمه سنگینی را در قبال تبعیض بین مرد و زن پرداخت می‌کردند. سازمان‌های فرهنگی که جایگزین انجمن‌ها بودند دوباره به فعالیت پرداختند. دوره پهلوی دوم مصادف با اجرای اصلاحات ارضی و تحولات اقتصادی_ اجتماعی جامعه روستایی، و جامعه شهری نیز تحولات بسیاری را طی کردند. وضعیت طبقاتی در این دوره: گویی شکاف طبقاتی شدید بین طبقه بالای شهری و طبقات پایین شهری می‌باشد، که اعتراضات و نارضایتی‌ها معمولا از طبقات پایین شهری نشات می‌گرفت. و به لحاظ اقتصادی، آموزشی و فعالیت‌های فرهنگی، تفاوت فاحش بین این دو طبقه مشهود بود.
جایگاه زنان بعد از انقلاب اسلامی
در مقاله انقلاب اسلامی و آرمان‌های بیدار کننده جنبش زنان، مرشدی اشاره کرده است: انقلاب اسلامی با نقد مبانی و کارنامه چهار‌گونه از نظام‌های اجتماعی ناسیونالیستی، توتالیتر و.... پا به میدان می‌گذارد. و در این راستا زنان جامعه ایران به دلیل مشکلات فعال و پیروزمندانه خویش نقش تعیین کننده‌ای در استقرار جمهوری اسلامی و پیاده شده قانون اساسی دارند.
آگاهی از جایگاه زنان در طی سالیان اخیر
در این دوره روزنامه کیهان در روز ۱۶ اسفند ۵۷ در صفحه اول خود این تیتر را منتشر کرد. امام خمینی (ره): زنان باید با حجاب به وزارت خانه‌ها بروند. موضع رهبر انقلاب اسلامی در مورد حجاب زنان درست یک روز قبل از ۱۷ اسفند، یعنی روز جهانی زن صورت گرفت. در این دوره مجلس اول و دوم برای حمایت از زنان که همسرانشان شهید شدند قوانینی را وضع کردند. از جمله، دادن حق حضانت فرزندان به همسران شهدا که توسط مجلس صورت گرفت. و همین‌طور منع اعزام دانشجویان زن به خارج از کشور به صورت تنها نیز تصویب شد. و بانوان لیسانس بالاتر در معیت همسرانشان می‌توانند داوطلب برای اعزام شوند. و برای اطلاع از دیگر مصوبات مجلس به مقاله مراجعه کنید.
سیاست‌گذاری دولت اصلاحات و جایگاه زنان
اشتغال زنان یکی دیگر از عناصر گفتمان دولت اصلاحات است. رشد نسبت زنان شاغل از ۸/۹ درصد در سال ۶۵ به ۱۲/۱ درصد در سال ۸۰ نشان دهنده اهتمام دولت به اشتغال زنان است.
نتایج بررسی این مطالعه نشان می‌دهد که زنان قبل از انقلاب اسلامی موقعیت محدودی را از لحاظ آموزشی، اجتماعی و سیاسی داشتند و بعد از انقلاب وضعیت زنان دچار تحول بسیاری شد. بیشتر زنان که اغلب در جامعه در حاشیه مناسبات سیاسی قرار گرفته بودند با افزایش سطح سواد، و گسترش آموزش عالی به ارتقا توانمندی‌های خود دست یافته‌اند و هم‌اکنون طالب سطح گسترده‌تری از مدیریت سیاسی جامعه هستند.
نتیجه
یافته‌های پژوهش‌گر بیان‌گر آن است که در ادوار مختلف تاریخی موقعیت زنان از منظر حضور در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی و... دستخوش تحولات شده‌اند. این پژوهش با هدف تغییر جایگاه زنان قبل از انقلاب اسلامی و بعد از انقلاب اسلامی ایران انجام یافته است. نتایج بررسی این مطالعه نشان می‌دهد که زنان قبل از انقلاب اسلامی دارای موقعیت‌های محدودی بودند و دوره تحول آنان پس از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است و در این برهه مشکلات عدیده‌ای که جامعه با آن مواجه شده بود، مانع از توجه به مسائل زنان و احیای حقوق از دست رفته آنان بود. اما پس از بهبود نسبی اوضاع جامعه مجدد موضوع حقوق زنان و جایگاه واقعی این قشر مورد توجه سیاستگذاران قرا گرفت و در طی سالیان اخیر مراکز برای پیشرفت آنان ایجاد شد.
در سال ۱۳۶۸ با انتخاب هاشمی رفسنجانی به ریاست جمهوری دوره جدیدی در نظام جمهوری اسلامی پدیدار شد.از مهم‌ترین گفتمان‌های این دوره، مسئله آموزش زنان در امر آموزش با رشد صعودی مواجه است و هم‌چنین شاهد حضور پررنگ زنان در مجلس شورای اسلامی هستیم. متون مورد بررسی در گفتمان دولت اصلاحات نمایان کننده صورت‌بندی ترکیبی از زنان است، در این دوره نیز شکوفایی و پیشرفت زنان در حوزه حقوق اجتماعی و اساسی قابل مشاهده است.
منبع
- نویسندگان: لیلا حاجی قهرمانی، بهمن کشاورز، حسن عیوض زاده، مهدی خوشخطی؛ تغییرات اجتماعی _ فرهنگی تابستان 1399، سال هفدهم _ شماره 65 رتبه علمی _ پژوهشی از صفحه 58 تا76.
- لینک نورمگز
- لینک پرتال جامع علوم انسانی
- لینک تغییرات اجتماعی-فرهنگی