فاطمه بنت الحسن
به مناسبت هفتم ذی الحجه، شهادت حضرت باقرالعلوم، امام محمد بن علی (ع) با نگاهی به تاریخ اسلام، این مسأله مطرح می‌شود که مادر امام محمد باقر (ع) که به باقرالعلوم شهرت یافت، چه کسی بود؟ امام محمدباقر در دامن کدامین مادر تربیت یافته است؟ در جمع زنان، شخصیت‌هایی وجود دارد که درخشش معنویت‌شان در تاریخ اسلام پرتو افشانی می‌کند. یکی از این فرزانگان، فاطمه دختر امام حسن مجتبی (ع) و همسر امام سجاد (ع) است که مادر امام باقر (ع) می‌باشد. این بانوی کریمه، از خاندان پاک رسالت وعصمت است.
فاطمه بنت‌الحسن، صاحب مقامات معنوی و کرامات بوده است. به گونه‌ای که با اشاره دستش، دیوارِ در حال ریزش بین زمین و آسمان معلّق ماند. مقام والای او چنان است که تا مرز عصمت پیش رفته است و مصداق «ارحام مطهره» یافته‌اند که در زیارت وارث آمده است. یکی از ویژگی‌ها و القاب شریف این بانوی بزرگوار، «صدیقه» است. امام صادق (ع) روزی از جده خویش یاد نموده و فرمودند: او زنی راستگو بود که در خاندان امام حسن، زنی همانند او یافت نشد. در این حدیث شریف برای این بانوی گرانقدر، دو ویژگی ممتاز ذکر شده است: یکی صدیقه و دیگری نمونه و ممتاز بودن در خاندان امام حسن (ع). در معنی صدیقه نوشته‌اند که؛ زنی که در حدّ اعلی، حقّ را تصدیق کند، صدیقه می‌گویند. «صدیقین» گروهی هستند که با انبیاء، صالحین و شهداء همراه و هم قافله‌اند، اینان قافله‌سالار کوی الهی‌اند. در آیه 69 سوره نساء، «صدیقین» در ردیف نبییّن، شهداء و صالحین قرار گرفته‌اند.
مسأله‌ای دیگری مطرح می شود که مهم‌ترین ویژگی تأثیرگذارِ مادران در تربیت فرزندان چیست؟ از بررسی شخصیت‌های معنوی مادران و همسران ائمه معصومین (ع) این نکته روشن می‌شود که عامل ایمان و معنویت مهم‌ترین عامل تأثیرگذار بر تربیت فرزندان است. ایمان واقعی به همراه خود، حجاب و عفاف، حیا و نجابت، پرهیزگاری، صبر، صفات نیکو و اخلاق حسنه به ارمغان می‌آورد. لذا ارمغان یک مادر وارسته برای تربیت فرزندانش، چیزی بالاتر از ایمان و تقوای راستین نمی‌تواند باشد. امروزه امواج مدرنیته و امواج فمینیسم، مقام و جایگاه «مادر» را به چالش كشانده است و مانع درك اهمیت نقش مادر در خانواده و به تبع آن در جامعه شده است. قرآن كریم بیشترین ستایش را از زنان در نقش مادری داشته است و كار تربیت فرزندان را به مادر سپرده است. قرآن، سه الگوی موفق از مادران مربی را ارائه می‌دهد: مادر مریم (ع)، مادر حضرت عیسی (ع) و مادر حضرت موسی (ع). راز ستایش قرآن از مادران، نقش سرنوشت‌ساز آنان در تربیت فرزندان و نسل آینده می‌باشد.
بانوی بزرگوار دیگر كه در قرآن كریم به مقام ایشان در مقام مادری اشاره و تجلیل شده است، بانو ساره، همسر حضرت ابراهیم (ع) می‌باشد. نسل پاك انبیای الهی همچون حضرت اسحق نبی، یعقوب نبی، یوسف نبی، یونس نبی، عیسی مسیح و حضرت موسس (علیهم السلام) و ... از این مادر شایسته و پاک طینت است. این مسأله بر نقش بزرگ مادر در ادامه نسل پاك و الهی اشاره می‌كند. حضرت امام خمینی (ره) فرمودند: «خدمت مادر به جامعه از خدمت معلم بالاتر است و از خدمت همه كس بالاتر است. و این امری است كه انبیاء می‌خواستند. می‌خواستند كه بانوان قشری باشند كه آن‌ها تربیت كنند جامعه را، و شیرزنان و شیرمردانی به جامعه تقدیم كنند».