آیه پانزده سوره نساء

آیه شریفه 15 سوره نساء

وَاللَّاتِي يَأْتِينَ الْفَاحِشَةَ مِنْ نِسَائِكُمْ فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِنْكُمْ ۖ فَإِنْ شَهِدُوا فَأَمْسِكُوهُنَّ فِي الْبُيُوتِ حَتَّىٰ يَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ يَجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبِيلًا

ترجمه آیه شریفه 15 سوره نساء

کسانی از زنان شما که مرتکب فاحشه( زنا) شوند، چهارنفر از مسلمانان را بر آن‌ها بطلبید و اگر چهار شاهد همگی گواهی دادند که این زنان زنا کرده‌اند، زنان را در خانه‌های خود نگه دارید تا اینکه مرگ‌شان فرا برسد (حبس ابد) یا اینکه خداوند راهی را برای آن‌ها قرار دهد، گشایشی شود یا اینکه حکم جدیدی برای آن‌ها بیاید (که در آیات اولیه سوره نور آمده است).

معانی اصطلاحات

o فاحشه: کار یا گفتار بسیار زشت ( زنا یا فحش و ناسزا و گفتار ناپسند) o فاحش: o در لغت به معنای عمل ناپسند، و فحشا به کار قبیح و گناهی دلالت دارد که قبح آن شدید بوده و از حدود الهی می گذرد. o این دلالت عام است و سه فعل زنا، لواط، مساحقه را شامل می شود و در این آیه تنها بر زنا دلالت دارد. o ادب قرآن حکم می‌کند که درباره این افعال و اعمال قبیح به صورت کنایی صحبت کند.

محورهای مهم آیه 15 سوره نساء

بیان کیفیت عمل زنا

باتوجه به کیفیت نهی صادره از سوی قرآن کریم، شدت قبح عمل زنا به دست می‌آید؛ چرا که به چهار شاهد مسلمان عادل نیاز است.

بیان حد عمل زنا

o حبس ابد خانگی o انتظار برای صدور حکمی دیگر با نزول آیات دیگر  حکم این آیه توسط آیه 2 سوره نور نسخ شده است؛بنابراین حد زنای زن مسلمان به شرح زیر می‌باشد:  برای زنان متاهل: صد ضربه + رجم.

• رجم: ‌را تا سینه در گودی قرار داده و روی آن را می‌پوشانند به طوری که نتواند فرار کند و از جلو و عقب سنگ می‌زنند به طوری که به قلب او اصابت نکند تا ذره ذره معصیت آن بخشوده شود چرا که با عمل منافی عفت او پایه‌های خانواده نابود شده و سیستم ارث بهم ریخته است.

حکم زنای محصنه بر اساس روایات رجم است.

 دختران مجرد: صد ضربه + نفی وطن.*امروزه به جهت مفسده بالای نفی وطن، زندان مجازات جایگزین است است .

مصداق فحشا و فاحشه

مفسرین شیعه و اهل سنت معتقدند، باوجود دلالت عام واژه بر زنا، مساحقه و لواط، مصداق این آیه منحصر در زنا است. فاحشه به فرموده آیت الله جوادی آملی بر زنا و مساحقه دلالت دارد و شامل زنای محصنه و غیرمحصنه نیز می‌شود.

دلالت يَأْتِينَ الْفَاحِشَه

يَأْتِينَ الْفَاحِشَةَ دو مدلول دارد:

مدلول مطابقی

معنای صریح آن نهی از نزدیک شدن و به سمت عمل منافی عفت رفتن است؛ به عبارتی در معنای صریح آن عملی صورت نگرفته است، همانند

 وَلَا تَقْرَبُوا الزِّنَا إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَسَاءَ سَبِيلً

 وَقُلْنَا يَا آدَمُ اسْكُنْ أَنْتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ وَكُلَا مِنْهَا رَغَدًا حَيْثُ شِئْتُمَا وَلَا تَقْرَبَا هَٰذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ الظَّالِمِينَ

مدلول التزامی

مدلول التزامی آیه با توجه به سیاق آیه و قراین قرآنی که در بالا ذکر شد، بر ارتکاب فعل زنا دلالت دارد.

نوع فعل

اختیاری

براساس نظر مفسران شیعی و بنابر مکتب کلامی تشیع،انجام این عمل به صورت ارتکاب اختیاری است.

نظرفخر رازی(مفسر اهل سنت) درباره فاحشه

نظرفخر رازی عقیده دارد که فاحشه از روی آزادی و اختیار انجام گرفته است.

اجباری

مشایخ اهل تسنن(اهل معتزله)، بنابر مکتب کلامی خود، عمل زنا را ارتکاب اجباری می‌داند.

مصداق نسا

علامه طباطبایی

منظور از نسا تنها زنان محصنه هستند چرا که نسا به ضمیر کم اضافه شده است.

آیت الله جوادی آملی

مطلق زنان را در برمی گیرد، چه از نظر جامعه و دین و چه از نظر محصنه بودن یا نبودن، به قرینه سایر آیات که نسائنا و نسائکم را مطرح کرده است.

o منظور از نسائکم زنان جامعه اسلامی است.

o در رابطه با زنان ذمی آرا متفاوت است.

مساحقه

o شیخ طوسی در کتاب تبیان ج ۳، ص ۱۴۳ بحث مساحقه را مطرح کرده است.

o حکم مساحقه_ چه محصنه چه غیر محصنه _در روایات آمده است و آیت الله جوادی آملی معتقد است که این حکم برای هر دو دسته یکسان است .

برخی گفته اند که حکم مساحقه محصنه رجم است.

خطاب اجرایی حکم

o خطاب آیه شریفه ابتدا با امت اسلامی است.

o امروزه حکومت به وسیله نهاد قوه قضاییه این حکم را اجرا می کند.

نسخ آیه

آیه منسوخ نشده، بلکه حکم آن توسط آیه دوم سوره نور نسخ شده است.  چگونگی حد زنای زن مسلمان برای زنان متاهل: صد ضربه + رجم.

رجم: زن را تا سینه در گودی قرار داده و روی آن را می پوشانند به طوری که نتواند فرار کند و از جلو و عقب سنگ می‌زنند به طوری که به قلب او اصابت نکند تا ذره ذره معصیت آن بخشوده شود چرا که با عمل منافی عفت او پایه های خانواده نابود شده و سیستم ارث بهم ریخته است. حکم زنای محصنه بر اساس روایات رجم است.  دختران مجرد: صد ضربه + نفی وطن. امروزه به جهت مفسده بالای نفی وطن، زندان مجازات جایگزین است. سند دستوری این آیه قطعا روایات نیز و برای زنای محصنه و غیرمحصنه آمده است

فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِنْكُمْ

شرط تسلیم

منکم بر مسلمان بودن هر چهار شاهد عادل دلالت دارد

شرط ذکورت

 برخی معتقدند به علت مذکر بودن ضمیر، ذکورت شرط است.  آیت الله جوادی آملی،ذکورت را شرط نمی‌داند.

منبع

• جزوه درسی خانم دکتر قنبری

منابع مرتبط

• کتاب:متن جوامع الجامع و ومجمع البیان از مرحوم طبرسی